se ha leído el artículo
array:23 [ "pii" => "S0365669123001983" "issn" => "03656691" "doi" => "10.1016/j.oftal.2023.10.010" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2024-04-01" "aid" => "2178" "copyright" => "Sociedad Española de Oftalmología" "copyrightAnyo" => "2023" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "rev" "cita" => "Arch Soc Esp Oftalmol. 2024;99:158-64" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "itemSiguiente" => array:19 [ "pii" => "S0365669124000029" "issn" => "03656691" "doi" => "10.1016/j.oftal.2023.12.006" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2024-04-01" "aid" => "2197" "copyright" => "Sociedad Española de Oftalmología" "documento" => "simple-article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "crp" "cita" => "Arch Soc Esp Oftalmol. 2024;99:165-8" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Comunicación corta</span>" "titulo" => "Cavitación coroidea asociada a coloboma macular. Estudio multimodal. Imagen <span class="elsevierStyleItalic">en face</span>" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "165" "paginaFinal" => "168" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Choroid cavitation associated with macular coloboma. Multimodal study. Image en face" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0015" "etiqueta" => "Figura 3" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr3.jpeg" "Alto" => 1011 "Ancho" => 1674 "Tamanyo" => 209214 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">a)<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>OCT estructural que presenta la magnitud de la lesión colobomatosa, con la medida del diámetro y la profundidad de la lesión en micras. Adyacente se encuentra la cavitación intracoroidea. b)<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>En un corte en otra localización se identifican estructuras hiperreflectivas en el lecho y la pared del coloboma con hiporreflectividad posterior que corresponden a las zonas hiperpigmentadas de la retinografía y podría corresponder a EPR hipertrófico o hiperplásico. c)<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Imagen <span class="elsevierStyleItalic">en face</span> que permite una visión panorámica de la extensión de la cavitación en torno al coloboma.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "N. Ruiz del Rio, F. García Ibor, D. Hernández Pérez, A.M. Duch Samper" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "N." "apellidos" => "Ruiz del Rio" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "F." "apellidos" => "García Ibor" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "D." "apellidos" => "Hernández Pérez" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "A.M." "apellidos" => "Duch Samper" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "Traduccion" => array:1 [ "en" => array:9 [ "pii" => "S2173579424000185" "doi" => "10.1016/j.oftale.2024.01.011" "estado" => "S300" "subdocumento" => "" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "idiomaDefecto" => "en" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S2173579424000185?idApp=UINPBA00004N" ] ] "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0365669124000029?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/03656691/0000009900000004/v1_202404040655/S0365669124000029/v1_202404040655/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:19 [ "pii" => "S0365669124000091" "issn" => "03656691" "doi" => "10.1016/j.oftal.2024.01.003" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2024-04-01" "aid" => "2202" "copyright" => "Sociedad Española de Oftalmología" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Arch Soc Esp Oftalmol. 2024;99:152-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Artículo original</span>" "titulo" => "Re-<span class="elsevierStyleItalic">Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty</span> (DMEK) con preservación del injerto original tras <span class="elsevierStyleItalic">free roll</span> en cámara anterior: a propósito de un caso" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "152" "paginaFinal" => "157" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Re-descemet membrane endothelial keratoplasty (DMEK) with preservation of the original graft after free-roll in the anterior chamber: a case report" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1485 "Ancho" => 2007 "Tamanyo" => 183349 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Imágenes por tomografía de coherencia óptica de segmento anterior del ojo derecho. A) Control a las 24 h de la cirugía. B) Control a los 5 días de la cirugía. C) Control a las 24 h de la segunda cirugía. D) Control al mes de la segunda cirugía.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "A. Arnaiz Camacho, S. Martín Nalda, T. Pablos Jiménez, S. García Hidalgo, A. Pairó Salvador, M.A. Zapata Victori" "autores" => array:6 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "A." "apellidos" => "Arnaiz Camacho" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "S." "apellidos" => "Martín Nalda" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "T." "apellidos" => "Pablos Jiménez" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "S." "apellidos" => "García Hidalgo" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "A." "apellidos" => "Pairó Salvador" ] 5 => array:2 [ "nombre" => "M.A." "apellidos" => "Zapata Victori" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "Traduccion" => array:1 [ "en" => array:9 [ "pii" => "S2173579424000239" "doi" => "10.1016/j.oftale.2024.01.016" "estado" => "S300" "subdocumento" => "" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "idiomaDefecto" => "en" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S2173579424000239?idApp=UINPBA00004N" ] ] "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0365669124000091?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/03656691/0000009900000004/v1_202404040655/S0365669124000091/v1_202404040655/es/main.assets" ] "es" => array:19 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Revisión</span>" "titulo" => "Afectación iatrogénica de la motilidad ocular por fármacos antitumorales inhibidores de los puntos de control" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "158" "paginaFinal" => "164" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "H. Fernández Jiménez-Ortiz, B. Maroto Rodríguez, R. Lapuente Monjas, R. Sampedro Yáñez, I. Sánchez Santos, N. Toledano Fernández" "autores" => array:6 [ 0 => array:3 [ "nombre" => "H." "apellidos" => "Fernández Jiménez-Ortiz" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "B." "apellidos" => "Maroto Rodríguez" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] ] ] 2 => array:4 [ "nombre" => "R." "apellidos" => "Lapuente Monjas" "email" => array:1 [ 0 => "ralpmjsyc@hotmail.com" ] "referencia" => array:2 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">*</span>" "identificador" => "cor0005" ] ] ] 3 => array:3 [ "nombre" => "R." "apellidos" => "Sampedro Yáñez" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] ] ] 4 => array:3 [ "nombre" => "I." "apellidos" => "Sánchez Santos" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff0010" ] ] ] 5 => array:3 [ "nombre" => "N." "apellidos" => "Toledano Fernández" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:2 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Oftalmología, Hospital Universitario de Fuenlabrada, Fuenlabrada, Madrid, España" "etiqueta" => "a" "identificador" => "aff0005" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Clínica Oftalmológica AVER, Madrid, España" "etiqueta" => "b" "identificador" => "aff0010" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor0005" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "<span class="elsevierStyleItalic">Autor para correspondencia</span>." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Iatrogenic impairment of ocular motility by immune checkpoint inhibitors" ] ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0010" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 2695 "Ancho" => 2341 "Tamanyo" => 356974 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Distribución por frecuencias y región anatómica de los efectos adversos neuro-oftalmológicos de los inhibidores del punto de fijación.