se ha leído el artículo
array:23 [ "pii" => "S0370410616300742" "issn" => "03704106" "doi" => "10.1016/j.rchipe.2016.06.008" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-07-01" "aid" => "194" "copyrightAnyo" => "2016" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Rev Chil Ped. 2016;87:245-9" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 995 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 31 "HTML" => 652 "PDF" => 312 ] ] "itemSiguiente" => array:19 [ "pii" => "S0370410615002867" "issn" => "03704106" "doi" => "10.1016/j.rchipe.2015.11.002" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-07-01" "aid" => "124" "copyright" => "Sociedad Chilena de Pediatría" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Rev Chil Ped. 2016;87:250-4" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 967 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 37 "HTML" => 600 "PDF" => 330 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Artículo original</span>" "titulo" => "Perfil bioquímico en sangre de cordón en prematuros extremos y crecimiento fetal" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "250" "paginaFinal" => "254" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Intrauterine growth and biochemical levels in cord blood samples in infants less than 31 weeks gestation" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0010" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 1174 "Ancho" => 1486 "Tamanyo" => 69611 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Niveles de calcio sérico en primera semana en PEG y AEG prematuros extremos; diferencias significativas en los valores por días de vida, sin diferencias entre los grupos PEG y AEG.</p> <p id="spar0085" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">PEG: pequeño para edad gestacional</p> <p id="spar0090" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">AEG: Adecuado a edad gestacional</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Patricia Mena Nannig, M. Paz Cubillos Celis, Claudia Toro Jara, Carlos Zuñiga Vergara" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Patricia" "apellidos" => "Mena Nannig" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "M. Paz" "apellidos" => "Cubillos Celis" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Claudia" "apellidos" => "Toro Jara" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Carlos" "apellidos" => "Zuñiga Vergara" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0370410615002867?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/03704106/0000008700000004/v1_201608250156/S0370410615002867/v1_201608250156/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:19 [ "pii" => "S0370410616300663" "issn" => "03704106" "doi" => "10.1016/j.rchipe.2016.05.012" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-07-01" "aid" => "186" "copyright" => "Sociedad Chilena de Pediatría" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "sco" "cita" => "Rev Chil Ped. 2016;87:241-4" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 747 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 27 "HTML" => 475 "PDF" => 245 ] ] "es" => array:11 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Editorial</span>" "titulo" => "Vigésimo encuentro del Grupo de editores de las revistas de las sociedades de pediatría del Cono Sur" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "241" "paginaFinal" => "244" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "20th Meeting of the Editors Group of the Journals of the Cono Sur Paediatric Societies" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0015" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 1199 "Ancho" => 1613 "Tamanyo" => 97804 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Proceso editorial de la <span class="elsevierStyleSmallCaps">Revista Chilena de Pediatría</span> 2012-2015.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Luisa Schonhaut B., Pablo Cruces R., Francisco Cano Sch., Paul Harris D., Teresa Millán K., Mauricio Farfán U., Raúl Bustos B." "autores" => array:7 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Luisa" "apellidos" => "Schonhaut B." ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Pablo" "apellidos" => "Cruces R." ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Francisco" "apellidos" => "Cano Sch." ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Paul" "apellidos" => "Harris D." ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Teresa" "apellidos" => "Millán K." ] 5 => array:2 [ "nombre" => "Mauricio" "apellidos" => "Farfán U." ] 6 => array:2 [ "nombre" => "Raúl" "apellidos" => "Bustos B." ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0370410616300663?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/03704106/0000008700000004/v1_201608250156/S0370410616300663/v1_201608250156/es/main.assets" ] "es" => array:20 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Actualidad</span>" "titulo" => "Infecciones y alteraciones epigenéticas en cáncer" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "245" "paginaFinal" => "249" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "Alejandro H. Corvalán, María José Maturana" "autores" => array:2 [ 0 => array:4 [ "nombre" => "Alejandro H." "apellidos" => "Corvalán" "email" => array:1 [ 0 => "corvalan@med.puc.cl" ] "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">*</span>" "identificador" => "cor0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "nombre" => "María José" "apellidos" => "Maturana" ] ] "afiliaciones" => array:1 [ 0 => array:2 [ "entidad" => "Departamento de Hematología y Oncología, División de Medicina, Facultad de Medicina, Pontificia Universidad Católica de Chile, Santiago, Chile" "identificador" => "aff0005" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor0005" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Autor para correspondencia." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Infections and epigenetic changes in cancer" ] ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1022 "Ancho" => 2657 "Tamanyo" => 95087 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Niveles de inflamación y colonización de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en 130 niños referidos a endoscopia digestiva alta por sintomatología clínica. A. La presencia de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> induce de manera significativa la inflamación en la mucosa gástrica, de manera independiente a la presencia de úlcera duodenal. B. Los niveles de colonización de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en la mucosa gástrica fueron similares en niños infectados con o sin úlcera duodenal.</p> <p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Tomada con autorización de Hernandez et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0380"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a>.</p>" ] ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0025">Introducción</span><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El cáncer, como otras enfermedades crónicas, es el resultado de interacciones complejas entre genoma y ambiente. Es así como exposiciones prolongadas a agentes infecciosos contribuyen al desarrollo del cáncer en sujetos con determinanda programación epigenética. Este artículo es la continuación de la serie de revisiones en torno a la participación de los mecanismos epigenéticos en el desarrollo de enfermedades crónicas, y los capítulos anteriores ya han presentado los conceptos de modificaciones epigenéticas y su rol en la accesibilidad y modulación de la transcripción génica<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">1,2</span></a>. También ya han señalado cómo algunas de estas modificaciones epigenéticas son permanentes y potencialmente reversibles<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">1,2</span></a>. Esta revisión se enfoca en cáncer, como otro ejemplo de enfermedades crónicas, y en concreto en un tipo de cáncer particularmente relevante en la población adulta, el cáncer gástrico, y el rol de las alteraciones epigenéticas en el desarrollo de esta enfermedad a consecuencia de infecciones crónicas adquiridas durante la infancia.