array:23 [ "pii" => "S002577531100995X" "issn" => "00257753" "doi" => "10.1016/j.medcli.2011.05.030" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2012-04-28" "aid" => "1976" "copyright" => "Elsevier España, S.L.. Todos los derechos reservados" "copyrightAnyo" => "2011" "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Med Clin. 2012;138:461-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 2860 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 7 "HTML" => 2448 "PDF" => 405 ] ] "itemSiguiente" => array:18 [ "pii" => "S0025775311004118" "issn" => "00257753" "doi" => "10.1016/j.medcli.2011.03.024" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2012-04-28" "aid" => "1798" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Med Clin. 2012;138:468-74" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 2737 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 9 "HTML" => 2469 "PDF" => 259 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original</span>" "titulo" => "Fragilidad y su asociación con mortalidad, hospitalizaciones y dependencia funcional en mexicanos de 60 años o más" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "468" "paginaFinal" => "474" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Frailty and its association with mortality, hospitalization and functional dependence in Mexicans aged 60-years or older" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 2312 "Ancho" => 2917 "Tamanyo" => 461017 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Diagrama de flujo para la selección de pacientes para el estudio.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Enrique Díaz de León González, Héctor Eloy Tamez Pérez, Hugo Gutiérrez Hermosillo, Javier Armando Cedillo Rodríguez, Gabriela Torres" "autores" => array:5 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Enrique" "apellidos" => "Díaz de León González" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Héctor Eloy" "apellidos" => "Tamez Pérez" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Hugo" "apellidos" => "Gutiérrez Hermosillo" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Javier Armando" "apellidos" => "Cedillo Rodríguez" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Gabriela" "apellidos" => "Torres" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0025775311004118?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00257753/0000013800000011/v1_201304302119/S0025775311004118/v1_201304302119/es/main.assets" ] "asociados" => array:3 [ 0 => array:18 [ "pii" => "S0025775311009961" "issn" => "00257753" "doi" => "10.1016/j.medcli.2011.10.002" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2012-04-28" "aid" => "1977" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "sco" "cita" => "Med Clin. 2012;138:478-9" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 1511 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 7 "HTML" => 1327 "PDF" => 177 ] ] "es" => array:10 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Editorial</span>" "titulo" => "Enfermedad pulmonar obstructiva crónica en el anciano: próximo fenotipo" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "478" "paginaFinal" => "479" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Chronic obstructive pulmonary disease in the elderly: next phenotype" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Josep Morera Prat, María Luisa Martínez-Ortiz" "autores" => array:2 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Josep" "apellidos" => "Morera Prat" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "María Luisa" "apellidos" => "Martínez-Ortiz" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0025775311009961?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00257753/0000013800000011/v1_201304302119/S0025775311009961/v1_201304302119/es/main.assets" ] 1 => array:18 [ "pii" => "S0025775312003740" "issn" => "00257753" "doi" => "10.1016/j.medcli.2012.04.001" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2012-12-15" "aid" => "2155" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "simple-article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "err" "cita" => "Med Clin. 2012;139:698" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 1552 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 6 "HTML" => 1000 "PDF" => 546 ] ] "es" => array:10 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Fe de errores</span>" "titulo" => "Fe de errores de «Características clínicas y tratamiento de los pacientes ancianos hospitalizados por descompensación de enfermedad pulmonar obstructiva crónica en los servicios de Medicina Interna españoles. Estudio ECCO»" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:1 [ "paginaInicial" => "698" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Erratum in: “Elderly patients hospitalized for acute exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease in Spanish Internal Medicine services. ECCO study”" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Ramon Boixeda, Pedro Almagro, Jesús Díez, Juan Custardoy, Francisco López García, Carlos San Román Terán, Jesús Recio, Joan B. Soriano" "autores" => array:9 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Ramon" "apellidos" => "Boixeda" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Pedro" "apellidos" => "Almagro" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Jesús" "apellidos" => "Díez" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Juan" "apellidos" => "Custardoy" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Francisco" "apellidos" => "López García" ] 5 => array:2 [ "nombre" => "Carlos San" "apellidos" => "Román Terán" ] 6 => array:2 [ "nombre" => "Jesús" "apellidos" => "Recio" ] 7 => array:2 [ "nombre" => "Joan B." "apellidos" => "Soriano" ] 8 => array:1 [ "colaborador" => "en representación del grupo EPOC de la Sociedad Española de Medicina Interna" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0025775312003740?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00257753/0000013900000015/v1_201304302325/S0025775312003740/v1_201304302325/es/main.assets" ] 2 => array:18 [ "pii" => "S0025775312007920" "issn" => "00257753" "doi" => "10.1016/j.medcli.2012.06.030" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2013-02-02" "aid" => "2305" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "simple-article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "cor" "cita" => "Med Clin. 2013;140:140-1" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 1472 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 10 "HTML" => 1275 "PDF" => 187 ] ] "es" => array:10 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Carta al Editor</span>" "titulo" => "Características clínicas y tratamiento de los pacientes atendidos por descompensación de enfermedad pulmonar obstructiva crónica en un Servicio de Urgencias" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "140" "paginaFinal" => "141" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Clinical characteristics and treatment of patients attending an Emergency Department due to decompensation of chronic obstructive pulmonary disease" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Yunier Bidot González, Francisco Javier Martín-Sánchez, Eric Jorge García Lamberetchs, Juan González-del Castillo" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Yunier" "apellidos" => "Bidot González" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Francisco Javier" "apellidos" => "Martín-Sánchez" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Eric Jorge" "apellidos" => "García Lamberetchs" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Juan" "apellidos" => "González-del Castillo" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0025775312007920?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00257753/0000014000000003/v1_201304301817/S0025775312007920/v1_201304301817/es/main.assets" ] ] "es" => array:21 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original</span>" "titulo" => "Características clínicas y tratamiento de los pacientes ancianos hospitalizados por descompensación de enfermedad pulmonar obstructiva crónica en los servicios de Medicina Interna españoles. Estudio ECCO" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "461" "paginaFinal" => "467" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "Ramon Boixeda, Pedro Almagro, Jesús Díez, Juan Custardoy, Francisco López García, Carlos San Román Terán, Jesús Recio, Joan B. Soriano" "autores" => array:9 [ 0 => array:4 [ "nombre" => "Ramon" "apellidos" => "Boixeda" "email" => array:1 [ 0 => "rboixeda@csdm.cat" ] "referencia" => array:2 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">¿</span>" "identificador" => "cor0005" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "Pedro" "apellidos" => "Almagro" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff0010" ] ] ] 2 => array:3 [ "nombre" => "Jesús" "apellidos" => "Díez" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff0015" ] ] ] 3 => array:3 [ "nombre" => "Juan" "apellidos" => "Custardoy" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">d</span>" "identificador" => "aff0020" ] ] ] 4 => array:3 [ "nombre" => "Francisco" "apellidos" => "López García" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">e</span>" "identificador" => "aff0025" ] ] ] 5 => array:3 [ "nombre" => "Carlos" "apellidos" => "San Román Terán" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">e</span>" "identificador" => "aff0025" ] ] ] 6 => array:3 [ "nombre" => "Jesús" "apellidos" => "Recio" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">f</span>" "identificador" => "aff0030" ] ] ] 7 => array:3 [ "nombre" => "Joan B." "apellidos" => "Soriano" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">g</span>" "identificador" => "aff0035" ] ] ] 8 => array:2 [ "colaborador" => "En representación del grupo EPOC de la Sociedad Española de Medicina Interna" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">◊</span>" "identificador" => "fn0005" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:7 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Medicina Interna, Hospital de Mataró, Departamento de Medicina, Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Medicina Interna, Hospital Mútua de Terrassa, Barcelona, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff0010" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Medicina Interna, Hospital Royo Villanova, Zaragoza, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff0015" ] 3 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Medicina Interna, Hospital Vega Baja-Orihuela, Alicante, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">d</span>" "identificador" => "aff0020" ] 4 => array:3 [ "entidad" => "Hospital Comarcal Axarquía, Vélez Málaga, Málaga, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">e</span>" "identificador" => "aff0025" ] 5 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Medicina Interna, Hospital Vall d’Hebron, Barcelona, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">f</span>" "identificador" => "aff0030" ] 6 => array:3 [ "entidad" => "Fundación Caubet-Cimera, Bunyola, Islas Baleares, España" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">g</span>" "identificador" => "aff0035" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor0005" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Autor para correspondencia." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Clinical profile and treatment of elderly patients hospitalized for acute exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease in Spanish Internal Medicine services. ECCO study" ] ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1076 "Ancho" => 1583 "Tamanyo" => 100679 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Motivos de exclusión de los pacientes.</p> <p id="spar0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">EPOC: enfermedad pulmonar obstructiva crónica.</p>" ] ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Introducción</span><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La enfermedad pulmonar obstructiva crónica (EPOC) constituye un problema prioritario de salud pública a nivel mundial. En comparación con otras enfermedades crónicas del adulto, la EPOC mantiene una elevada prevalencia, infradiagnóstico y morbimortalidad. De acuerdo con las estimaciones de la Organización Mundial de la Salud, hay actualmente en el mundo 210 millones de personas con EPOC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0005"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a> y se espera que la mortalidad por esta aumente un 30% en los próximos 10 años hasta convertirse en la tercera causa de fallecimiento en el año 2030 y en la séptima causa de años de vida perdidos o vividos con incapacidad<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0010"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>. En nuestro país, la prevalencia de EPOC en la población entre los 40 y 80 años es del 10,2%, pero aumenta hasta el 50% en los mayores de 70 años con una historia de tabaquismo superior a 30 paquetes/año<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0015"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>.</p><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La EPOC es una enfermedad lentamente progresiva, con episodios de empeoramiento agudo conocidos como exacerbaciones<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0020"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>, que aumentan en frecuencia y gravedad con la progresión de la enfermedad. Los ingresos hospitalarios se dan mayoritariamente en pacientes de edad avanzada y comportan un deterioro de la calidad de vida, además de asociarse a una elevada mortalidad posterior y ser los responsables de la mayor parte de los costes económicos de la enfermedad<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0025"><span class="elsevierStyleSup">5–7</span></a>.</p><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Por otra parte, las últimas guías de la enfermedad destacan el papel de las comorbilidades asociadas a la EPOC en el empeoramiento del pronóstico de estos pacientes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0040"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>. La mayoría de los estudios publicados sobre comorbilidad en la EPOC se han basado en el uso del índice de Charlson, una escala desarrollada inicialmente para su uso administrativo en registros hospitalarios y que no recoge muchas de las comorbilidades frecuentes en esta población<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0045"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a>.</p><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El ECCO (Estudio de Comorbilidad en pacientes con EPOC hospitalizados en servicios de Medicina Interna) fue planteado y desarrollado por el Grupo de EPOC de la Sociedad Española de Medicina Interna para conocer la comorbilidad de los pacientes hospitalizados por EPOC. Sus métodos han sido detallados de manera extensa previamente<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0050"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>. Ha demostrado una alta comorbilidad de los pacientes con EPOC ingresados en los servicios de Medicina Interna<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0050"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>, siendo esta distinta según el sexo de los pacientes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0055"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a>. Igualmente se ha demostrado una mayor mortalidad intrahospitalaria en los pacientes con diagnóstico de neumonía, enfermedad coronaria o cerebrovascular<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0060"><span class="elsevierStyleSup">12</span></a>.</p><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los pacientes con EPOC presentan una gran comorbilidad, comportando una mayor hospitalización, y estos pacientes cada vez son de mayor edad, lo que conlleva la necesidad de estudios observacionales ante la falta de guías de práctica clínica en este subgrupo de pacientes.</p><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El objetivo del presente estudio es valorar las características y el tratamiento de los pacientes mayores de 80 años ingresados en los servicios de Medicina Interna por una exacerbación de EPOC, con especial atención a la comorbilidad, y compararlos con los del grupo más joven.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Pacientes y método</span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Selección de pacientes y método</span><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El estudio ECCO es multicéntrico, prospectivo y observacional, en el que participaron 26 hospitales repartidos por la geografía española<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0050"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>. Entre el 1 de enero de 2007 y el 31 de diciembre de 2008, de forma consecutiva, se recogieron datos de pacientes hospitalizados en los servicios de Medicina Interna de los hospitales participantes que cumplieran los criterios de elegibilidad. Cada centro incorporó un mínimo de 10 pacientes, sin número máximo. Los criterios de selección eran la exacerbación de la EPOC como motivo del ingreso, y que cumplieran los criterios espirométricos de la enfermedad (volumen espiratorio forzado en el primer segundo [FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span>]<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>80% del valor teórico y cociente FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span>/capacidad vital forzada (FVC)<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,7 tras la administración de broncodilatador en fase estable)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0065"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>.</p></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Procedimientos</span><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Durante el ingreso, los médicos encargados del estudio, y en función de la práctica clínica habitual, recogieron una serie de datos clínicos y funcionales mediante un cuestionario diseñado para el estudio. En el mismo se contemplaban los datos de identificación, edad, sexo y motivo de ingreso hospitalario, así como los valores espirométricos antes y después de la prueba broncodilatadora, la historia de tabaquismo, el número total de ingresos en el año previo y el número de ingresos por EPOC en los 12 meses previos al registro. Se utilizaron los criterios de Anthonisen para valorar la posible etiología infecciosa de la exacerbación<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0070"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>.</p><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Para el estudio de las comorbilidades asociadas, se recogieron todas aquellas incluidas en el índice de Charlson y otras que se consideraron relevantes como hipertensión arterial, enfermedad tromboembólica, arritmia, edemas, anemia, osteoporosis o alcoholismo.</p><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">De todos los pacientes incluidos se obtuvieron además diferentes parámetros clinicobiológicos obligatorios (temperatura, frecuencia cardiaca, talla, peso, índice de masa corporal [IMC], la escala de disnea modificada del <span class="elsevierStyleItalic">Medical Research Council</span> [mMRC]<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0075"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a>, gasometría arterial basal al ingreso, hemoglobina, glucemia basal, colesterol total, proteína C reactiva y fibrinógeno). Se recogió también el tratamiento realizado por los pacientes antes del ingreso hospitalario, durante el mismo y al alta, además de otros parámetros no obligatorios, como la realización de un ecocardiograma, cuando se consideró que estaba clínicamente indicado. Por último, se incluyeron datos referentes a la hospitalización, días de estancia, mortalidad hospitalaria y lugar de control al alta hospitalaria.</p><p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El estudio fue aprobado por el Comité Ético de Investigación Clínica del Hospital Vega Baja de Orihuela (Alicante), que actuó como centro coordinador, y por el resto de centros participantes. Todas las personas participantes aceptaron voluntariamente participar y firmaron un consentimiento informado.</p></span><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Análisis de resultados</span><p id="par0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las variables cualitativas se expresan mediante recuento y porcentajes, mientras que las cuantitativas lo hacen como medias y desviaciones estándar. La comparación entre medias se realiza mediante la prueba de la t de Student para muestras independientes o la U de Mann Whitney para las variables que no cumplen criterios de normalidad. Para la comparación de proporciones se emplea la prueba de la ji al cuadrado o el test exacto de Fisher. En todos los casos se considera la hipótesis bilateral con un valor de p inferior a 0,05 para identificar diferencias estadísticamente significativas.</p></span></span><span id="sec0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Resultados</span><p id="par0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En total se estudiaron 503 pacientes hospitalizados por EPOC, de los cuales 105 fueron excluidos por diferentes causas (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0005">fig. 1</a>). Estos pacientes no mostraban diferencias respecto a aquellos incluidos en términos de su distribución por edad y sexo.</p><elsevierMultimedia ident="fig0005"></elsevierMultimedia><p id="par0070" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Así pues, se incluyeron un total de 398 pacientes, de los cuales 353 eran varones (89%) y 45 mujeres. La edad media (DE) fue de 73,7 (8,8) años, sin diferencias respecto al sexo, mientras que el FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> medio observado tras la prueba broncodilatadora fue del 43,1 (12) % del valor teórico de referencia. Un total de 107 pacientes (26,9%) eran mayores de 80 años.</p><p id="par0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Al comparar las características entre los pacientes mayores de 80 años con los más jóvenes, no encontramos diferencias en la escala de disnea (mMRC) o el IMC. Por el contrario, los pacientes más ancianos tenían menor gravedad de su EPOC en función del FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> expresado en porcentaje del teórico (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,01). Los pacientes de mayor edad mostraban menor antecedente de tabaquismo. Las principales características de la población estudiada y las diferencias en función de la edad se recogen en la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a>.