</p>" ] ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0025"><span class="elsevierStyleBold">Introducción</span></span><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Recientemente se han introducido nuevas terapias contra el cáncer, permitiendo el tratamiento de la enfermedad metastásica y consiguiendo una mejoría significativa de la supervivencia<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0170"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>. Los inhibidores inmunológicos de puntos de control (<span class="elsevierStyleItalic">immune checkpoint inhibitors</span> [ICI]) son anticuerpos diseñados para contrarrestar el microentorno tumoral inmunosupresor que impide al sistema inmunitario eliminar las células tumorales<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0175"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>. De esta forma los linfocitos<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>T pueden atacar antígenos tumorales. Los ICI funcionan eliminando los reguladores clave de la tolerancia inmunológica; por lo tanto, su toxicidad se ha relacionado en gran medida con fenómenos inflamatorios y de tipo autoinmune<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0180"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>. Actualmente, la <span class="elsevierStyleItalic">Food and Drug Administration</span> (FDA) los divide en varios tipos según su mecanismo de acción (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0005">fig. 1</a>)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0185"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0005"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0005"><span class="elsevierStyleLabel">1.</span><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Dirigidos contra la proteína de muerte celular programada<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>1 (anti-PD-1): nivolumab, pembrolizumab y cemiplimab</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0010"><span class="elsevierStyleLabel">2.</span><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Dirigidos contra el ligando de la proteína de muerte celular programada<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>1 o ligando de la misma (anti-PD-L1): atezolizumab, avelumab y durvalumab.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0015"><span class="elsevierStyleLabel">3.</span><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Dirigidos contra el antígeno<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>4 de linfocitos<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>T citotóxicos (CTLA-4), llamados anti-CTLA- 4): ipilimumab.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0020"><span class="elsevierStyleLabel">4.</span><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Dirigidos contra PD-L1 y PD-1: carellizumab.</p></li></ul></p><elsevierMultimedia ident="fig0005"></elsevierMultimedia><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los ICI actúan potenciando la acción citolítica de los linfocitos<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>T, y debido a esto tienen la capacidad de desencadenar numerosos efectos adversos inmunomediados y atacar estructuras oculares. Estas nuevas terapias tienen la capacidad de estimular los linfocitos<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>T contra autoantígenos; por lo tanto, el desarrollo de los ICI ha provocado la aparición de nuevas formas de iatrogenia ocular (IO). El privilegio inmunológico que concede la barrera hematorretiniana hace que la IO de estos fármacos tenga características específicas.</p><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los anti-PD-1 y anti-PD-L1 están en plena expansión, y sus indicaciones aumentan continuamente debido a sus buenos resultados sobre la esperanza de vida. Sin embargo, este uso creciente también hace que la IO sea un fenómeno de incidencia, de gravedad y de complejidad crecientes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0190"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. Se hace imprescindible para el ejercicio de la oftalmología comprender los eventos adversos relacionados con el tratamiento de estos nuevos medicamentos. Por ende, a las diferentes formas de IO de cada fármaco se añaden las posibles interacciones entre los mismos.</p><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se debe tener también en cuenta que la afectación ocular es múltiple, abarcando potencialmente a todas las estructuras y anejos oculares<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0195"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a>. Todas estas consideraciones hacen necesario un abordaje integral oftalmológico para estos pacientes, así como un manejo específico de los datos para identificar eficazmente las complicaciones y la gestión del riesgo-beneficio de estos tratamientos. Así, el papel del oftalmólogo es tanto hacer un diagnóstico correcto y ofrecer el mejor tratamiento posible, como también participar de la decisión de interrumpir o no el tratamiento oncológico.</p><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se considera que hasta el 44% de pacientes con tumores hematológicos o metastásicos pueden beneficiarse de la terapia ICI<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0200"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a>. Estos tratamientos son necesarios durante largos periodos de tiempo, por lo que aumenta también la probabilidad de efectos adversos. Hasta el 80-90% de los pacientes con estos tratamientos presentan efectos adversos, la mayoría leves y autolimitados, pero en ocasiones son graves e incapacitantes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>. Cuando aparecen, es necesario ponderar los riesgos del tratamiento (incluidos los efectos permanentes) frente a los objetivos de la terapia<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0210"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a>.</p><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las manifestaciones más frecuentes de IO son ojo seco y uveítis (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig0010">fig. 2</a>), aunque se ha descrito afectación de todas las estructuras orbitarias. El listado de IO publicado en la literatura comprende<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0215"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>: ojo seco, uveítis anterior, intermedia y posterior, neuropatía óptica, miopatía periocular, paresias oculomotoras, orbitopatía inflamatoria, vasculitis y edema macular.</p><elsevierMultimedia ident="fig0010"></elsevierMultimedia><p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Entre los efectos adversos sobre la motilidad ocular encontramos: paresias oculomotoras, síndromes miasteniformes, pseudo-orbitopatía tiroidea, síndrome del ápex orbitario e hipofisitis<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>. Todos ellos se manifestarán con diplopía binocular si la agudeza visual lo permite, así como con limitaciones y tropías evidentes en la exploración de la motilidad ocular.</p><p id="par0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Debemos tener en cuenta, por tanto, que la IO no tratada puede conducir a la pérdida permanente de visión. Sin embargo, todas estas patologías oculares similares a la IO también pueden surgir como resultado del propio tumor primario (p.ej., infecciones, metástasis, síndromes paraneoplásicos, etc.), así como a partir de una enfermedad autoinmune preexistente. Estas consideraciones, unidas al desconocimiento generalizado de la IO inducida por ICI, hacen que el diagnóstico diferencial resulte especialmente complicado.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0030"><span class="elsevierStyleBold">Material y método</span></span><p id="par0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se realizó una búsqueda sistemática en Pubmed, LILACS y Embase con los siguientes términos:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0010"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0025"><span class="elsevierStyleLabel">1.</span><p id="par0070" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Diplopia [mesh] AND immune related adverse effects (efectos adversos inmunomediados): 7 resultados, 3 relevantes.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0030"><span class="elsevierStyleLabel">2.</span><p id="par0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Cranial nerve palsy [mesh] AND immune related adverse effects: 85 resultados, 7 relevantes.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0035"><span class="elsevierStyleLabel">3.</span><p id="par0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Ophthalmoplegia [mesh] AND immune related adverse effects: 7 resultados, 4 relevantes.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0040"><span class="elsevierStyleLabel">4.