</p><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El cáncer representa el 13% y el 24,6% de la mortalidad en el mundo y en Chile, respectivamente. Por otra parte, los agentes infecciosos representan la tercera causa de mortalidad asociada a cáncer<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0230"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>. En particular el cáncer gástrico, con 951.000 casos nuevos y 723.000 muertes anuales, ocupa el quinto lugar en incidencia y el tercero en mortalidad en el mundo, respectivamente. En países en vías de desarrollo el cáncer gástrico es un tumor particularmente prevalente, donde concentra 2/3 de su mortalidad<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0235"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>, y Latinoamérica tiene una de las mayores tasas de incidencia y mortalidad en el mundo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0240"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. En esta región los países con mayor mortalidad (por ejemplo ><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>20 casos por 100.000) están en las costas del pacífico (Chile, Costa Rica, Colombia y Ecuador) y los de menor mortalidad (<<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>4/100.000) en América del Norte (EE. UU. y Canadá) o Centroamérica (por ejemplo Cuba y Puerto Rico)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0240"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. A diferencia de otras zonas del mundo, en Latinoamérica el cáncer gástrico no está en disminución<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0245"><span class="elsevierStyleSup">6,7</span></a>, sino que al contrario, debido al envejecimiento de la población, esta neoplasia ascenderá al décimo lugar como causa global de muerte en los próximos años<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0255"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>.</p><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El cáncer gástrico tiene un origen multifactorial, asociado a infecciones crónicas y a una variedad de condiciones ambientales que pueden interactuar en su desarrollo. En relación con las infecciones crónicas esta neoplasia ha sido asociada a <span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori</span> (<span class="elsevierStyleItalic">H</span>. <span class="elsevierStyleItalic">pylori</span>) y virus de Epstein-Barr (EBV)<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0260"><span class="elsevierStyleSup">9,10</span></a>. La infección por <span class="elsevierStyleItalic">H</span>. <span class="elsevierStyleItalic">pylori</span> ha sido encontrada hasta en el 87,4% de los casos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0270"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a>, y en similar frecuencia a nivel poblacional<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0275"><span class="elsevierStyleSup">12</span></a>. Por otro lado, la infección por EBV se ha descrito entre un 5% a 17% de casos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0280"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>. Al igual que otros tumores asociados a agentes infecciosos, el cáncer gástrico se inicia con infecciones adquiridas en etapas tempranas de la vida<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>, y de ahí el rol de la pediatría en la prevención y detección temprana de esta enfermedad.</p><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las clasificaciones histológicas del cáncer gástrico incluyen las variantes papilar, tubular, mucinoso (coloidal) y carcinomas pobremente cohesivos, según la OMS<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>, como también los subtipos intestinal y difuso, según Lauren<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a>. En esta segunda clasificación el subtipo intestinal se caracteriza por la formación de estructuras glandulares que asemejan mucosa colónica y que está precedida por una secuencia de lesiones premalignas<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>. Por otra parte, el subtipo difuso no forma estructuras glandulares, y en consecuencia no tiene lesiones precursoras<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>. Esta última forma de cáncer gástrico está fuertemente asociada a herencia familiar<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0300"><span class="elsevierStyleSup">17,18</span></a>. La vigencia de la clasificación histológica de Lauren, en el contexto de la urgencia de nuevas clasificaciones moleculares<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0310"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>, se basa en que esta permite su asociación con lesiones premalignas del cáncer gástrico. En este sentido, y a consecuencia de infección persistente por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>, las lesiones premalignas siguen una secuencia específica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>, iniciándose con inflamación crónica en la mucosa del estómago en etapas tempranas de la vida<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0315"><span class="elsevierStyleSup">20</span></a>, denominada gastritis crónica no atrófica (GCNA). A consecuencia de la infección persistente por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>, la GCNA puede evolucionar hacia lesiones específicamente premalignas que incluyen gastritis atrófica, metaplasia intestinal, displasia y finalmente carcinoma gástrico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>. Estudios epidemiológicos han identificado el riesgo de desarrollar cáncer gástrico para cada una de estas lesiones, que van desde 0,1% para MAG, 0,25% para metaplasia intestinal y 0,6% a 6% para displasia<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0320"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a>.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0030">El rol de <span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori</span> en la progresión de lesiones premalignas del cáncer gástrico</span><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La cascada premaligna del cáncer gástrico postula que se inicia con la infección de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>. Modelos experimentales en primates han descrito 2 patrones de infección de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>: transitoria o persistente<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0325"><span class="elsevierStyleSup">22,23</span></a>. Ambos modelos han sido confirmados en humanos y en particular en población pediátrica<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0335"><span class="elsevierStyleSup">24,25</span></a>. En Latinoamérica los 2 tipos de infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> han sido caracterizados en asintomáticos menores de 5 años<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0345"><span class="elsevierStyleSup">26,27</span></a> y en niños sintomáticos mayores de 3 años<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0355"><span class="elsevierStyleSup">28</span></a>. En menores de 5 años los estudios indican de 18% a 41% y de 11% a 49% (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>95) de infección persistente y transitoria, respectivamente<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0345"><span class="elsevierStyleSup">26,27</span></a>. Las infecciones persistentes fueron adquiridas durante los 24 primeros meses de vida y estuvieron asociadas al fenotipo no-secretor, definido por la incapacidad de secretar en saliva antígenos sanguíneos (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,02), una condición relevante a la patogenicidad de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0360"><span class="elsevierStyleSup">29</span></a> y a la asistencia a salas cuna (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,019)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0350"><span class="elsevierStyleSup">27</span></a>. Estos resultados indicaron además una mayor frecuencia de infección persistente en población pediátrica de Latinoamérica en comparación con otras regiones del mundo<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0335"><span class="elsevierStyleSup">24,25,30</span></a>. Un estudio subsecuente identificó que niños con infección persistente de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> tenían una mayor frecuencia de cepas cagA (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,002) y tendencia a cepas vacA s1 (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,067)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0370"><span class="elsevierStyleSup">31</span></a>.