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0005"></elsevierMultimedia><span id="sec0035" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Ingreso actual</span><p id="par0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La estancia media observada fue de 9,6 (5) días, sin encontrarse diferencias en función de la edad, ni de los criterios de Anthonisen. Los médicos responsables consideraron que el motivo de la exacerbación era de causa infecciosa en 337 casos (85%), sin diferencias en relación con la edad. Los datos del ingreso actual se exponen en la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0010">tabla 2</a>.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0010"></elsevierMultimedia><p id="par0085" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La mortalidad global observada durante el ingreso fue del 4% (16 pacientes) y se relacionó con el FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> (media de 35,6 [10,2] % frente a 43,6 [12,5] %; p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,005; intervalo de confianza del 95% [IC 95%] 0,88-0,97), aunque no con la edad (media de 73,6 [8,9] años frente a 77,1 [6,1] años; p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,09), el sexo (mujeres 12,5% [IC 95% 3,5-36,0] frente a un 11,3% [IC 95% 8,1-14,4]; p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,90) ni el número de ingresos previos (6,3 [4,6] frente a 4,5 [3,9]; p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,07).</p><p id="par0090" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Al alta, los pacientes ancianos fueron citados para seguir controles a asistencia primaria de forma predominante (49,5%; p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,001), mientras que los pacientes más jóvenes lo eran a la consulta especializada (Medicina Interna un 36,2% y Neumología un 34,5%).</p></span><span id="sec0040" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Comorbilidad</span><p id="par0095" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En la población anciana, las enfermedades comórbidas más frecuentes fueron la hipertensión arterial, edemas, arritmias, insuficiencia cardiaca y diabetes sin complicaciones. La puntuación media observada para el índice de Charlson fue de 2,6 (2), sin observar diferencias entre los grupos, excepto en la hepatopatía leve. Los pacientes más ancianos presentaban menor historia de alcoholismo y una mayor presencia de arritmias (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>).</p><elsevierMultimedia ident="tbl0015"></elsevierMultimedia><p id="par0100" class="elsevierStylePara elsevierViewall">De los 83 pacientes de los que se disponía de datos ecocardiográficos, se observó que aquellos de edad avanzada presentaban un mayor porcentaje de hipertrofia ventricular izquierda (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,03).</p></span><span id="sec0045" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Tratamiento</span><p id="par0105" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Con respecto al tratamiento al alta de los pacientes ingresados por una exacerbación de su EPOC, destaca una mayor prescripción de tratamiento diurético (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,04). No se observaron diferencias en el uso de antibióticos, corticoides orales ni en los broncodilatadores, a excepción de un menor uso de corticoides inhalados (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,03) y de xantinas orales (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,02) en este grupo de pacientes. Un 42% de los mayores de 80 años con un porcentaje del FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>50% y más de 3 hospitalizaciones por EPOC en el año previo no recibían antes del ingreso corticoides inhalados, a pesar de estar indicados según las guías de la enfermedad. Al alta esta proporción disminuyó al 26%.</p></span></span><span id="sec0050" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Discusión</span><p id="par0110" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El presente estudio nos permite conocer mejor las características de la población de edad avanzada hospitalizada por EPOC en los servicios de Medicina Interna de nuestro país. Nuestros datos confirman que las hospitalizaciones por EPOC en los servicios de Medicina Interna se incrementan en los pacientes de edad avanzada, con una edad media de 74 años y un 25% mayores de 80 años. Estos enfermos presentan una menor gravedad de la enfermedad medida en porcentaje del FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> teórico, pero unos niveles de disnea similares, probablemente en relación con una mayor comorbilidad cardiaca. Por el contrario, no encontramos diferencias en la mortalidad hospitalaria ni en los días de estancia. Al alta hospitalaria los pacientes ancianos presentan una menor indicación de corticoides inhalados y se derivan de forma menos frecuente a una consulta especializada.</p><p id="par0115" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Entre las limitaciones de nuestro estudio cabe destacar la ausencia de escalas específicas de valoración geriátrica, especialmente de dependencia funcional, más frecuente en la población anciana<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0030"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a> y que se asocia a un peor pronóstico posterior<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0080"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>. Otra limitación es que solo se incluyeron los pacientes con datos espirométricos de EPOC, por lo que aquellos con imposibilidad de realizar las pruebas de función pulmonar no fueron incluidos y entre ellos probablemente se encuentren los enfermos con mayor deterioro cognitivo y funcional, más frecuente en los pacientes ancianos. Debemos resaltar, sin embargo, que la confirmación de EPOC requiere la demostración de un patrón obstructivo no totalmente reversible.</p><p id="par0120" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los resultados de la población anciana con EPOC ingresada en los servicios de Medicina Interna son similares a los observados en estudios previos realizados en nuestro medio, aunque estos fueron obtenidos en un único hospital, lo que puede limitar su validez externa<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0030"><span class="elsevierStyleSup">6,17</span></a>.</p><p id="par0125" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Nuestros resultados confirman la elevada prevalencia del tabaquismo, incluso activo en estos enfermos, pero también la existencia de un porcentaje aproximado del 10% de pacientes sin historia de su consumo. Aunque es conocido que el consumo de tabaco es el principal factor de riesgo para desarrollar la EPOC, ni todos los pacientes fumadores desarrollarán la enfermedad ni todos los pacientes con EPOC tienen historial de tabaquismo activo. En este sentido, todos los estudios de prevalencia encuentran una pequeña proporción de pacientes no fumadores<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0015"><span class="elsevierStyleSup">3,18</span></a>. El porcentaje de no fumadores en nuestro estudio fue mayor en el grupo EPOC de edad avanzada, siendo más frecuente en mujeres, probablemente en relación a las diferencias de hábito tabáquico en las distintas generaciones.</p><p id="par0130" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Según nuestros datos, los pacientes octogenarios y nonagenarios con EPOC presentan una enfermedad aparentemente más leve si atendemos exclusivamente a los criterios espirométricos, basados en el FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> expresado como porcentaje del teórico. Sin embargo, no observamos diferencias en otros factores clásicos de gravedad de la EPOC, como la disnea calculada según la mMRC o el número de hospitalizaciones en el año previo (ambos, mejores predictores de mortalidad que el FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> aislado). Esto probablemente se justifica por una mayor comorbilidad y fragilidad de este subgrupo de pacientes.</p><p id="par0135" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las comorbilidades más estudiadas en la EPOC incluyen las neoplasias y las enfermedades cardiovasculares. Sin embargo, es conocido que estos pacientes tienen también mayor prevalencia de otras patologías, como hipertensión arterial, diabetes mellitus o insuficiencia cardiaca. La frecuencia de estas enfermedades asociadas en nuestro estudio es mayor que la observada en otros trabajos retrospectivos basados en los códigos de alta<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0095"><span class="elsevierStyleSup">19,20</span></a>. Los pacientes mayores de 80 años presentan mayor frecuencia de hipertensión arterial, enfermedad arterial periférica, enfermedad cerebrovascular e infarto de miocardio previo, aunque sin alcanzar significación estadística, probablemente por falta de tamaño muestral (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>). Es de destacar la alta prevalencia de insuficiencia cardiaca observada. Hasta un tercio de los pacientes hospitalizados por exacerbación de EPOC presentaban concomitantemente insuficiencia cardiaca. Este porcentaje es similar al descrito en pacientes ambulatorios con EPOC grave en los que se practica un ecocardiograma<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0105"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a>. De forma similar, un 25% de los pacientes que requieren ingreso por descompensación de insuficiencia cardiaca tienen además EPOC<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0110"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a>, lo que limita la capacidad de esfuerzo y se asocia a una mayor mortalidad posterior<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0030"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a>. Los pacientes mayores de 80 años de nuestro estudio en los que se consideró indicada la realización de un ecocardiograma tenían con más frecuencia hipertrofia ventricular izquierda que los pacientes más jóvenes.</p><p id="par0140" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En cuanto al tratamiento al alta, destaca un menor uso de xantinas y de esteroides inhalados en la población más añosa, junto a una mayor prescripción de diuréticos. Si bien el uso de xantinas sigue estando controvertido y su uso limitado en los pacientes ancianos por sus efectos secundarios, no ocurre lo mismo con los corticoides inhalados. Las guías actuales de la enfermedad consideran indicado su uso en los pacientes con un FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> inferior al 50% y con exacerbaciones frecuentes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0065"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>, por lo que hasta un 42% de los pacientes ancianos estarían infratratados antes del ingreso, disminuyendo la proporción al 26% al alta hospitalaria. El mayor uso de diuréticos en esta población podría estar relacionado con una mayor comorbilidad cardiaca. Varios estudios previos han demostrado la menor aplicación de las guías de la enfermedad en estos pacientes más ancianos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0115"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>, probablemente en relación con la pluripatología de estos pacientes y el elevado número de fármacos precisos para su control<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0120"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a>. Otro factor que podría explicar el menor uso de los inhaladores es la dificultad técnica de los tratamientos. En este sentido, se ha demostrado que la utilización correcta de los dispositivos de inhalación puede optimizarse con intervenciones educativas<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0125"><span class="elsevierStyleSup">25</span></a>.