</span><p id="par0085" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Nivolumab OR Pembrolizumab OR Cemiplimab OR Atezolizumab OR Avelumab OR Durvalumab OR Ipilimumab OR Carellizumab AND «diplopia» [Mesh]: 5 resultados, 5 relevantes.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0045"><span class="elsevierStyleLabel">5.</span><p id="par0090" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Immune Checkpoint Inhibitors AND diplopia: 40 resultados, 18 relevantes.</p></li></ul></p><p id="par0095" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El objetivo era encontrar todo tipo de estudios sobre la IO inducida por ICI, desde ensayos clínicos o metaanálisis a casos aislados. Se encontraron 33 estudios relevantes para el objetivo de este trabajo<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0170"><span class="elsevierStyleSup">1-33</span></a>; los demás fueron descartados por tratar sobre otras complicaciones u otros fármacos. La mayoría de los estudios fueron reportes de casos aislados o series cortas retrospectivas de pocos pacientes. Se encontraron también grandes series de casos basadas en búsquedas retrospectivas de bases de datos nacionales (IRIS registry, Mayo Clinic, French Refence Center, etc.)<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">11,12</span></a>.</p><p id="par0100" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se aceptaron para su análisis los trabajos escritos en inglés, en español y en francés, sin restricciones de edad o de género. Se descartaron las publicaciones imprecisas o con datos incompletos.</p><p id="par0105" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La relevancia de los estudios se tuvo en cuenta según la probabilidad de relación causal entre los fármacos y el efecto adverso reportado. Para aceptar la relación causal entre un fármaco y un determinado efecto adverso se deben cumplir ciertos criterios. Los más aceptados actualmente son los de la Organización Mundial de la Salud (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a>). Estos criterios, sin embargo, son considerablemente subjetivos y al final podemos asumir que en la mayoría de los casos se presentarán dudas sobre la causa real del evento clínico estudiado.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0005"></elsevierMultimedia></span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0035"><span class="elsevierStyleBold">Resultados</span></span><p id="par0110" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0010">tabla 2</a> resume algunos de los casos clínicos más representativos reportados de forma aislada, con el fármaco implicado, el efecto adverso y la actitud tomada.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0010"></elsevierMultimedia><p id="par0115" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Todos estos trabajos reportan efectos adversos sobre la motilidad ocular en relación probable con un tratamiento ICI. Tanto los pares craneales como los núcleos oculomotores y las vías supranucleares pueden afectarse, tal y como se observa en la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0010">tabla 2</a>. Tampoco parece haber una clara relación entre un ICI determinado y una mayor probabilidad de afectación clínica, siendo la presentación clínica muy variable, y parece que puede ocurrir con todos los ICI actualmente en el mercado. Los efectos adversos inducidos por los ICI en el sistema nervioso central y periférico se observaron en aproximadamente el 1-3% de los pacientes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0285"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a>. Según el <span class="elsevierStyleItalic">Cancer Therapy Evaluation Program, Common Terminology Criteria for Adverse Events</span>, la afectación de pares craneales por agentes antitumorales comprende 4 grados (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0230"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>. Esta clasificación es de gran relevancia clínica, porque guía la pauta de actuación respecto del tratamiento oncológico. Ante eventos grado<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3 se considera necesario interrumpir temporalmente el tratamiento oncológico hasta que desaparezca el efecto adverso, y en caso de eventos grado<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>4, la interrupción definitiva (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0290"><span class="elsevierStyleSup">25</span></a>.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0015"></elsevierMultimedia><p id="par0120" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Según estas recomendaciones, la mayoría de los efectos adversos neuro-oftalmológicos se encuadrarían en el grado<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3, requiriendo interrupción temporal del tratamiento con ICI. En un estudio retrospectivo de pacientes en el Registro IRIS <span class="elsevierStyleItalic">(Intelligent Research in Sight)</span> se encontró una incidencia de IO hasta 40 veces mayor en pacientes tratados con ICI que en el resto de pacientes del registro<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0295"><span class="elsevierStyleSup">26</span></a>. En concreto, los pacientes de raza negra tenían una incidencia hasta 3 veces superior de IO (9,7% vs 3,5%). La monoterapia con ipilimumab o combinación de ipilimumab más nivolumab tenía la mayor probabilidad de uveítis<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0300"><span class="elsevierStyleSup">27</span></a>.</p><p id="par0125" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las paresias aisladas o combinadas de varios pares craneales causan diplopía más o menos incapacitante, pero no son una amenaza para la vida. Una de las complicaciones descritas más graves es el síndrome miasteniforme, por su potencial riesgo de depresión respiratoria y muerte<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0305"><span class="elsevierStyleSup">28-31</span></a>. La fisiopatología de este síndrome se ha intentado explicar por dos mecanismos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0255"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a>: bien por infiltración directa de linfocitos<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>T en las fibras musculares, o bien por anticuerpos dirigidos contra dichas fibras musculares.</p><p id="par0130" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El síndrome miasteniforme parece tener la presentación más grave, con una tasa de mortalidad cercana al 20%, aparición temprana (mediana de 29<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>días) y asociación frecuente con miositis y miocarditis (16 y 10%, respectivamente)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a>. El protocolo ante un efecto adverso neurológico inmunomediado debe incluir ingreso hospitalario, prueba de neuroimagen (preferiblemente resonancia magnética), electromiografía y cribado de miocarditis (electrocardiograma, troponina sérica…)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0190"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. Se considera un síndrome miasteniforme cuando se presenta una diplopía variable que afecta a la motilidad ocular sin signos característicos de un solo par craneal. Su principal diferencia es la remisión o la mejoría al interrumpir el tratamiento con ICI, y la presentación clínica es similar a la miastenia gravis primaria. El diagnóstico clínico suele basarse en un electromiograma sugestivo y un nivel elevado de anticuerpos contra los receptores de acetilcolina<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0250"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a>. En estos casos es imprescindible una pauta agresiva de tratamiento con interrupción de la terapia con ICI, ingreso hospitalario en cuidados intensivos, tratamiento con corticoides sistémicos a altas dosis, inhibidores de la colinesterasa (piridostigmina) y plasmaféresis<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0190"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>.