</p><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En niños asintomáticos Ganga-Zandzou et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0375"><span class="elsevierStyleSup">32</span></a> evaluaron 18 casos con infección por la misma cepa de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> durante 2 años de seguimiento. El análisis histológico durante este periodo de observación longitudinal demostró una inflamación progresiva con extensión desde el antro hacia el cuerpo, y un aumento de la variante nodular de GCNA, en particular en niños infectados por cepas cagA-positivo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0375"><span class="elsevierStyleSup">32</span></a>. En niños sintomáticos mayores a 3 años Hernandez et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0380"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a> identificaron infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en el 56,1% (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>237). El análisis histológico de la mucosa gástrica en un subgrupo de casos (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>130) demostró hallazgos similares a los observados por Ganga-Zandzou et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0375"><span class="elsevierStyleSup">32</span></a>. Por otra parte, la densidad bacteriana fue similar con o sin úlcera duodenal (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0005">fig. 1</a>)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0380"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a>. Este estudio observó que el aumento de neutrófilos y de IFN-gamma ocurría de manera significativa en los casos con úlcera duodenal. En este sentido es relevante mencionar que la metilación del ADN es el principal mecanismo epigenético que controla la expresión de genes asociados a respuesta TH1<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>, en particular asociado a la metilación del promotor de IFN-gamma<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0385"><span class="elsevierStyleSup">34</span></a>. Tomados en conjunto, la información presentada sugeriría que la infección persistente de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>, y en particular de cepas cagA, está fuertemente asociada a respuesta inmune e inflamación de la mucosa gástrica, y en consecuencia puede evolucionar hacia lesiones premalignas más avanzadas. La decisión de esta progresión dependerá en parte del tipo de cepa infectante, cag-positiva y posiblemente vacA s1m1, que favorecerá la progresión a lesiones premalignas (por ejemplo MAG) o cag-negativa y vacA s2m2 que favorecerá la permanencia en GCNA.</p><elsevierMultimedia ident="fig0005"></elsevierMultimedia></span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0035">El rol de las alteraciones epigenéticas en la progresión de lesiones premalignas del cáncer gástrico</span><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las enfermedades crónicas, incluidas las neoplásicas, son el resultado de interacciones complejas entre agentes infecciosos (por ejemplo <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>), alteraciones del genoma/epigenoma del huésped y una variedad de condiciones ambientales que pueden interactuar en su desarrollo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>. De este modo, no solo la infección persistente por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>-cag-positiva y vacA s1m1 contribuiría a la progresión de la cascada de lesiones premalignas del cáncer gástrico, sino que también alteraciones en regiones codificantes y no codificantes del genoma influirían en su desarrollo. En este sentido, polimorfismos de nucleótido simple <span class="elsevierStyleItalic">(single nucleotide polymorphisms)</span> en regiones no-codificantes de genes asociados a respuesta inmune (IL-1beta, IL-8, IL-10, TLR-2) tienen una importante influencia en la progresión de la cascada premaligna y subtipos de cáncer gástrico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0390"><span class="elsevierStyleSup">35</span></a>.</p><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En relación con las alteraciones epigenéticas, y en el contexto de infección persistente por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>, Alvarez et al. analizaron el estado de metilación de los genes <span class="elsevierStyleItalic">Thrombospondin-1</span>, <span class="elsevierStyleItalic">Hypermethylated in cancer 1</span> y <span class="elsevierStyleItalic">Gata binding protein-4</span>, previamente asociados a cáncer gástrico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0310"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>. Entre ellos, <span class="elsevierStyleItalic">Thrombospondin-1</span> y <span class="elsevierStyleItalic">Gata binding protein-4</span> estuvieron asociados a la infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en población pediátrica (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,01)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0395"><span class="elsevierStyleSup">36</span></a>. Hallazgos similares fueron reportados por Shin et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0400"><span class="elsevierStyleSup">37</span></a> en 7 regiones promotoras de 12 genes evaluados. En este mismo escenario O’Ryan et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0370"><span class="elsevierStyleSup">31</span></a> realizaron un estudio de perfiles de expresión génica en sangre periférica en niños menores de 3 años con infecciones persistentes y transitorias de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>. Entre los 810 genes diferencialmente expresados (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0010">fig. 2</a>) se incluían algunos asociados a procesos biológicos asociados a cáncer, tales como ciclo celular (TGFA, CDT1, NUSAP1, BTG3) y apoptosis o muerte celular programada (C3ORF38, GZMH, TIAM 1, IFNG, HIPK2, SLC5A8)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0370"><span class="elsevierStyleSup">31</span></a>. Tomados en conjunto, estas publicaciones indican que alteraciones en perfiles de expresión y metilación de múltiples genes ocurriría en etapas muy tempranas de la vida, en el contexto de infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>, incluso previo a la aparición de lesiones histológicas asociadas a la cascada premaligna del cáncer gástrico. Estudios longitudinales deberían indicar si la metilación de estos genes favorecería la progresión hacia lesiones premalignas de cáncer gástrico.</p><elsevierMultimedia ident="fig0010"></elsevierMultimedia></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0040">El rol de las alteraciones epigenéticas en la erradicación de <span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori</span></span><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La reversibilidad de la metilación y la consecuente regulación de la expresión génica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0405"><span class="elsevierStyleSup">38</span></a> ha abierto proyecciones terapéuticas en este campo. En este sentido, y en paralelo, Chan et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0410"><span class="elsevierStyleSup">39</span></a> y Leung et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0415"><span class="elsevierStyleSup">40</span></a> no solo demostraron una frecuente hipermetilación de E-cadherina en relación con la infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,002), sino también una reversión de esta metilación después de la erradicación de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>. En esta línea, Maekita et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0420"><span class="elsevierStyleSup">41</span></a> han expandido este hallazgo a otros genes en población asintomática con y sin infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,0001). Una asociación particularmente interesante es la reportada por Schneider et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0425"><span class="elsevierStyleSup">42</span></a>, al identificar que la metilación específica del gen Reprimo, un potencial gen supresor de cáncer en el cáncer gástrico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0405"><span class="elsevierStyleSup">38</span></a>, estaría asociado a la presencia de cepas cagA positivo.