</p><p id="par0145" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Una consecuencia del menor cumplimiento de las guías podría comportar una menor adecuación de los tratamientos utilizados, así como los seguimientos de estos pacientes, evidenciado en la menor derivación a la consulta especializada que observamos.</p><p id="par0150" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Existen diversos factores que podrían limitar la validez externa de nuestros resultados. En este sentido debemos destacar que los valores teóricos de función pulmonar en los pacientes ancianos se obtienen de la proyección de datos epidemiológicos, en los que los datos se derivan de las curvas de caída teórica de función pulmonar, sin que hayan sido confirmados al no incluirse en estos estudios los pacientes más ancianos. Un estudio reciente basado en los datos de la cohorte Framingham muestra una mejoría paradójica del FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> en los sujetos más ancianos, atribuible a un sesgo de supervivencia, es decir, los pacientes más ancianos con mejor función pulmonar sobreviven más que el resto, confirmando que la función pulmonar es un predictor de supervivencia global<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0130"><span class="elsevierStyleSup">26,27</span></a>.</p><p id="par0155" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Cabe considerar la existencia de errores diagnósticos en algunos de los pacientes analizados. Aunque es conocido que los puntos de corte espirométricos actuales pueden sobrestimar la presencia de obstrucción pulmonar en los pacientes de edad avanzada<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0140"><span class="elsevierStyleSup">28,29</span></a>, y catalogar erróneamente de EPOC a pacientes con un envejecimiento pulmonar normal, esto suele producirse en valores limítrofes con la normalidad y no en los pacientes hospitalizados con una enfermedad avanzada y donde el error diagnóstico es menos probable. Otro posible error diagnóstico sería catalogar como EPOC a pacientes con asma crónico poco reversible. Si bien este es un error reconocido<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0150"><span class="elsevierStyleSup">30</span></a>, la diferenciación entre ambas patologías en el anciano es a menudo imposible. En cualquier caso, el FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> medio observado en estos pacientes (47% del teórico), correspondiente a una obstrucción grave en la normativa GOLD, sugiere fuertemente el diagnóstico de EPOC. Como hemos explicado previamente, la ausencia de historial tabáquico debe hacernos replantear el diagnóstico de EPOC, aunque no lo excluye. El porcentaje de pacientes no fumadores en nuestro estudio es similar al de otros trabajos previos en pacientes hospitalizados<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0030"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a> y al de los estudios epidemiológicos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0090"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a> en los que el número de pacientes con EPOC no fumadores aumenta con la edad. Ante estos datos existe controversia para calcular el efecto cohorte en función del hábito tabáquico, aunque es clara la mayor tendencia al tabaquismo en las generaciones actuales comportando una mayor aparición de EPOC en las mujeres<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0055"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a> si lo comparamos con mujeres de generaciones anteriores.</p><p id="par0160" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Es preciso considerar también que los datos mostrados provienen de 26 hospitales del territorio español, con inclusión de los sujetos a criterio de los participantes en el estudio. Asimismo, en la mayoría de los centros coexisten los servicios de Medicina Interna y Neumología, lo que puede comportar un sesgo de selección de los pacientes estudiados. Así, según los objetivos del presente trabajo y del estudio ECCO<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0050"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>, se pretende valorar las características de los pacientes que se atienden en los servicios de Medicina Interna, asumiendo posibles diferencias en los pacientes atendidos en otros servicios.</p><p id="par0165" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En resumen, nuestro estudio confirma que las hospitalizaciones por descompensación de EPOC se producen sobre todo en los pacientes de edad avanzada, siendo una cuarta parte de ellos mayores de 80 años. Estos pacientes son controlados más a menudo por los servicios de asistencia primaria y casi la mitad estaba infratratados ambulatoriamente. A pesar de presentar mayor comorbilidad cardiaca y de su mayor edad, no encontramos diferencias en la estancia media, reingresos o mortalidad hospitalaria.</p></span><span id="sec0055" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Conflicto de intereses</span><p id="par0170" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los autores declaran no tener ningún conflicto de intereses.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:10 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "xres107216" "titulo" => array:5 [ 0 => "Resumen" 1 => "Fundamento y objetivo" 2 => "Pacientes y método" 3 => "Resultados" 4 => "Conclusiones" ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec94606" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "xres107215" "titulo" => array:5 [ 0 => "Abstract" 1 => "Background and objective" 2 => "Patients and methods" 3 => "Results" 4 => "Conclusions" ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec94607" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Introducción" ] 5 => array:3 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "Pacientes y método" "secciones" => array:3 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "Selección de pacientes y método" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "Procedimientos" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Análisis de resultados" ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "sec0030" "titulo" => "Resultados" "secciones" => array:3 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "sec0035" "titulo" => "Ingreso actual" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "sec0040" "titulo" => "Comorbilidad" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "sec0045" "titulo" => "Tratamiento" ] ] ] 7 => array:2 [ "identificador" => "sec0050" "titulo" => "Discusión" ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0055" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 9 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2011-03-25" "fechaAceptado" => "2011-05-31" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec94606" "palabras" => array:5 [ 0 => "Enfermedad pulmonar obstructiva crónica" 1 => "Comorbilidad" 2 => "Hospitalización" 3 => "Tratamiento" 4 => "Edad avanzada" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec94607" "palabras" => array:5 [ 0 => "Chronic obstructive pulmonary disease" 1 => "Comorbidity" 2 => "Hospitalization" 3 => "Treatment" 4 => "Elderly" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span class="elsevierStyleSectionTitle">Fundamento y objetivo</span><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Las hospitalizaciones por enfermedad pulmonar obstructiva crónica (EPOC) se producen mayoritariamente en pacientes de edad avanzada. Nuestro objetivo es describir las características y el tratamiento de los pacientes ancianos hospitalizados por EPOC en los servicios de Medicina Interna, comparados con el grupo de menor edad.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Pacientes y método</span><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Estudio observacional, prospectivo y multicéntrico. Se comparan las diferencias entre los pacientes mayores de 80 años y el resto respecto a comorbilidad, gravedad de la EPOC, ingresos previos, días de estancia y tratamiento prescrito. La comorbilidad se valoró mediante el índice de Charlson y un cuestionario diseñado al efecto.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Resultados</span><p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Se incluyeron 398 sujetos, 353 de ellos varones (89%), con una edad media (DE) de 73,7 (8,8) años, de los que 107 (26,9%) eran mayores de 80 años. Estos pacientes tenían menor gravedad de la EPOC según la clasificación GOLD (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,02). Aunque la comorbilidad global fue similar en ambos grupos, los pacientes ancianos tenían mayor presencia de arritmias (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,01), de hipertrofia ventricular izquierda (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,01) y recibían más diuréticos (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,05). La disnea, días de estancia y mortalidad fueron similares entre ambas poblaciones. La oxigenoterapia domiciliaria previa al ingreso y el uso de corticoides inhalados y la oxigenoterapia domiciliaria fueron menores en los pacientes mayores, incluso cuando estaban clínicamente indicados.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Conclusiones</span><p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Una cuarta parte de los pacientes hospitalizados por EPOC en los servicios de Medicina Interna tienen más de 80 años. Aunque presentan menor obstrucción, tienen un grado de disnea similar, mayor comorbilidad cardiaca y su tratamiento se ajusta menos a las recomendaciones de las guías.</p>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span class="elsevierStyleSectionTitle">Background and objective</span><p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Hospitalizations for chronic obstructive pulmonary disease (COPD) occur mostly in elderly patients. We describe the characteristics and treatment of elderly patients hospitalized for COPD in Internal Medicine Services, compared with the younger age group.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Patients and methods</span><p id="spar0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Observational, prospective, multicenter study. We compared the differences between patients older than 80 years and the rest regarding comorbidity, severity of COPD, previous admissions, length of stay and treatment prescribed. Comorbidity was assessed by the Charlson index and a questionnaire was designed for this purpose.