</p><p id="par0135" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El análisis de bases de datos IRIS registry y Vigibase (base de datos de la Organización Mundial de la Salud) reporta una incidencia anual de efectos adversos neuro-oftalmológicos entre el 1 y el 5%<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">8,10</span></a> y un riesgo de recurrencia de entre el 25 y el 34% al año<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>. El 80% de la IO ocurre en las primeras 16<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>semanas del tratamiento (media de comienzo a las 9<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>semanas)<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0180"><span class="elsevierStyleSup">3,32</span></a>. El análisis retrospectivo de estas bases de datos internacionales compara la probabilidad de sufrir un efecto adverso en pacientes tratados con ICI y la incidencia global de toda la base de datos, resultando un riesgo relativo de (1,16% vs 0,67%, p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,05) para los primeros. También se ha observado un incremento de la incidencia de IO en combinaciones de fármacos: nivolumab +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ipilimumab e ipilimumab +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>pembrolizumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0215"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>.</p><p id="par0140" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Para el diagnóstico diferencial de la IO con los síndromes paraneoplásicos debemos considerar que estos últimos tienen un comienzo más gradual y no respetan la relación temporal con el inicio del tratamiento farmacológico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0330"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a>. No obstante, la prueba de interrupción del tratamiento puede ayudar también en el diagnóstico diferencial, pues el síndrome paraneoplásico no remitirá tras la interrupción.</p><p id="par0145" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La IO no parece afectar por igual a todos los pacientes en tratamiento con ICI. Dentro de los pacientes oncológicos, los tratados por melanoma y cáncer de pulmón tienen el mayor riesgo de IO que en otro tipo de tumores<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>. La raza negra también parece ser un factor de riesgo, así como el sexo masculino<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0215"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>.</p><p id="par0150" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En los casos aislados documentados la mayoría son «probables», puesto que no se documenta la recidiva del efecto adverso al reintroducir el fármaco.</p></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0040"><span class="elsevierStyleBold">Conclusiones</span></span><p id="par0155" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La eficacia mostrada por los ICI en el aumento de la supervivencia de pacientes oncológicos hace necesario un diagnóstico y un manejo efectivos de la toxicidad inducida por los mismos. La calidad de vida de los pacientes sometidos a estos tratamientos depende en gran medida del correcto desempeño del oftalmólogo. Es de esperar que los ensayos clínicos proporcionen datos más precisos sobre la incidencia y los factores de riesgo, y por ello es fundamental la labor del oftalmólogo en los ensayos clínicos y las guías de práctica clínica de los ICI. Un área prometedora de investigación son los estudios traslacionales destinados a desarrollar biomarcadores predictivos validados para la identificación temprana de pacientes en riesgo, desde marcadores genéticos del tumor a marcadores del paciente.</p><p id="par0160" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los datos existentes hasta la fecha basados en registros nacionales e internacionales de pacientes tienen varias limitaciones. Primero, el reporte de los efectos adversos es voluntario, lo que introduce un sesgo en la disposición del clínico a reportarlos. Segundo, no está disponible información detallada de cada caso. Tercero, no está disponible la evolución en el tiempo, haciendo difícil extraer conclusiones sobre cómo manejar a estos pacientes.</p><p id="par0165" class="elsevierStylePara elsevierViewall">No existe un tratamiento estandarizado para estos pacientes; por lo tanto, las respuestas deben ser individualizadas y basadas en la experiencia del clínico. Las grandes preguntas a responder por el oftalmólogo ante casos de iatrogenia ocular inmunomediada son: ¿se puede manejar esta complicación sin interrumpir el tratamiento oncológico ? En caso afirmativo, ¿cuáles serían las consecuencias para el ojo? Los síndromes miasteniformes parecen ser los efectos más graves, pues suponen riesgo vital, y las neuritis ópticas pueden suponer riesgo para la visión. La afectación de la motilidad ocular en principio solo requiere una interrupción temporal del tratamiento oncológico y en general responde bien al tratamiento con corticoides sistémicos; sin embargo, se ha reportado un caso de secuelas permanentes.</p><p id="par0170" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El oftalmólogo general y el neuro-oftalmólogo deben estar atentos a los ICI como causa de la diplopía e interrogar específicamente por el tipo de tratamiento oncológico que sigue el paciente. En el caso de estar en tratamiento con ICI, lo más importante es descartar un síndrome miasteniforme, susceptible de precisar ingreso y tratamiento precoz para evitar depresión respiratoria. El resto de diplopías pueden ser manejadas de manera conservadora, suspendiendo temporalmente el fármaco responsable y prescribiendo corrección prismática. Al cabo de 4-6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>semanas podría plantearse la inyección de toxina botulínica en el músculo antagonista, y al cabo de 6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>meses, si persiste la paresia y tiene una desviación estable, podría plantearse la intervención quirúrgica.</p><p id="par0175" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Sería muy interesante protocolizar criterios objetivos para interrumpir el tratamiento con ICI, ya que estos han demostrado alargar la supervivencia a estos pacientes.</p><p id="par0180" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El minado de datos y el <span class="elsevierStyleItalic">deep learning</span> han sido ampliamente utilizados para este propósito<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0300"><span class="elsevierStyleSup">27</span></a>. El elevado número de variables (epidemiológicas, comorbilidades, inmunología, interacciones farmacológicas, manifestaciones oncológicas, etc.) que afectan a estos casos hace especialmente útil el empleo de la inteligencia artificial para el estudio de los mismos. Futuros estudios podrían ir dirigidos hacia alimentar bases de datos con este tipo de efectos adversos, para que permitieran un diagnóstico precoz y una decisión terapéutica lo más acertada posible.</p></span><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0045"><span class="elsevierStyleBold">Financiación</span></span><p id="par0185" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Ninguna.</p></span><span id="sec0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0050"><span class="elsevierStyleBold">Conflicto de intereses</span></span><p id="par0190" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Ninguno.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:11 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xres2117990" "titulo" => "Resumen" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec1804150" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:3 [ "identificador" => "xres2117989" "titulo" => "Abstract" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0010" ] ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec1804151" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Introducción" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "Material y método" ] 6 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "Resultados" ] 7 => array:2 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "Conclusiones" ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Financiación" ] 9 => array:2 [ "identificador" => "sec0030" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 10 => array:1 [ "titulo" => "<span class="elsevierStyleBold">Bibliografía</span>" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2023-08-08" "fechaAceptado" => "2023-10-22" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec1804150" "palabras" => array:3 [ 0 => "Diplopía" 1 => "Neuro-oftalmología" 2 => "Inhibidores del punto de control" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec1804151" "palabras" => array:3 [ 0 => "Diplopia" 1 => "Neuro-ophthalmology" 2 => "Immune checkpoint inhibitors" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">La terapia contra el cáncer cuenta con los nuevos inhibidores de puntos de fijación (ICI), que producen respuestas antitumorales duraderas y alargan la supervivencia pero provocan toxicidad de tipo autoinmune. Las características clínicas inducidas por ICI no están bien caracterizadas hasta la fecha y se requiere una cuidadosa recogida de datos clínicos que permitan definir con precisión su perfil de seguridad.