</p><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Una aproximación «omica» también ha sido desarrollada por Zhang et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0430"><span class="elsevierStyleSup">43</span></a>, quienes han identificado 3.000 y 386 regiones diferencialmente metiladas después de erradicar <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en mucosa gástrica y sangre periférica, respectivamente. Las regiones diferencialmente metiladas después de la erradicación correspondieron a regiones promotoras de genes, en mucosa gástrica y regiones no asociadas a genes en linfocitos de sangre periférica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0430"><span class="elsevierStyleSup">43</span></a>. Los genes identificados en mucosa gástrica estaban principalmente asociados a vías inflamatorias, y su evaluación en el <span class="elsevierStyleItalic">The Cancer Genome Atlas</span> sugería una asociación a cáncer gástrico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0430"><span class="elsevierStyleSup">43</span></a>. Tomados en conjunto, estos estudios sugieren que la infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> está fuertemente asociada a metilación del ADN. La infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> provocaría una masiva desregulación de genes asociados a procesos inflamatorios y cáncer. Por último, la erradicación de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> lograría regresar la metilación del ADN, al menos en etapas de gastritis atrófica. Estudios experimentales que exploren estas observaciones clínicas serán necesarios para comprender en profundidad los mecanismos biológicos asociados a <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> y metilación del ADN.</p></span><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0045">Conclusiones finales</span><p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El cáncer gástrico es un problema de salud pública en Chile, Latinoamérica y el mundo. A diferencia de otras regiones, en Latinoamérica el cáncer gástrico no está en disminución<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0245"><span class="elsevierStyleSup">6,7</span></a>. A consecuencia de la infección persistente por <span class="elsevierStyleItalic">H</span>. <span class="elsevierStyleItalic">pylori</span>, las lesiones premalignas siguen una secuencia específica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>, iniciándose con inflamación crónica en la mucosa del estómago en etapas tempranas de la vida<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0315"><span class="elsevierStyleSup">20</span></a>. La infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> ha sido caracterizado en asintomáticos menores de 5 años<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0345"><span class="elsevierStyleSup">26,27</span></a> y en niños sintomáticos mayores de 3 años<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0355"><span class="elsevierStyleSup">28</span></a>. La información recogida sugeriría que la infección persistente de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> y en particular de cepas cagA está fuertemente asociada a respuesta inmune e inflamación. La progresión de lesiones premalignas del cáncer gástrico son el resultado de interacciones complejas entre agentes infecciosos (por ejemplo <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>) y alteraciones del genoma/epigenoma del huésped las que resultan en alteraciones en perfiles de expresión y metilación de múltiples genes en etapas muy tempranas de la vida. Las alteraciones epigenéticas y la reversibilidad de la metilación han abierto nuevas proyecciones en este campo. No solo hay una frecuente hipermetilación de E-cadherina y otros genes, sino también reversión de la metilación después de erradicación de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span>. Tomados en conjunto, la infección por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> está fuertemente asociada a metilación del ADN, provocando masiva desregulación de genes asociados a procesos inflamatorios y cáncer. La erradicación de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> lograría regresión de la metilación del ADN abriendo nuevas oportunidades de prevención a temprana edad de una de las enfermedades de mayor mortalidad a nivel mundial.</p></span><span id="sec0050" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0070">Financiamiento</span><p id="par0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Este trabajo ha sido financiado por CONICYT-FONDAP #15130011 y Fondecyt Regular #1151411 del Gobierno de Chile.</p></span><span id="sec0055" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0075">Conflicto de intereses</span><p id="par0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los autores declaran no tener ningún conflicto de intereses.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:12 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xres721281" "titulo" => "Resumen" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec726374" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:3 [ "identificador" => "xres721282" "titulo" => "Abstract" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0010" ] ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec726373" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Introducción" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "El rol de Helicobacter pylori en la progresión de lesiones premalignas del cáncer gástrico" ] 6 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "El rol de las alteraciones epigenéticas en la progresión de lesiones premalignas del cáncer gástrico" ] 7 => array:2 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "El rol de las alteraciones epigenéticas en la erradicación de Helicobacter pylori" ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Conclusiones finales" ] 9 => array:2 [ "identificador" => "sec0050" "titulo" => "Financiamiento" ] 10 => array:2 [ "identificador" => "sec0055" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 11 => array:1 [ "titulo" => "Referencias" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2016-05-30" "fechaAceptado" => "2016-06-20" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec726374" "palabras" => array:3 [ 0 => "<span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori</span>" 1 => "Metilación del ADN" 2 => "Cáncer gástrico" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec726373" "palabras" => array:3 [ 0 => "<span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori</span>" 1 => "DNA methylation" 2 => "Gastric cancer" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">La participación de mecanismos epigenéticos, junto con infecciones en etapas tempranas de la vida, moldean lesiones premalignas del cáncer, en particular el cáncer gástrico, uno de los tumores más frecuentes en Chile, Latinoamérica y el mundo. El principal objetivo de este artículo, como parte de la serie de revisiones en torno a mecanismos epigenéticos en el desarrollo de enfermedades crónicas, es actualizar el rol de alteraciones epigenéticas (i.e. metilación del ADN) en el contexto de la infección crónica por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en las etapas precursoras del cáncer gástrico. Las investigaciones desarrolladas en esta área permiten delinear desafíos e interrogantes, en los cuales la pediatría tiene un papel preponderante en el desarrollo de estrategias de prevención y detección temprana de esta enfermedad.