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Results</span><p id="spar0035" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">We included 398 subjects, 353 men (89%) with a mean age of 73.7 years (SD 8.8), of whom about 107 (26.9%) were older than 80 years. These patients had less severe COPD according to the GOLD classification (<span class="elsevierStyleItalic">P</span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>.02). Although the overall morbidity was similar in both groups, elderly patients had greater presence of arrhythmias (<span class="elsevierStyleItalic">P</span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>.01), left ventricular hypertrophy (<span class="elsevierStyleItalic">P</span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>.01) and received more diuretics (<span class="elsevierStyleItalic">P</span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>.05). Dyspnoea, length of stay and mortality were similar between both populations. Home oxygen therapy prior to and use of inhaled corticosteroids and oxygen therapy was lower in older patients, even when they were clinically indicated.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Conclusions</span><p id="spar0040" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">A quarter of patients hospitalized for COPD in Internal Medicine Services are over 80 years. Although they present less obstruction, they have a similar degree of dyspnea, increased cardiac morbidity and their treatment is less consistent with the recommendations of the guidelines.</p>" ] ] "NotaPie" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "◊" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara">Los componentes del grupo están relacionados en el anexo.</p>" ] ] "apendice" => array:1 [ 0 => array:1 [ "seccion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "apendice" => "<p id="par0175" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En nombre de los investigadores del grupo ECCO: Santiago Mola Caballero de Rodas, Francisco López García, Jose Antonio Carratalá Torregrosa, Gemma Penadés Cervera, Juan Custardoy Olavarrieta (Hospital Vega Baja-Orihuela, Alicante); Alberto Muela Molinero, Juan Carlos Borrego Galán (Hospital General de León); Rocío Llanos Llanos, María del Carmen García Orenes (Hospital Morales Meseguer, Murcia); Juan Manuel Quiroga Iturralde, Gabriel Zubillaga Garmendia, Elena Zubillaga Azpiroz (Hospital de Donostia, San Sebastián); Mario Fernández Ruiz (Hospital General Universitario 12 de Octubre, Madrid); Jesús Recio Iglesias (Hospital General Universitario Vall d’Hebron, Barcelona); María del Carmen Martínez Velasco (Hospital San Juan de Dios, Pamplona); María Paz Pérez Gutiérrez (Hospital Clínico Universitario, Valladolid); Francisco Javier Cabrera Aguilar, Pablo Ryan Murua (Hospital General Universitario Gregorio Marañón, Madrid); Juan Antonio Oriz Minuesa, Manuel Montero Pérez-Barquero (Hospital General Universitario Reina Sofía, Córdoba); Jesús Castiella Herrero, Francisco José Sanjuan Portugal (Fundación Hospital Calahorra, La Rioja); Juan Lucio Ramos Salado, José Barquero Romero (Complejo Universitario Infanta Cristina, Badajoz); Fernando Javier Sánchez Lora (Hospital de Antequera, Málaga); Angel Hortal Tavira (Hospital Virgen de Las Nieves, Granada); Jerónimo Nieto López Guerrero (Hospital de Cantoblanco, Madrid); María Cruz Almendros Rivas (Hospital de Palamos, Madrid); Fernando de la Iglesia Martinez (Hospital Juan Canalejo, A Coruña); Carlos Dueñas Gutiérrez (Hospital General Yagüe, Burgos); José Luis Lozano Polo (Hospital General Marqués de Valdecilla, Santander); Dámaso Escribano Sevillano (Hospital de Jove, Gijón); Luis Quiroga Prado (Hospital de León); Carmen Mella Pérez (Hospital Vilagarcia de Arousa, Pontevedra); Ramón Cigüenza Gabriel (Hospital Clínico San Carlos, Madrid); José Portillo Sánchez (Hospital General de Ciudad Real); Ramon Boixeda i Viu (Hospital de Mataró, Barcelona); Lorena Montero Rivas, Carlos M. San Román Terán (Hospital Comarcal Axarquía, Vélez Málaga, Málaga); Joan Carles Trullas Vila (Hospital San Jaume Olot, Gerona); Bernardino Roca Villanueva (Hospital General de Castellón); Julio Montes Santiago (Hospital do Meixoeiro, Vigo); José Manuel Varela (Hospital Virgen del Rocío, Sevilla); David Morchón, Juan Carlos Martín Escudero (Hospital Universitario Río Hortega, Valladolid); Jesús Díez Manglano (Hospital Royo Villanova, Zaragoza); Elena Güell i Farré (Consorci Sanitari Integral, Barcelona); Olga Araújo Loperena (Hospital Xarxa Tecla, Tarragona); Nuria Galofré Alvaro (Hospital de Badalona); Beatriz Sobrino Diaz (Hospital General Universitario Carlos Haya, Málaga); Ana Belen Mecina Gutiérrez, María del Carmen Romero Pérez (Hospital de Leganés, Madrid); Patricia Crecente Otero, Laura Madrigal Cortés, Rubén Díez Bandera, Verónica Alvarez Alamo (Hospital Clínico Universitario, Salamanca); Pedro Almagro Mena (Hospital Mutua de Terrassa, Barcelona); Pablo Espejo Salamanca (Fundación Hospital de Manacor, Mallorca); Vicente Giner Galvañ (Hospital de Alcoy, Alicante); Rafael Castillo Rubio (Hospital La Malvarrosa, Valencia).</p>" "etiqueta" => "Anexo." "identificador" => "sec0060" ] ] ] ] "multimedia" => array:4 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1076 "Ancho" => 1583 "Tamanyo" => 100679 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Motivos de exclusión de los pacientes.</p> <p id="spar0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">EPOC: enfermedad pulmonar obstructiva crónica.</p>" ] ] 1 => array:7 [ "identificador" => "tbl0005" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Los datos se muestran en valores absolutos (porcentaje) para las variables categóricas y media (desviación estándar [DE]) para las variables continuas.</p><p id="spar0065" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">EA-EPOC: exacerbación aguda por enfermedad pulmonar obstructiva crónica; FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span>: volumen espiratorio forzado en el primer segundo; FVC: capacidad vital forzada; IMC: índice de masa corporal; OCD: oxigenoterapia crónica domiciliaria; PBD: prueba broncodilatadora.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Total (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>398) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Menores 80 años (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>291) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Mayores 80 años (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>107) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">p \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Edad media (DE), años</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">73,7 (8,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">70,1 (7,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">83,6 (3,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,001 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Sexo, varones</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">353 (88,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">257 (88,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">96 (89,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,069 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">IMC medio ± DE</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">27 <span class="elsevierStyleItalic">(</span>5,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">26,8 (6,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">25,9 (5,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,210 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Tabaco</span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Fumador \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">68 (17,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">62 (21,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 (5,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,000 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Ex fumador \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">288 (72,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">204 (70,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">84 (78,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>No fumador \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">42 (10,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">25 (8,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">17 (15,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Paquetes/año (DE) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">44 (33,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">45,7 (33,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">39,6 (35,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,001 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">OCD</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">146 (36,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">116 (39,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">30 (28) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,030 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">EA-EPOC último año (DE)</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,46 (2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,55 (2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,2 (2,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,170 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Ingresos en el último año</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3,18 (2,18) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3,3 (3,16) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,8 (2,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,074 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Espirometría post-PBD</span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> (DE), ml \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">1.232 (443) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">1.241 (437) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">1.201 (469) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,610 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>FVC (DE), ml \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2.217 (789) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2.283 (815) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2.032 (683) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,030 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span>/FVC(DE) % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">52,3 (10,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">51,4 (11,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">54,9 (9,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,016 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>FEV<span class="elsevierStyleInf">1</span> (DE) % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">43,1 (12,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">41,8 (12,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">46,7 (11,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,001 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>FVC (DE) % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">61,3 (15,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">61,4 (16) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">61,2 (14,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,930 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Grado de la EPOC (GOLD)</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,002 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Moderada (50-80) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">132 (33,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">86 (29,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">46 (43) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Grave (30-49) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">213 (53,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">157 (54) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">56 (52,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Muy grave (<<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>30) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">53 (13,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">48 (16,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">5 (4,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab193379.