</p><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Realizamos una búsqueda en la literatura en los principales buscadores clínicos para identificar iatrogenia farmacológica de los ICI relacionada con la motilidad ocular.</p><p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Se encontraron 4 revisiones sistemáticas que incluían este tipo de iatrogenia ocular, así como numerosos reportes de casos aislados. Los efectos adversos reportados comprenden: paresias oculomotoras, neuropatía óptica, atrofia óptica, síndromes miasteniformes, pseudo-orbitopatía tiroidea, síndrome del ápex orbitario e hipofisitis. La mayoría se manejaron sin interrupción o con interrupción parcial del tratamiento oncológico. Se requirieron tratamientos sistémicos agresivos para el manejo adecuado de la iatrogenia ocular.</p><p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Es imprescindible que el oftalmólogo se familiarice con los nuevos tratamientos oncológicos ICI, capaces de provocar iatrogenia sobre la motilidad ocular grave e incapacitante para el paciente. La comunicación de efectos adversos con los tratamientos empleados puede ayudar al manejo más adecuado de estos pacientes. La investigación debe ir orientada al diagnóstico diferencial complejo y a optimizar las decisiones sobre los tratamientos oncológicos.</p></span>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span id="abst0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Cancer therapy relies on new antitumoral drugs called immune checkpoint inhibitors (ICI), which produce long-lasting anti-tumor responses and lengthen survival, but cause autoimmune-type toxicity. The clinical characteristics induced by ICI are not well characterized to date and careful collection of clinical data is required to accurately define its safety profile.</p><p id="spar0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">We conducted a literature search in the main clinical search engines to identify pharmacological ocular iatrogenic events of ICIs related to ocular motility. Four systematic reviews were found that included this type of ocular iatrogenesis as well as numerous isolated case reports. Reported adverse effects include: oculomotor paresis, optic neuropathy, optic atrophy, myastheniform syndromes, thyroid pseudo-orbitopathy, orbital apex syndrome, and hypophysitis. Most were managed without interruption or with partial interruption of cancer treatment. Aggressive systemic treatments were required for adequate management of ocular iatrogenic events.</p><p id="spar0035" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">It is essential that the ophthalmologist become familiar with the new ICI oncological treatments, capable of causing severe and disabling motilidad ocular iatrogenesis for the patient. The communication of adverse effects and the report of the treatments used can help the most appropriate management of these patients. Research should be oriented towards complex differential diagnosis and to optimize decisions on cancer treatments.</p></span>" ] ] "multimedia" => array:5 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 938 "Ancho" => 1667 "Tamanyo" => 84962 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0040" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Esquema de los antígenos y anticuerpos implicados en el mecanismo de acción de los inhibidores del punto de fijación. Se representa la interacción entre los antígenos de la célula tumoral (PD-1 y PD-L1) y sus anticuerpos específicos (ANTI-PD-1 y ANTI-PD-L1), así como el antígeno leucocitario (CTLA-4) y su anticuerpo circulante (anti-CTLA-4).</p>" ] ] 1 => array:7 [ "identificador" => "fig0010" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 2695 "Ancho" => 2341 "Tamanyo" => 356974 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Distribución por frecuencias y región anatómica de los efectos adversos neuro-oftalmológicos de los inhibidores del punto de fijación.</p>" ] ] 2 => array:8 [ "identificador" => "tbl0005" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at1" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cierta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cuando un evento clínico (incluida una anomalía en una prueba de laboratorio) tiene una relación temporal plausible con la administración del fármaco y no puede explicarse por una enfermedad concurrente u otros fármacos o sustancias químicas. Debe demostrarse una respuesta clínica plausible (esperada) a la retirada del medicamento y, si es posible, también debe demostrarse la respuesta clínica a la reintroducción del medicamento \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Probable \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cuando un evento clínico tiene una relación temporal razonable con la administración del fármaco y es poco probable que se deba a alguna enfermedad concurrente o a otros fármacos o productos químicos. Debe demostrarse una respuesta clínica plausible a la retirada del medicamento, pero no a su reinicio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Incierta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Cuando ocurre un evento clínico tiene una relación temporal razonable a la administración del fármaco, pero que podría explicarse por una enfermedad concurrente u otros fármacos o sustancias químicas. La información sobre la retirada o reintroducción de fármacos puede faltar o ser poco clara \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab3501849.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Criterios de causalidad para efectos adversos farmacológicos según la Organización Mundial de la Salud<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0230"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a></p>" ] ] 3 => array:8 [ "identificador" => "tbl0010" "etiqueta" => "Tabla 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at2" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Fármaco \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Tumor primario \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Efecto adverso \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Neuroimagen \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Tratamiento \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Evolución \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Ipilimumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0235"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Melanoma metastásico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Miositis orbitaria \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Captación selectiva recto lateral derecho T2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Nivolumab/Ipilimumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0240"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mama \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Ptosis y paresia VI bilateral \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sin alteraciones \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>piridostigmina +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>micofenolato mofetilo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mejoría \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Nivolumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0245"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Melanoma \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Paresia bilateral VI par \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sin alteraciones \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>piridostigmina \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Nivolumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0250"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Carcinoma vejiga \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Síndrome miasteniforme \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sin alteraciones \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Nivolumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0255"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Melanoma \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Paresia VI \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Inespecífica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Pembrolizumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0260"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Carcinoma células renales \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Oftalmoplejía \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sin alteraciones \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>piridostigmina +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>micofenolato mofetilo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Pembrolizumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0265"><span class="elsevierStyleSup">20</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Melanoma \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Paresia VI par \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sin alteraciones \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Corticoides orales \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Pembrolizumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0270"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Célunas renales \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Oftalmoplejía +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ptosis \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Hiperintensidad rectos medio, inferior y oblicuo superior ambos ojos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Corticoides orales e interrupción temporal de ICI \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mejoría \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Carelizumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0275"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Adenocarcinoma esofágico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Paresia VI par \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Realce en el segmento cisternal del VI par derecho \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Resuelta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Avelumab<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0280"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Carcinoma células Merkel \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Síndrome del uno y medio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sin alteraciones \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Metilprednisolona i.v. +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Micofenolato +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>plasmaféresis +<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>infliximab \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab3501847.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0055" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Resumen de casos clínicos con patología neuro-oftalmológica inmunomediada</p>" ] ] 4 => array:8 [ "identificador" => "tbl0015" "etiqueta" => "Tabla 3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at3" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col">Grado 1 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col">Grado 2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col">Grado 3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col">Grado 4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col">Grado 5 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Intermitente, sin necesidad de tratamiento \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sintomático pero no interfiere las actividades cotidianas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sintomático e interfiere las actividades cotidianas. Requiere tratamiento quirúrgico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Inhabilitante \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Fallecimiento por esta causa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab3501848.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Escala de gravedad de la diplopía como efecto adverso del tratamiento oncológico</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "<span class="elsevierStyleBold">Bibliografía</span>" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0015" "bibliografiaReferencia" => array:33 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0170" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Immune-related ocular toxicities in solid tumor patients treated with immune checkpoint inhibitors: a systematic review" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "O. Abdel-Rahman" 1 => "H. Oweira" 2 => "U. Petrausch" 3 => "D. Helbling" 4 => "J. Schmidt" 5 => "M. Mannhart" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3389/fimmu.2021.701951" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Expert Rev Anticancer Ther." "fecha" => "2017" "volumen" => "17" "paginaInicial" => "387" "paginaFinal" => "394" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28277102" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0175" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Ophthalmic immune-related adverse events associated with immune checkpoint inhibitors" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "L. Gan" 1 => "H. Chen" 2 => "X. Liu" 3 => "L. Zhang" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3389/fimmu.2023.1130238" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Front Immunol." "fecha" => "2023" "volumen" => "14" "paginaInicial" => "1130238" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37033964" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0180" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Neurological adverse events associated with immune checkpoint inhibitors: Review of the literature" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S. Cuzzubbo" 1 => "F. Javeri" 2 => "M. Tissier" 3 => "A. Roumi" 4 => "C. Barlog" 5 => "J. Doridam" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ejca.2016.12.001" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur J Cancer Oxf Engl." "fecha" => "1990 2017" "volumen" => "73" "paginaInicial" => "1" "paginaFinal" => "8" ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0185" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Society for Immunotherapy of Cancer (SITC) clinical practice guideline on immune checkpoint inhibitor-related adverse events" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J.R. Brahmer" 1 => "H. Abu-Sbeih" 2 => "P.A. Ascierto" 3 => "J. Brufsky" 4 => "L.C. Cappelli" 5 => "F.B. Cortazar" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/jitc-2021-002435" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "J Immunother Cancer." "fecha" => "2021" "volumen" => "9" "paginaInicial" => "e002435" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34172516" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0190" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Checkpoint Inhibitor Immune Therapy: Systemic indications and ophthalmic side effects" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "L.A. Dalvin" 1 => "C.L. Shields" 2 => "M. Orloff" 3 => "T. Sato" 4 => "J.A. Shields" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/IAE.0000000000002181" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Retina Phila Pa." "fecha" => "2018" "volumen" => "38" "paginaInicial" => "1063" "paginaFinal" => "1078" ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0195" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Analysis of immune-related adverse events caused by immune checkpoint inhibitors using the Japanese Adverse Drug Event Report database" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S. Hasegawa" 1 => "H. Ikesue" 2 => "S. Nakao" 3 => "K. Shimada" 4 => "R. Mukai" 5 => "M. Tanaka" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/pds.5108" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Pharmacoepidemiol Drug Saf." "fecha" => "2020" "volumen" => "29" "paginaInicial" => "1279" "paginaFinal" => "1294" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32869941" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0200" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Estimation of the percentage of US patients with cancer who are eligible for and respond to checkpoint inhibitor immunotherapy drugs" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "A. Haslam" 1 => "V. Prasad" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/jamanetworkopen.2019.2535" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "JAMA Netw Open." "fecha" => "2019" "volumen" => "2" "paginaInicial" => "e192535" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31050774" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0205" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Population-based