</p></span>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span id="abst0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">The role of epigenetics and infectious diseases at early stages of life influence pre-malignant lesions of cancer, in particular, gastric cancer, one of the most frequent tumours in Chile, Latin America, and worldwide. This article examines the role of H.<span class="elsevierStyleItalic">pylori</span> and epigenetic alterations (i.e. DNA methylation) at early stages of gastric cancer and proposes, from the paediatric point of view, strategies for prevention and early detection.</p></span>" ] ] "NotaPie" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "☆" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0005">Esta actualidad forma parte de un ciclo de 5 actualidades consecutivas sobre el tema de Epigenética, a ser publicadas en los números de 1 a 5 Vol. 87 de la <span class="elsevierStyleSmallCaps">Revista Chilena de Pediatría</span> 2016.</p>" ] ] "multimedia" => array:2 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1022 "Ancho" => 2657 "Tamanyo" => 95087 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Niveles de inflamación y colonización de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en 130 niños referidos a endoscopia digestiva alta por sintomatología clínica. A. La presencia de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> induce de manera significativa la inflamación en la mucosa gástrica, de manera independiente a la presencia de úlcera duodenal. B. Los niveles de colonización de <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> en la mucosa gástrica fueron similares en niños infectados con o sin úlcera duodenal.</p> <p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Tomada con autorización de Hernandez et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0380"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a>.</p>" ] ] 1 => array:7 [ "identificador" => "fig0010" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 1136 "Ancho" => 2500 "Tamanyo" => 323385 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Perfiles de expresión génica en sangre total en niños infectados por <span class="elsevierStyleItalic">H. pylori</span> de forma permanente y transitoria y controles sanos. La expresión de cada gen fue normalizada según la media de expresión. Cada columna representa a un individuo participante en el estudio y cada fila representa la expresión de un gen. El color rojo indica genes sobreexpresados y el color azul genes con pérdida de expresión. Tomado con autorización de O’Ryan et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0370"><span class="elsevierStyleSup">31</span></a>.</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Referencias" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0005" "bibliografiaReferencia" => array:43 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0220" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Epigenetics in allergic diseases and asthma" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "J.A. Castro-Rodriguez" 1 => "B.J. Krause" 2 => "R. Uauy" 3 => "P. Casanello" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.rchipe.2016.02.006" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Chil Pediatr" "fecha" => "2016" "volumen" => "87" "paginaInicial" => "88" "paginaFinal" => "95" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27055949" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0225" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "General concepts of epigenetics: Projections in paediatrics" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "B.J. Krause" 1 => "J.A. Castro-Rodriguez" 2 => "R. Uauy" 3 => "P. Casanello" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.rchipe.2015.12.002" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Chil Pediatr" "fecha" => "2016" "volumen" => "87" "paginaInicial" => "4" "paginaFinal" => "10" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26872716" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0230" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Epidemiology of cancers of infectious origin and prevention strategies" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "S. De Flora" 1 => "S. La Maestra" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Prev Med Hyg" "fecha" => "2015" "volumen" => "56" "paginaInicial" => "E15" "paginaFinal" => "E20" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26789827" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0235" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Cancer incidence and mortality worldwide: Sources, methods and major patterns in GLOBOCAN 2012" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "J. Ferlay" 1 => "I. Soerjomataram" 2 => "R. Dikshit" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/ijc.29210" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Int J Cancer" "fecha" => "2015" "volumen" => "136" "paginaInicial" => "E359" "paginaFinal" => "E386" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25220842" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0240" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Trends in mortality from major cancers in the Americas: 1980-2010" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "L. Chatenoud" 1 => "P. Bertuccio" 2 => "C. Bosetti" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/annonc/mdu206" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Oncol" "fecha" => "2014" "volumen" => "25" "paginaInicial" => "1843" "paginaFinal" => "1853" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24907637" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0245" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "A rising trend in the incidence of advanced gastric cancer in young Hispanic men" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "S.J. Merchant" 1 => "J. Kim" 2 => "A.H. Choi" 3 => "V. Sun" 4 => "J. Chao" 5 => "R. Nelson" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Gastric Cancer" "fecha" => "2016" "volumen" => "2016" "paginaInicial" => "1" "paginaFinal" => "9" ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0250" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Age, period, and cohort effects on gastric cancer mortality" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "C. Wang" 1 => "A. Weber" 2 => "D.Y. Graham" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/s10620-014-3359-0" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Dig Dis Sci" "fecha" => "2015" "volumen" => "60" "paginaInicial" => "514" "paginaFinal" => "523" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25274157" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0255" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Projections of global mortality and burden of disease from 2002 to 2030" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "C.D. Mathers" 1 => "D. Loncar" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1371/journal.pmed.0030442" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "PLoS Med" "fecha" => "2006" "volumen" => "3" "paginaInicial" => "e442" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17132052" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0260" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pathobiology of Helicobacter pylori-induced gastric cancer" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "M. Amieva" 1 => "R.M. Peek Jr." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1053/j.gastro.2015.09.004" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "2016" "volumen" => "150" "paginaInicial" => "64" "paginaFinal" => "78" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26385073" "web" => "Medline" ] ] "itemHostRev" => array:3 [ "pii" => "S0211139X09002170" "estado" => "S300" "issn" => "0211139X" ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0265" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Improved survival of gastric cancer with tumour Epstein-Barr virus positivity: an international pooled analysis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.C. Camargo" 1 => "W.H. Kim" 2 => "A.M. Chiaravalli" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/gutjnl-2013-304531" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gut" "fecha" => "2014" "volumen" => "63" "paginaInicial" => "236" "paginaFinal" => "243" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23580779" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib0270" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Case-control study of Epstein-Barr virus and Helicobacter pylori serology in Latin American patients with gastric disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.G. Cardenas-Mondragon" 1 => "J. Torres" 2 => "L. Flores-Luna" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1038/bjc.2015.175" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Br J Cancer" "fecha" => "2015" "volumen" => "112" "paginaInicial" => "1866" "paginaFinal" => "1873" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25996206" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib0275" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Serological response to Helicobacter pylori infection among Latin American populations with contrasting risks of gastric cancer" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.C. Camargo" 1 => "M. Beltran" 2 => "C. Conde-Glez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/ijc.29678" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Int J Cancer" "fecha" => "2015" "volumen" => "137" "paginaInicial" => "3000" "paginaFinal" => "3005" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26178251" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib0280" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Determinants of Epstein-Barr virus-positive gastric cancer: an international pooled analysis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.C. Camargo" 1 => "G. Murphy" 2 => "C. Koriyama" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1038/bjc.2011.215" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Br J Cancer" "fecha" => "2011" "volumen" => "105" "paginaInicial" => "38" "paginaFinal" => "43" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21654677" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib0285" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Epidemiology of Helicobacter pylori infection" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "H.M. Malaty" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.bpg.2006.10.005" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Best Pract Res Clin Gastroenterol" "fecha" => "2007" "volumen" => "21" "paginaInicial" => "205" "paginaFinal" => "214" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17382273" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib0290" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The two histological main types of gastric carcinoma: Diffuse and so-called intestinal-type carcinoma. An attempt at a histo-clinical classification" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "P. Lauren" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Acta Pathol Microbiol Scand" "fecha" => "1965" "volumen" => "64" "paginaInicial" => "31" "paginaFinal" => "49" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14320675" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib0295" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The gastric precancerous cascade" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "P. Correa" 1 => "M.B. Piazuelo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1751-2980.2011.00550.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Dig Dis" "fecha" => "2012" "volumen" => "13" "paginaInicial" => "2" "paginaFinal" => "9" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22188910" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib0300" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Hereditary diffuse gastric cancer: updated clinical guidelines with an emphasis on germline CDH1 mutation carriers" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "R.S. van der Post" 1 => "I.P. Vogelaar" 2 => "F. Carneiro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/jmedgenet-2015-103094" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Med Genet" "fecha" => "2015" "volumen" => "52" "paginaInicial" => "361" "paginaFinal" => "374" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25979631" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib0305" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Different Array CGH profiles within hereditary breast cancer tumors associated to BRCA1 expression and overall survival" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "C. Alvarez" 1 => "A. Aravena" 2 => "T. Tapia" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1186/s12885-016-2261-x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "BMC Cancer" "fecha" => "2016" "volumen" => "16" "paginaInicial" => "219" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26979459" "web" => "Medline" ] ] "itemHostRev" => array:3 [ "pii" => "S0211139X11003167" "estado" => "S300" "issn" => "0211139X" ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib0310" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Comprehensive molecular characterization of gastric adenocarcinoma" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "A.J. Bass" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1038/nature13480" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Nature" "fecha" => "2014" "volumen" => "513" "paginaInicial" => "202" "paginaFinal" => "209" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25079317" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib0315" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Usefulness of a serological panel test in the assessment of gastritis in symptomatic children" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "G.L. De Angelis" 1 => "L.G. Cavallaro" 2 => "V. Maffini" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1159/000103886" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Dig Dis" "fecha" => "2007" "volumen" => "25" "paginaInicial" => "206" "paginaFinal" => "213" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17827941" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib0320" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Gastric cancer risk in patients with premalignant gastric lesions: a nationwide cohort study in the Netherlands" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A.C. De Vries" 1 => "N.C. van Grieken" 2 => "C.W. Looman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1053/j.gastro.2008.01.071" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "2008" "volumen" => "134" "paginaInicial" => "945" "paginaFinal" => "952" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18395075" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib0325" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Transient and persistent experimental infection of nonhuman primates with Helicobacter pylori: implications for human disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A. Dubois" 1 => "D.E. Berg" 2 => "E.T. Incecik" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Infect Immun" "fecha" => "1996" "volumen" => "64" "paginaInicial" => "2885" "paginaFinal" => "2891" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8757808" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib0330" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Host specificity of Helicobacter pylori strains and host responses in experimentally challenged nonhuman primates" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A. Dubois" 1 => "D.E. Berg" 2 => "E.T. Incecik" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "1999" "volumen" => "116" "paginaInicial" => "90" "paginaFinal" => "96" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9869606" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib0335" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Infection by Helicobacter pylori in Bangladeshi children from birth to two years: relation to blood group, nutritional