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0055" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Características sociodemográficas y clínicas de los 398 participantes</p>" ] ] 2 => array:7 [ "identificador" => "tbl0010" "etiqueta" => "Tabla 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0075" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Los datos se muestran en valores absolutos y porcentaje para las variables categóricas y desviación estándar para las variables continuas.</p><p id="spar0080" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">EA-EPOC: exacerbación aguda de la enfermedad pulmonar obstructiva crónica; PCR: proteína C reactiva.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Total (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>398) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Menores 80 años (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>291) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Mayores 80 años (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>107) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">p \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Infección causa EA-EPOC</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">337 (84,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">243 (83,5%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">94 (87.9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,280 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Clínica EA-EPOC</span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Aumento de la disnea \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">369 (92,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">272 (93,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">97 (90,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,340 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Aumento expectoración \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">303 (76,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">219 (75,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">84 (78,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,500 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Cambio en el esputo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">248 (62,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">189 (64,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">59 (55,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,070 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Datos de laboratorio</span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Glucemia (mg/dl) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">132,7 (55,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">134,2 (56,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">128,7 (53,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,380 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Colesterol total (mg/dl) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">181,3 (39,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">184,3 (41) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">173,4 (34,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,009 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>PCR (mg/dl) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">56,9 (53,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">56,3 (52,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">58,4 (55,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,810 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Fibrinógeno (mg/dl) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">418 (128,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">416 (122) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">423 (144) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,730 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Hematocrito (%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">40,9 (6,03) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">41,4 (6,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">39,7 (5,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,012 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Hemoglobina (g/dl) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">13,4 (2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">13,5 (2,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">12,9 (1,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,002 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Estancia hospitalaria (días)</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9,7 (6,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9,8 (6,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9,6 (5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,750 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Motivo alta hospitalaria</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,780 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Mejoría clínica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">368 (94,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">269 (94,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">99 (94,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Traslado a otro hospital \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">5 (1,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">4 (1,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">1 (1,0) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Fallecimientos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">16 (4,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">11 (3,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">5 (4,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Control al alta</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,001 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Atención primaria \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">137 (34,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">85 (29,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">52 (49,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Medicina Interna \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">131 (27,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">105 (36,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">26 (24,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Neumología \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">127 (32,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">100 (34,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">27 (25,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab193380.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0070" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Características de la exacerbación (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>398)</p>" ] ] 3 => array:7 [ "identificador" => "tbl0015" "etiqueta" => "Tabla 3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0090" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Resultados expresados como número absoluto y porcentaje, excepto para el índice de Charlson, expresado como media (desviación estándar [DE]).</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Total (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>398) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Menores 80 años (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>291) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">Mayores 80 años (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>107) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black">p \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Comorbilidades</span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Hipertensión arterial \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">218 (54,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">151 (51,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">67 (62,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,060 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Diabetes mellitus \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">117 (29,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">87 (29,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">30 (28,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,770 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Arritmia \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">108 (27,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">72 (24,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">36 (33,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,010 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Enfermedad coronaria \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">68 (17,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">51 (17,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">17 (15,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,700 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Arteriopatía periférica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">50 (12,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">32 (11) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">18 (16,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,120 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Enfermedad cerebrovascular \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">38 (9,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">24 (8,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">14 (13,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,140 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Osteoporosis \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">37 (9,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">26 (8,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">11 (10,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,680 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Alcoholismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">56 (14,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">50 (17,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 (5,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,003 