frequency of ophthalmic adverse events in melanoma other cancers, and after immune checkpoint inhibitor treatment" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D. Braun" 1 => "D. Getahun" 2 => "V.Y. Chiu" 3 => "A.L. Coleman" 4 => "G.N. Holland" 5 => "F. Yu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ajo.2020.12.013" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Ophthalmol." "fecha" => "2021" "volumen" => "224" "paginaInicial" => "282" "paginaFinal" => "291" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33359682" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0210" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Immune-related oral otologic, and ocular adverse events" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Srivastava" 1 => "N. al-Zubidi" 2 => "E. Appelbaum" 3 => "D.S. Gombos" 4 => "M.E. Nader" 5 => "P.W. Gidley" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/978-3-030-41008-7_17" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Adv Exp Med Biol." "fecha" => "2020" "volumen" => "1244" "paginaInicial" => "295" "paginaFinal" => "307" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32301024" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0215" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Neurologic toxicity associated with immune checkpoint inhibitors: A pharmacovigilance study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D.B. Johnson" 1 => "A. Manouchehri" 2 => "A.M. Haugh" 3 => "H.T. Quach" 4 => "J.M. Balko" 5 => "B. Lebrun-Vignes" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1186/s40425-019-0617-x" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "J Immunother Cancer." "fecha" => "2019" "volumen" => "7" "paginaInicial" => "134" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31118078" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib0220" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Cranial nerve disorders associated with immune checkpoint inhibitors" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Vogrig" 1 => "S. Muñiz-Castrillo" 2 => "B. Joubert" 3 => "G. Picard" 4 => "V. Rogemond" 5 => "F. Skowron" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1212/WNL. 0000000000011340" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Neurology." "fecha" => "2021" "volumen" => "96" "paginaInicial" => "e866" "paginaFinal" => "e875" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33318162" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib0225" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Ophthalmic adverse effects of immune checkpoint inhibitors: The Mayo Clinic experience" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "B.H. Fortes" 1 => "H. Liou" 2 => "L.A. Dalvin" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/bjophthalmol-2020-316970" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Br J Ophthalmol." "fecha" => "2021" "volumen" => "105" "paginaInicial" => "1263" "paginaFinal" => "1271" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32830124" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib0230" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Drug and therapeutics committees: A practical guide" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "K. Holloway" 1 => "T. Green" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Libro" => array:3 [ "fecha" => "2020" "editorial" => "WHO Department of Essential Drugs and Medicines Policy" "editorialLocalizacion" => "Geneva, Switzerland" ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib0235" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "[Orbital myositis associated with ipilimumab]" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Lecouflet" 1 => "M. Verschoore" 2 => "C. Giard" 3 => "P. Gohier" 4 => "Y. le Corre" 5 => "D. Milea" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.annder.2013.02.029" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Dermatol Venereol." "fecha" => "2013" "volumen" => "140" "paginaInicial" => "448" "paginaFinal" => "451" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23773743" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib0240" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Complete ophthalmoplegia in Ipilmumab and Nivolumab combination treatment for metastatic melanoma" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "R. Alnabulsi" 1 => "A. Hussain" 2 => "D. DeAngelis" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1080/01676830.2017.1423349" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Orbit Amst Neth." "fecha" => "2018" "volumen" => "37" "paginaInicial" => "381" "paginaFinal" => "384" ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib0245" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Drug-induced graves disease from CTLA-4 receptor suppression" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "G. Borodic" 1 => "D.M. Hinkle" 2 => "Y. Cia" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/IOP.0b013e3181ef72a1" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ophthal Plast Reconstr Surg." "fecha" => "2011" "volumen" => "27" "paginaInicial" => "e87" "paginaFinal" => "e88" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21242854" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib0250" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Myasthenia gravis after nivolumab therapy for squamous cell carcinoma of the bladder" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "E. Chang" 1 => "A.L. Sabichi" 2 => "Y.H. Sada" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/CJI.0000000000000161" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Immunother." "fecha" => "2017" "volumen" => "40" "paginaInicial" => "114" "paginaFinal" => "116" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28234667" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib0255" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Consider myocarditis when patients treated with immune checkpoint inhibitors present with ocular symptoms" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "J.Y. Rhee" 1 => "N. Torun" 2 => "T.G. Neilan" 3 => "A.C. Guidon" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1093/oncolo/oyac033" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Oncologist." "fecha" => "2022" "volumen" => "27" "paginaInicial" => "e402" "paginaFinal" => "e405" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35348772" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib0260" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pembrolizumab-induced isolated cranial neuropathy: A rare case report and review of literature" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "F. Bruno" 1 => "R.A. Palmiero" 2 => "B. Ferrero" 3 => "F. Franchino" 4 => "A. Pellerino" 5 => "E. Milanesi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3389/fneur.2021.669493" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Front Neurol." "fecha" => "2021" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "669493" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34046006" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib0265" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Isolated abducens nerve palsy following pembrolizumab" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "K.A. Jaben" 1 => "J.H. Francis" 2 => "A.N. Shoushtari" 3 => "D.H. Abramson" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1080/01658107.2019.1566385" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Neuroophthalmology." "fecha" => "2019" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "182" "paginaFinal" => "185" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32395170" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib0270" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Immune checkpoint inhibitors (ICIs)-related ocular myositis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Garibaldi" 1 => "F. Calabrò" 2 => "G. Merlonghi" 3 => "S. Pugliese" 4 => "M. Ceccanti" 5 => "L. Cristiano" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.nmd.2020.02.013" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Neuromuscul Disord." "fecha" => "2020" "volumen" => "30" "paginaInicial" => "420" "paginaFinal" => "423" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32387281" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib0275" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Camrelizumab-induced isolate abducens neuritis: A rare ophthalmic immune-related