status, and seasonality" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "T.R. Bhuiyan" 1 => "F. Qadri" 2 => "A. Saha" 3 => "A.M. Svennerholm" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/INF.0b013e31818a5d9d" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Pediatr Infect Dis J" "fecha" => "2009" "volumen" => "28" "paginaInicial" => "79" "paginaFinal" => "85" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19116602" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 24 => array:3 [ "identificador" => "bib0340" "etiqueta" => "25" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Dynamics of Helicobacter pylori infection in a US-Mexico cohort during the first two years of life" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "K.J. Goodman" 1 => "K. O’Rourke" 2 => "R.S. Day" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/ije/dyi152" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Int J Epidemiol" "fecha" => "2005" "volumen" => "34" "paginaInicial" => "1348" "paginaFinal" => "1355" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16076858" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 25 => array:3 [ "identificador" => "bib0345" "etiqueta" => "26" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The epidemiology of Helicobacter pylori in Peruvian children between 6 and 30 months of age" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "P.D. Klein" 1 => "R.H. Gilman" 2 => "R. Leon-Barua" 3 => "F. Diaz" 4 => "E.O. Smith" 5 => "D.Y. Graham" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Gastroenterol" "fecha" => "1994" "volumen" => "89" "paginaInicial" => "2196" "paginaFinal" => "2200" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7977241" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 26 => array:3 [ "identificador" => "bib0350" "etiqueta" => "27" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Dynamics of Helicobacter pylori detection in stools during the first 5 years of life in Chile, a rapidly developing country" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "M.L. O’Ryan" 1 => "M. Rabello" 2 => "H. Cortes" 3 => "Y. Lucero" 4 => "A. Pena" 5 => "J.P. Torres" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/INF.0b013e318278b929" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Pediatr Infect Dis J" "fecha" => "2013" "volumen" => "32" "paginaInicial" => "99" "paginaFinal" => "103" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23076385" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 27 => array:3 [ "identificador" => "bib0355" "etiqueta" => "28" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Helicobacter pylori-associated hypochlorhydria in children, and development of iron deficiency" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "P.R. Harris" 1 => "C.A. Serrano" 2 => "A. Villagran" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/jclinpath-2012-201243" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Pathol" "fecha" => "2013" "volumen" => "66" "paginaInicial" => "343" "paginaFinal" => "347" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23268321" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 28 => array:3 [ "identificador" => "bib0360" "etiqueta" => "29" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "hsa-miR-29c and hsa-miR-135b differential expression as potential biomarker of gastric carcinogenesis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A.F. Vidal" 1 => "A.M. Cruz" 2 => "L. Magalhaes" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3748/wjg.v22.i6.2060" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "World J Gastroenterol" "fecha" => "2016" "volumen" => "22" "paginaInicial" => "2060" "paginaFinal" => "2070" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26877610" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 29 => array:3 [ "identificador" => "bib0365" "etiqueta" => "30" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Helicobacter pylori colonization in the first 3 years of life in Japanese children" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "M. Okuda" 1 => "E. Miyashiro" 2 => "M. Booka" 3 => "T. Tsuji" 4 => "T. Nakazawa" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1523-5378.2007.00510.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Helicobacter" "fecha" => "2007" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "324" "paginaFinal" => "327" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17669105" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 30 => array:3 [ "identificador" => "bib0370" "etiqueta" => "31" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Persistent and transient Helicobacter pylori infections in early childhood" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.L. O’Ryan" 1 => "Y. Lucero" 2 => "M. Rabello" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/cid/civ256" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Infect Dis" "fecha" => "2015" "volumen" => "61" "paginaInicial" => "211" "paginaFinal" => "218" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25838286" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 31 => array:3 [ "identificador" => "bib0375" "etiqueta" => "32" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Natural outcome of Helicobacter pylori infection in asymptomatic children: a two-year follow-up study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "P.S. Ganga-Zandzou" 1 => "L. Michaud" 2 => "P. Vincent" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Pediatrics" "fecha" => "1999" "volumen" => "104" "numero" => "2 Pt 1" "paginaInicial" => "216" "paginaFinal" => "221" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10428997" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 32 => array:3 [ "identificador" => "bib0380" "etiqueta" => "33" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Peptic ulcer disease in Helicobacter pylori-infected children: clinical findings and mucosal immune response" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "C. Hernandez" 1 => "C. Serrano" 2 => "H. Einisman" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/MPG.0000000000000500" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Pediatr Gastroenterol Nutr" "fecha" => "2014" "volumen" => "59" "paginaInicial" => "773" "paginaFinal" => "778" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25050847" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 33 => array:3 [ "identificador" => "bib0385" "etiqueta" => "34" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Differential patterns of methylation of the IFN-gamma promoter at CpG and non-CpG sites underlie differences in IFN-gamma gene expression between human neonatal and adult CD45RO- T cells" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "G.P. White" 1 => "P.M. Watt" 2 => "B.J. Holt" 3 => "P.G. Holt" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Immunol" "fecha" => "2002" "volumen" => "168" "paginaInicial" => "2820" "paginaFinal" => "2827" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11884451" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 34 => array:3 [ "identificador" => "bib0390" "etiqueta" => "35" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Noncoding genomics in gastric cancer and the gastric precancerous cascade: Pathogenesis and biomarkers" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A. Sandoval-Borquez" 1 => "K. Saavedra" 2 => "G. Carrasco-Avino" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1155/2015/503762" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Dis Markers" "fecha" => "2015" "volumen" => "2015" "paginaInicial" => "503762" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26379360" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 35 => array:3 [ "identificador" => "bib0395" "etiqueta" => "36" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Methylation pattern of THBS1, GATA-4, and HIC1 in pediatric and adult patients infected with Helicobacter pylori" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "M.C. Alvarez" 1 => "M.S. Ladeira" 2 => "I.C. Scaletsky" 3 => "J. Pedrazzoli Jr." 4 => "M.L. Ribeiro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/s10620-013-2742-6" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Dig