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tromboembolia \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">13 (3,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">12 (4,1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">1 (0,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,110 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Demencia \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">15 (3,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">10 (3,4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">5 (4,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,570 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Edemas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">132 (33,2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">96 (33) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">36 (33,6) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,900 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Insuficiencia cardiaca \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">107 (26,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">75 (25,8) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">32 (29,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,410 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Infarto de miocardio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">34 (8,5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">29 (10) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">5 (14,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,090 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " colspan="5" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleVsp" style="height:0.5px"></span></td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Índice de Charlson (DE)</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,64 (1,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,65 (1,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2,6 (1,7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="char" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">0,940 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab193378.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0085" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Comorbilidades más frecuentes (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>398)</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0005" "bibliografiaReferencia" => array:30 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0005" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prioritised research agenda for prevention and control of chronic respiratory diseases" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J. Bousquet" 1 => "J. Kiley" 2 => "E.D. Bateman" 3 => "G. Viegi" 4 => "A.A. Cruz" 5 => "N. Khaltaev" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1183/09031936.00012610" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J" "fecha" => "2010" "volumen" => "36" "paginaInicial" => "995" "paginaFinal" => "1001" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20223919" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0010" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:1 [ "referenciaCompleta" => "World Health Organization. Burden of COPD [consultado 29 Nov 2010]. Disponible en: <a class="elsevierStyleInterRef" href="http://www.who.int/respiratory/copd/burden/en/index.html">http://www.who.int/respiratory/copd/burden/en/index.html</a>" ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0015" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence of COPD in Spain: impact of undiagnosed COPD on quality of life and daily life activities" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Miravitlles" 1 => "J.B. Soriano" 2 => "F. Garcia-Rio" 3 => "L. Munoz" 4 => "E. Duran-Tauleria" 5 => "G. Sanchez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/thx.2009.115725" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thorax" "fecha" => "2009" "volumen" => "64" "paginaInicial" => "863" "paginaFinal" => "868" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19553233" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0020" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Toward a consensus definition for COPD exacerbations" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "R. Rodriguez-Roisin" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Chest" "fecha" => "2000" "volumen" => "117" "numero" => "5 Suppl 2" "paginaInicial" => "398S" "paginaFinal" => "401S" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10843984" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0025" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The cost of moderate and severe COPD exacerbations to the Canadian healthcare system" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "N. Mittman" 1 => "L. Kuramoto" 2 => "S.J. Seung" 3 => "J.M. Haddon" 4 => "C. Bradley-Kennedy" 5 => "J.M. Fitzgerald" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.rmed.2007.10.010" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Respir Med" "fecha" => "2008" "volumen" => "102" "paginaInicial" => "413" "paginaFinal" => "421" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18086519" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0030" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Mortality after hospitalization for COPD" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P. Almagro" 1 => "E. Calbo" 2 => "A. Ochoa de Echagüen" 3 => "B. Barreiro" 4 => "S. Quintana" 5 => "J.L. Heredia" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest" "fecha" => "2002" "volumen" => "121" "paginaInicial" => "1441" "paginaFinal" => "1448" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12006426" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0035" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Severe acute exacerbations and mortality in patients with chronic obstructive pulmonary disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "J.J. Soler-Cataluña" 1 => "M.A. Martínez-García" 2 => "P. Román Sánchez" 3 => "E. Salcedo" 4 => "M. Navarro" 5 => "R. Ochando" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/thx.2005.040527" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thorax" "fecha" => "2005" "volumen" => "60" "paginaInicial" => "925" "paginaFinal" => "931" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16055622" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0040" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:1 [ "referenciaCompleta" => "Global Strategy for the Diagnosis, Management and Prevention of COPD, Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) 2008 [consultado 29 Dic 2009]. Disponible en: <a class="elsevierStyleInterRef" href="http://www.goldcopd.org/">http://www.goldcopd.org</a>" ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0045" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Validation of a combined comorbidity index" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "M.E. Charlson" 1 => "T.P. Szatrowski" 2 => "J. Peterson" 3 => "J. Gold" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Epidemiol" "fecha" => "1994" "volumen" => "47" "paginaInicial" => "1245" "paginaFinal" => "1251" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7722560" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0050" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Estudio de las comorbilidades en pacientes hospitalizados por descompensación de EPOC atendidos en los servicios de Medicina Interna. Estudio ECCO" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P. Almagro" 1 => "F. López García" 2 => "F.J. Cabrera" 3 => "L. Montero" 4 => "D. Morchón" 5 => "J. Díez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.rce.2009.12.002" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Clin Esp" "fecha" => "2010" "volumen" => "210" "paginaInicial" => "101" "paginaFinal" => "108" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20226938" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib0055" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Comorbidity and gender-related differences in patients hospitalized for COPD. The ECCO study" "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "colaboracion" => "Grupo EPOC de la Sociedad Española de Medicina Interna" "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P. Almagro" 1 => "F. López García" 2 => "F. Cabrera" 3 => "L. Montero" 4 => "D. Morchón" 5 => "J. Díez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Resp Med" "fecha" => "2010" "volumen" => "104" "paginaInicial" => "253" "paginaFinal" => "259" ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib0060" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Factors associated with mortality in patients with exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease hospitalized in General Medicine departments" "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "colaboracion" => "for he ECCO Working Group on COPD, Spanish Society of Internal Medicine" "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "B. Roca" 1 => "P. Almagro" 2 => "F. López" 3 => "F.J. Cabrera" 4 => "L. Montero" 5 => "D. Morchón" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/s11739-010-0465-7" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Intern Emerg Med" "fecha" => "2011" "volumen" => "6" "paginaInicial" => "47" "paginaFinal" => "54" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20886377" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib0065" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Guía clínica SEPAR-ALAT de diagnóstico y tratamiento de la EPOC" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "G. Peces-Barba" 1 => "J.A. Barberà" 2 => "A. Agustí" 3 => "C. Casanova" 4 => "A. Casas" 5 => "J.L. Izquierdo" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Arch Bronconeumol" "fecha" => "2008" "volumen" => "5" "paginaInicial" => "271" "paginaFinal" => "281" ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib0070" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Antibiotic therapy in exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "N.R. Anthonisen" 1 => "J. Manfreda" 2 => "C.P.W. Warren" 3 => "E.S. Hershfield" 4 => "G.K.M. Harding" 5 => "N.A. Nelson" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Intern Med" "fecha" => "1987" "volumen" => "106" "paginaInicial" => "196" "paginaFinal" => "204" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3492164" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib0075" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Usefulness of the Medical Research Council (MRC) dyspnoea scale as a measure of disability in patients with chronic obstructive pulmonary disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "J. Bestall" 1 => "E. Paul" 2 => "R. Garrod" 3 => "R. Garnham" 4 => "P. Jones" 5 => "J. Wedzicha" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thorax" "fecha" => "1999" "volumen" => "54" "paginaInicial" => "581" "paginaFinal" => "586" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10377201" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib0080" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Predictors of 1 year mortality in patients discharged from hospital following acute exacerbation of COPD" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "A.M. Yohannes" 