adverse events" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "Y. Hou" 1 => "Q. Su" 2 => "S. Tang" 3 => "H. Li" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3390/brainsci12091242" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Brain Sci." "fecha" => "2022" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "1242" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36138977" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib0280" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Severe demyelinating polyneuropathy and cranial neuropathy during avelumab treatment of metastatic Merkel cell carcinoma" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "H. Bilić" 1 => "B. Sitaš" 2 => "M. Hančević" 3 => "M. Habek" 4 => "L. Simetić" 5 => "E. Bilić" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/WNF.0000000000000464" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Neuropharmacol." "fecha" => "2021" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "193" "paginaFinal" => "195" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34238783" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib0285" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Severe neurological toxicity of immune checkpoint inhibitors: Growing spectrum" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D. Dubey" 1 => "W.S. David" 2 => "K.L. Reynolds" 3 => "D.F. Chute" 4 => "N.F. Clement" 5 => "J.V. Cohen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/ana.25708" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Neurol." "fecha" => "2020" "volumen" => "87" "paginaInicial" => "659" "paginaFinal" => "669" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32086972" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 24 => array:3 [ "identificador" => "bib0290" "etiqueta" => "25" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Ocular adverse events following use of immune checkpoint inhibitors for metastatic malignancies" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "C.W. Noble" 1 => "S.S. Gangaputra" 2 => "I.A. Thompson" 3 => "A. Yuan" 4 => "A.B. Apolo" 5 => "J.M. Lee" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1080/09273948.2019.1583347" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ocul Immunol Inflamm." "fecha" => "2020" "volumen" => "28" "paginaInicial" => "854" "paginaFinal" => "859" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31013173" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 25 => array:3 [ "identificador" => "bib0295" "etiqueta" => "26" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Ophthalmic immune-related adverse events after anti-CTLA-4 or PD-1 therapy recorded in the American Academy of Ophthalmology Intelligent Research in Sight Registry" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M.M. Sun" 1 => "S.P. Kelly" 2 => "A.L. Mylavarapu Bs" 3 => "G.N. Holland" 4 => "A.L. Coleman" 5 => "F. Yu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ophtha.2020.11.001" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ophthalmology." "fecha" => "2021" "volumen" => "128" "paginaInicial" => "910" "paginaFinal" => "919" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33166553" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 26 => array:3 [ "identificador" => "bib0300" "etiqueta" => "27" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Sex differences in immune-related adverse events with immune checkpoint inhibitors: Data mining of the FDA adverse event reporting system" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "C. Chen" 1 => "C. Zhang" 2 => "Z. Jin" 3 => "B. Wu" 4 => "T. Xu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/s11096-022-01395-7" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Int J Clin Pharm." "fecha" => "2022" "volumen" => "44" "paginaInicial" => "689" "paginaFinal" => "697" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35449347" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 27 => array:3 [ "identificador" => "bib0305" "etiqueta" => "28" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Nivolumab and Ipilimumab-induced myositis and myocarditis mimicking a myasthenia gravis presentation" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "R. Valenti-Azcarate" 1 => "I. Esparragosa Vazquez" 2 => "C. Toledano Illan" 3 => "M.A. Idoate Gastearena" 4 => "J. Gállego Pérez-Larraya" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.nmd.2019.10.006" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Neuromuscul Disord." "fecha" => "2020" "volumen" => "30" "paginaInicial" => "67" "paginaFinal" => "69" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31839404" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 28 => array:3 [ "identificador" => "bib0310" "etiqueta" => "29" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Immunotherapy-related skeletal muscle weakness in cancer patients: A case series" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "A.H. Ng" 1 => "D.M. Molinares" 2 => "A.T. Ngo-Huang" 3 => "E. Bruera" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.21037/apm-20-454" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Palliat Med." "fecha" => "2021" "volumen" => "10" "paginaInicial" => "2359" "paginaFinal" => "2365" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32575996" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 29 => array:3 [ "identificador" => "bib0315" "etiqueta" => "30" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Myasthenia gravis and myopathy after nivolumab treatment for non-small cell lung carcinoma: A case report" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J.S. Kim" 1 => "T.S. Nam" 2 => "J. Kim" 3 => "B.G. Kho" 4 => "C.K. Park" 5 => "I.J. Oh" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/1759-7714.13177" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thorac Cancer." "fecha" => "2019" "volumen" => "10" "paginaInicial" => "2045" "paginaFinal" => "2049" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31436031" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 30 => array:3 [ "identificador" => "bib0320" "etiqueta" => "31" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Late-onset double-seronegative myasthenia gravis syndrome and myasthenic crisis due to nivolumab use for Hodgkin's lymphoma" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "T. Dang" 1 => "S. Macwan" 2 => "C.A. Dasanu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1177/1078155220976797" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Oncol Pharm Pract." "fecha" => "2021" "volumen" => "27" "paginaInicial" => "1534" "paginaFinal" => "1538" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33292071" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 31 => array:3 [ "identificador" => "bib0325" "etiqueta" => "32" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Neurological complications of immune checkpoint inhibitors: What happens when you «take the brakes off» the immune system" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "M.C. Dalakas" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1177/1756286418799864" "Revista" => array:3 [ "tituloSerie" => "Ther Adv Neurol Disord." "fecha" => "2018" "volumen" => "11" ] ] ] ] ] ] 32 => array:3 [ "identificador" => "bib0330" "etiqueta" => "33" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Ocular immune-related adverse events associated with immune checkpoint inhibitors in lung cancer" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "L. Zhou" 1 => "X. Wei" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.3389/fimmu.2021.701951" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Front Immunol." "fecha" => "2021" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "701951" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34504488" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/03656691/0000009900000004/v1_202404040655/S0365669123001983/v1_202404040655/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "7285" "tipo" => "SECCION" "es" => array:2 [ "titulo" => "Revisión" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "es" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/03656691/0000009900000004/v1_202404040655/S0365669123001983/v1_202404040655/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0365669123001983?idApp=UINPBA00004N" ]
año/Mes | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 Julio | 1 | 2 | 3 |
2024 Mayo | 13 | 6 | 19 |
2024 Abril | 27 | 17 | 44 |
2024 Marzo | 1 | 2 | 3 |
2024 Febrero | 5 | 7 | 12 |
2024 Enero | 8 | 6 | 14 |
2023 Diciembre | 1 | 0 | 1 |