Dis Sci" "fecha" => "2013" "volumen" => "58" "paginaInicial" => "2850" "paginaFinal" => "2857" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23765259" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 36 => array:3 [ "identificador" => "bib0400" "etiqueta" => "37" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Aberrant CpG island hypermethylation in pediatric gastric mucosa in association with Helicobacter pylori infection" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "S.H. Shin" 1 => "S.Y. Park" 2 => "J.S. Ko" 3 => "N. Kim" 4 => "G.H. Kang" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1043/2010-0140-OA.1" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Pathol Lab Med" "fecha" => "2011" "volumen" => "135" "paginaInicial" => "759" "paginaFinal" => "765" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21631269" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 37 => array:3 [ "identificador" => "bib0405" "etiqueta" => "38" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Loss of expression of reprimo, a p53-induced cell cycle arrest gene, correlates with invasive stage of tumor progression and p73 expression in gastric cancer" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "K. Saavedra" 1 => "J. Valbuena" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1371/journal.pone.0125834" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "PLoS One" "fecha" => "2015" "volumen" => "10" "paginaInicial" => "e0125834" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25954972" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 38 => array:3 [ "identificador" => "bib0410" "etiqueta" => "39" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Promoter methylation of E-cadherin gene in gastric mucosa associated with Helicobacter pylori infection and in gastric cancer" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A.O. Chan" 1 => "S.K. Lam" 2 => "B.C. Wong" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gut" "fecha" => "2003" "volumen" => "52" "paginaInicial" => "502" "paginaFinal" => "506" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12631658" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 39 => array:3 [ "identificador" => "bib0415" "etiqueta" => "40" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Effects of Helicobacter pylori eradication on methylation status of E-cadherin gene in noncancerous stomach" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "W.K. Leung" 1 => "E.P. Man" 2 => "J. Yu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1158/1078-0432.CCR-05-2442" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Cancer Res" "fecha" => "2006" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "3216" "paginaFinal" => "3221" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16707623" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 40 => array:3 [ "identificador" => "bib0420" "etiqueta" => "41" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "High levels of aberrant DNA methylation in Helicobacter pylori-infected gastric mucosae and its possible association with gastric cancer risk" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "T. Maekita" 1 => "K. Nakazawa" 2 => "M. Mihara" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1158/1078-0432.CCR-05-2096" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Clin Cancer Res" "fecha" => "2006" "volumen" => "12" "numero" => "3 Pt 1" "paginaInicial" => "989" "paginaFinal" => "995" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16467114" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 41 => array:3 [ "identificador" => "bib0425" "etiqueta" => "42" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Promoter DNA hypermethylation in gastric biopsies from subjects at high and low risk for gastric cancer" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "B.G. Schneider" 1 => "D.F. Peng" 2 => "M.C. Camargo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/ijc.25274" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Int J Cancer" "fecha" => "2010" "volumen" => "127" "paginaInicial" => "2588" "paginaFinal" => "2597" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20178103" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 42 => array:3 [ "identificador" => "bib0430" "etiqueta" => "43" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Genome-wide DNA methylation profiles altered by Helicobacter pylori in gastric mucosa and blood leukocyte DNA" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "Y. Zhang" 1 => "X.R. Zhang" 2 => "J.L. Park" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.18632/oncotarget.9469" "Revista" => array:2 [ "tituloSerie" => "Oncotarget" "fecha" => "2016" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/03704106/0000008700000004/v1_201608250156/S0370410616300742/v1_201608250156/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "39723" "tipo" => "SECCION" "en" => array:2 [ "titulo" => "Actualidad" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "en" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/03704106/0000008700000004/v1_201608250156/S0370410616300742/v1_201608250156/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0370410616300742?idApp=UINPBA00004N" ]
año/Mes | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 Octubre | 21 | 1 | 22 |
2024 Septiembre | 62 | 1 | 63 |
2024 Agosto | 30 | 1 | 31 |
2024 Julio | 19 | 2 | 21 |
2024 Junio | 23 | 2 | 25 |
2024 Mayo | 14 | 1 | 15 |
2024 Abril | 23 | 5 | 28 |
2024 Marzo | 124 | 8 | 132 |
2024 Febrero | 21 | 5 | 26 |
2024 Enero | 20 | 2 | 22 |
2023 Diciembre | 8 | 5 | 13 |
2023 Noviembre | 32 | 3 | 35 |
2023 Octubre | 39 | 6 | 45 |
2023 Septiembre | 15 | 3 | 18 |
2023 Agosto | 18 | 6 | 24 |
2023 Julio | 25 | 2 | 27 |
2023 Junio | 26 | 4 | 30 |
2023 Mayo | 15 | 5 | 20 |
2023 Abril | 9 | 0 | 9 |
2023 Marzo | 19 | 1 | 20 |
2023 Febrero | 28 | 8 | 36 |
2023 Enero | 33 | 3 | 36 |
2022 Diciembre | 14 | 14 | 28 |
2022 Noviembre | 15 | 9 | 24 |
2022 Octubre | 17 | 9 | 26 |
2022 Septiembre | 13 | 10 | 23 |
2022 Agosto | 11 | 6 | 17 |
2022 Julio | 7 | 9 | 16 |
2022 Junio | 10 | 6 | 16 |
2022 Mayo | 10 | 7 | 17 |
2022 Abril | 10 | 7 | 17 |
2022 Marzo | 17 | 7 | 24 |
2022 Febrero | 14 | 16 | 30 |
2022 Enero | 10 | 5 | 15 |
2021 Diciembre | 5 | 10 | 15 |
2021 Noviembre | 15 | 7 | 22 |
2021 Octubre | 17 | 8 | 25 |
2021 Septiembre | 11 | 10 | 21 |
2021 Agosto | 26 | 2 | 28 |
2021 Julio | 13 | 8 | 21 |
2021 Junio | 9 | 9 | 18 |
2021 Mayo | 10 | 8 | 18 |
2021 Abril | 25 | 16 | 41 |
2021 Marzo | 9 | 17 | 26 |
2021 Febrero | 6 | 27 | 33 |
2021 Enero | 5 | 16 | 21 |
2020 Diciembre | 7 | 15 | 22 |
2020 Noviembre | 10 | 26 | 36 |
2020 Octubre | 9 | 18 | 27 |
2020 Septiembre | 8 | 21 | 29 |
2020 Agosto | 10 | 19 | 29 |
2020 Julio | 19 | 11 | 30 |
2020 Junio | 12 | 20 | 32 |
2020 Mayo | 10 | 29 | 39 |
2020 Abril | 20 | 19 | 39 |
2020 Marzo | 14 | 21 | 35 |
2020 Febrero | 18 | 9 | 27 |
2020 Enero | 12 | 9 | 21 |
2019 Diciembre | 8 | 7 | 15 |
2019 Noviembre | 11 | 9 | 20 |
2019 Octubre | 13 | 5 | 18 |
2019 Septiembre | 16 | 11 | 27 |
2019 Agosto | 7 | 6 | 13 |
2019 Julio | 18 | 15 | 33 |
2019 Junio | 37 | 10 | 47 |
2019 Mayo | 96 | 4 | 100 |
2019 Abril | 39 | 20 | 59 |
2019 Marzo | 11 | 20 | 31 |
2019 Febrero | 10 | 13 | 23 |
2019 Enero | 1 | 5 | 6 |
2018 Diciembre | 1 | 12 | 13 |
2018 Noviembre | 12 | 14 | 26 |
2018 Octubre | 18 | 18 | 36 |
2018 Septiembre | 22 | 1 | 23 |
2018 Agosto | 3 | 7 | 10 |
2018 Julio | 3 | 4 | 7 |
2018 Junio | 3 | 2 | 5 |
2018 Mayo | 6 | 4 | 10 |
2018 Abril | 2 | 2 | 4 |
2018 Marzo | 9 | 0 | 9 |
2018 Febrero | 9 | 1 | 10 |
2018 Enero | 6 | 0 | 6 |
2017 Diciembre | 9 | 1 | 10 |
2017 Noviembre | 12 | 2 | 14 |
2017 Octubre | 10 | 1 | 11 |
2017 Septiembre | 6 | 1 | 7 |
2017 Agosto | 6 | 2 | 8 |
2017 Julio | 6 | 0 | 6 |
2017 Junio | 2 | 1 | 3 |
2017 Mayo | 5 | 1 | 6 |
2017 Abril | 4 | 2 | 6 |
2017 Marzo | 6 | 29 | 35 |
2017 Febrero | 25 | 5 | 30 |
2017 Enero | 12 | 1 | 13 |
2016 Diciembre | 13 | 2 | 15 |
2016 Noviembre | 25 | 8 | 33 |
2016 Octubre | 45 | 17 | 62 |
2016 Septiembre | 58 | 16 | 74 |
2016 Agosto | 25 | 18 | 43 |
2016 Julio | 0 | 1 | 1 |