1 => "R.C. Baldwin" 2 => "M.J. Connolly" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/ageing/afi163" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Age Ageing" "fecha" => "2005" "volumen" => "34" "paginaInicial" => "491" "paginaFinal" => "496" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16107452" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib0085" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Hospitalizaciones por EPOC en el paciente anciano" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P. Almagro" 1 => "M. Rodriguez-Carballeira" 2 => "K. Tun Chang" 3 => "V. Romaní" 4 => "C. Estrada" 5 => "B. Barreiro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.regg.2008.07.001" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Esp Geriatr Gerontol" "fecha" => "2009" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "73" "paginaFinal" => "78" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19285363" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib0090" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "International variation in the prevalence of COPD (the BOLD Study): a population-based prevalence study" "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "colaboracion" => "BOLD Collaborative Research Group" "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A.S. Buist" 1 => "M.A. McBurnie" 2 => "W.M. Vollmer" 3 => "S. Gillespie" 4 => "P. Burney" 5 => "D.M. Mannino" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/S0140-6736(07)61377-4" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Lancet" "fecha" => "2007" "volumen" => "370" "paginaInicial" => "741" "paginaFinal" => "750" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17765523" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib0095" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Comorbidity and mortality in COPD-related hospitalizations in the United States, 1979 to 2001" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "F. Holguin" 1 => "E. Folch" 2 => "S.C. Redd" 3 => "D.M. Mannino" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1378/chest.128.4.2005" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest" "fecha" => "2005" "volumen" => "128" "paginaInicial" => "2005" "paginaFinal" => "2011" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16236848" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib0100" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Co-morbidity contributes to predict mortality of patients with chronic obstructive pulmonary disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Antonelli Incalzi" 1 => "L. Fuso" 2 => "M. De Rosa" 3 => "F. Forastiere" 4 => "E. Rapiti" 5 => "B. Nardecchia" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Respir J" "fecha" => "1997" "volumen" => "10" "paginaInicial" => "2794" "paginaFinal" => "2800" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9493663" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib0105" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Left ventricular dysfunction in deteriorating patients with chronic obstructive pulmonary disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "M.L. Render" 1 => "A.S. Weinstein" 2 => "A.S. Blaustein" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Chest" "fecha" => "1995" "volumen" => "107" "paginaInicial" => "162" "paginaFinal" => "168" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7813269" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib0110" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Enfermedad pulmonar obstructiva crónica en pacientes ingresados por insuficiencia cardiaca. Resultados del Grupo para el Estudio y Significado de la Anemia en la Insuficiencia Cardiaca (GESAIC)" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "J. Recio-Iglesias" 1 => "J. Grau-Amorós" 2 => "F. Formiga" 3 => "M. Camafort-Babkowski" 4 => "M. Trullàs-Vila" 5 => "A. Rodríguez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Med Clín (Barc)" "fecha" => "2010" "volumen" => "134" "paginaInicial" => "427" "paginaFinal" => "432" ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib0115" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Use of antibiotics in elderly patients with exacerbated COPD: the OLD-Chronic Obstructive Pulmonary Disease Study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R.A. Incalzi" 1 => "A. Corsonello" 2 => "C. Pedone" 3 => "G. Masotti" 4 => "F. Rengo" 5 => "V. Grassi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1532-5415.2006.00680.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Am Geriatr Soc" "fecha" => "2006" "volumen" => "54" "paginaInicial" => "642" "paginaFinal" => "647" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16686876" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib0120" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Clinical practice guidelines and quality of care for older patients with multiple comorbid diseases: implications for pay for performance" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "C.M. Boyd" 1 => "J. Darer" 2 => "C. Boult" 3 => "L.P. Fried" 4 => "L. Boult" 5 => "A.W. Wu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/jama.294.6.716" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "JAMA" "fecha" => "2005" "volumen" => "294" "paginaInicial" => "716" "paginaFinal" => "724" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16091574" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 24 => array:3 [ "identificador" => "bib0125" "etiqueta" => "25" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Eficacia de la utilización correcta de los dispositivos de inhalación en pacientes con enfermedad pulmonar obstructiva crónica: ensayo clínico aleatorizado" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "V.R. Cabedo García" 1 => "C.R. Garcés Asemany" 2 => "A. Cortes Berti" 3 => "J.T. Oteo Elso" 4 => "F.J. Ballester Salvado" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Med Clin (Barc)" "fecha" => "2010" "volumen" => "135" "paginaInicial" => "586" "paginaFinal" => "591" ] ] ] ] ] ] 25 => array:3 [ "identificador" => "bib0130" "etiqueta" => "26" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Impaired lung function and mortality risk in men and women: findings from the Renfrew and Paisley prospective population study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D.J. Hole" 1 => "G.C. Watt" 2 => "G. Davey-Smith" 3 => "C.L. Hart" 4 => "C.R. Gillis" 5 => "V.M. Hawthorne" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "BMJ" "fecha" => "1996" "volumen" => "313" "paginaInicial" => "711" "paginaFinal" => "715" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8819439" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 26 => array:3 [ "identificador" => "bib0135" "etiqueta" => "27" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The natural history of chronic airflow obstruction revisited: an analysis of the Framingham offspring cohort" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "R. Kohansal" 1 => "P. Martinez-Camblor" 2 => "A. Agustí" 3 => "S. Buist" 4 => "D. Mannino" 5 => "J. Soriano" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1164/rccm.200901-0047OC" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Respir Crit Care Med" "fecha" => "2009" "volumen" => "180" "paginaInicial" => "3" "paginaFinal" => "10" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19342411" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 27 => array:3 [ "identificador" => "bib0140" "etiqueta" => "28" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Accuracy of spirometry in diagnosing pulmonary restriction in elderly people" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "S. Scarlata" 1 => "C. Pedone" 2 => "M.E. Conte" 3 => "R.A. Incalzi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1532-5415.2009.02525.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Am Geriatr Soc" "fecha" => "2009" "volumen" => "57" "paginaInicial" => "2107" "paginaFinal" => "2111" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19793355" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 28 => array:3 [ "identificador" => "bib0145" "etiqueta" => "29" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Risk of over-diagnosis of COPD in asymptomatic elderly never-smokers" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "J.A. Hardie" 1 => "A.S. Buist" 2 => "W.M. Vollmer" 3 => "I. Ellingsen" 4 => "P.S. Bakke" 5 => "O. Morkve" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur Resp J" "fecha" => "2002" "volumen" => "20" "paginaInicial" => "1117" "paginaFinal" => "1122" ] ] ] ] ] ] 29 => array:3 [ "identificador" => "bib0150" "etiqueta" => "30" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Aging and disability affect misdiagnosis of COPD in elderly asthmatics. The SARA study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Bellia" 1 => "S. Battaglia" 2 => "F. Catalano" 3 => "N. Scichilone" 4 => "R.A. Incalzi" 5 => "C. Imperale" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Chest" "fecha" => "2003" "volumen" => "123" "paginaInicial" => "1066" "paginaFinal" => "1072" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12684295" "web" => "Medline" ] ] "itemHostRev" => array:3 [ "pii" => "S0140673602077140" "estado" => "S300" "issn" => "01406736" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/00257753/0000013800000011/v1_201304302119/S002577531100995X/v1_201304302119/es/main.assets" "Apartado" => null "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/00257753/0000013800000011/v1_201304302119/S002577531100995X/v1_201304302119/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S002577531100995X?idApp=UINPBA00004N" ]
Journal Information
Original
Características clínicas y tratamiento de los pacientes ancianos hospitalizados por descompensación de enfermedad pulmonar obstructiva crónica en los servicios de Medicina Interna españoles. Estudio ECCO
Clinical profile and treatment of elderly patients hospitalized for acute exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease in Spanish Internal Medicine services. ECCO study
Ramon Boixedaa,
, Pedro Almagrob, Jesús Díezc, Juan Custardoyd, Francisco López Garcíae, Carlos San Román Teráne, Jesús Reciof, Joan B. Sorianog, En representación del grupo EPOC de la Sociedad Española de Medicina Interna ◊
Corresponding author
a Servicio de Medicina Interna, Hospital de Mataró, Departamento de Medicina, Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, España
b Servicio de Medicina Interna, Hospital Mútua de Terrassa, Barcelona, España
c Servicio de Medicina Interna, Hospital Royo Villanova, Zaragoza, España
d Servicio de Medicina Interna, Hospital Vega Baja-Orihuela, Alicante, España
e Hospital Comarcal Axarquía, Vélez Málaga, Málaga, España
f Servicio de Medicina Interna, Hospital Vall d’Hebron, Barcelona, España
g Fundación Caubet-Cimera, Bunyola, Islas Baleares, España
Related content
Med Clin. 2012;138:478-910.1016/j.medcli.2011.10.002
Josep Morera Prat, María Luisa Martínez-Ortiz
Ramon Boixeda, Pedro Almagro, Jesús Díez, Juan Custardoy, Francisco López García, Carlos San Román Terán, Jesús Recio, Joan B. Soriano
Med Clin. 2013;140:140-110.1016/j.medcli.2012.06.030
Yunier Bidot González, Francisco Javier Martín-Sánchez, Eric Jorge García Lamberetchs, Juan González-del Castillo