se ha leído el artículo
array:19 [ "pii" => "13044280" "issn" => "02126567" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2003-02-28" "documento" => "article" "licencia" => "http://www.elsevier.com/open-access/userlicense/1.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Aten Primaria. 2003;31:204" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 1906 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 47 "HTML" => 1529 "PDF" => 330 ] ] "itemSiguiente" => array:15 [ "pii" => "13044279" "issn" => "02126567" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2003-02-28" "documento" => "article" "licencia" => "http://www.elsevier.com/open-access/userlicense/1.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Aten Primaria. 2003;31:205" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 2300 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 34 "HTML" => 1964 "PDF" => 302 ] ] "es" => array:9 [ "idiomaDefecto" => true "titulo" => "Estudio de la calidad de vida en pacientes con fibromialgia: impacto de un programa de educación sanitaria. Respuesta de los autores" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:1 [ "paginaInicial" => "205" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Study of quality of life of patients with fibromyalgia: impact of a health education programme. Authors¿ reply" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "E Bosch Romero, N Sáenz Moya, M Valls Esteve, S Viñolas Valer" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "Iniciales" => "E" "apellidos" => "Bosch Romero" ] 1 => array:2 [ "Iniciales" => "N" "apellidos" => "Sáenz Moya" ] 2 => array:2 [ "Iniciales" => "M" "apellidos" => "Valls Esteve" ] 3 => array:2 [ "Iniciales" => "S" "apellidos" => "Viñolas Valer" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/13044279?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/02126567/0000003100000003/v0_201607121017/13044279/v0_201607121018/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:15 [ "pii" => "13044281" "issn" => "02126567" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2003-02-28" "documento" => "article" "licencia" => "http://www.elsevier.com/open-access/userlicense/1.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Aten Primaria. 2003;31:203" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 1778 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 55 "HTML" => 1503 "PDF" => 220 ] ] "es" => array:9 [ "idiomaDefecto" => true "titulo" => "¿Puede ser de interés en atención primaria la satisfacción con el propio peso?" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:1 [ "paginaInicial" => "203" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Is satisfaction with one¿s own weight relevant in primary care?" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "MA Lafarga Giribets, M Monfort Cabané, F Batlle Farran, R Sánchez Pellicer" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "Iniciales" => "MA" "apellidos" => "Lafarga Giribets" ] 1 => array:2 [ "Iniciales" => "M" "apellidos" => "Monfort Cabané" ] 2 => array:2 [ "Iniciales" => "F" "apellidos" => "Batlle Farran" ] 3 => array:2 [ "Iniciales" => "R" "apellidos" => "Sánchez Pellicer" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/13044281?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/02126567/0000003100000003/v0_201607121017/13044281/v0_201607121018/es/main.assets" ] "es" => array:10 [ "idiomaDefecto" => true "titulo" => "Un análisis inapropiado pone en duda los beneficios de la educación sanitaria en la fibromialgia" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:1 [ "paginaInicial" => "204" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "autoresLista" => "I Andollo Hervás, A Sánchez Pérez, G Grandes" "autores" => array:3 [ 0 => array:3 [ "Iniciales" => "I" "apellidos" => "Andollo Hervás" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "affa" ] ] ] 1 => array:3 [ "Iniciales" => "A" "apellidos" => "Sánchez Pérez" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "affb" ] ] ] 2 => array:3 [ "Iniciales" => "G" "apellidos" => "Grandes" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "affc" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:3 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Psicóloga. Unidad de Investigación de Atención Primaria-Bizkaia. Osakidetza-Servicio Vasco de Salud. Bilbao. España." "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "affa" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Doctor en Psicología. Unidad de Investigación de Atención Primaria-Bizkaia. Osakidetza-Servicio Vasco de Salud. Bilbao. España." "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "affb" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Epidemiólogo. Unidad de Investigación de Atención Primaria-Bizkaia. Osakidetza-Servicio Vasco de Salud. Bilbao. España." "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "affc" ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Inadequate analysis casts doubt on the benefits of health education in fibromyalgia" ] ] "textoCompleto" => "<p class="elsevierStylePara"><span class="elsevierStyleBold">Sr. Director:</span> El pasado 15 de junio tuvimos la oportunidad de leer en esta revista un artículo de E. Bosch, N. Sáenz, M. Valls y S. Viñolas, que evaluaba el impacto de un programa de educación sanitaria sobre la calidad de vida en pacientes con fibromialgia<span class="elsevierStyleSup">1</span>. Se trata, sin duda, de un interesante ensayo clínico que pone de manifiesto la importancia de incorporar una perspectiva biopsicosocial en atención primaria.</p><p class="elsevierStylePara">Sin embargo, lamentamos que los autores hayan basado sus conclusiones en unos análisis que, a nuestro juicio, son de dudosa validez. En primer lugar, nos gustaría señalar la dificultad que hemos encontrado a la hora de interpretar los resultados, tanto en el texto como en las gráficas utilizadas para describirlos. Segundo, y más importante, los investigadores afirman que la educación sanitaria en pacientes con fibromialgia modifica su percepción de la calidad de vida, mejorando el dolor; y lo hacen a partir de un simple análisis pre y postintervención, para los grupos de control e intervención por separado.</p><p class="elsevierStylePara">El resultado que interesa al analizar un ensayo clínico que evalúa la eficacia de un tratamiento es el que se produce en el grupo de intervención respecto al observado en el de control, y no en la comparación interna dentro de cada grupo por separado, como se ha hecho en este estudio.</p><p class="elsevierStylePara">Además, es bien conocido que en diseños como éste<span class="elsevierStyleSup">2</span> el análisis de los cambios que se producen en la variable de interés, como resultado de una intervención, no pueden dejar de lado el nivel basal con el que entran los pacientes al estudio. Si lo hiciéramos, estaríamos ignorando el fenómeno de regresión a la media, que correlaciona negativamente los niveles basales y el cambio producido en los resultados. Así, pacientes con peor estado de salud al entrar tenderán a mejorar más que aquellos que lo hicieron con mejor estado de salud. Esto se refleja en el caso que nos ocupa, en el que el grupo de intervención entra con 85,0 puntos en la dimensión del dolor (6,3 puntos por encima del de control, que lo hace con 78,7 puntos), y su mejoría es de 10,0 puntos, mientras que en el grupo de control la mejoría es negativa, de 8,1 puntos.</p><p class="elsevierStylePara">Proponemos a los autores que realicen un análisis de la covariancia, ajustando por los niveles a la entrada y el resto de las covariables, lo que, además de modificar sus resultados, les proporcionará un mayor poder estadístico que otros métodos para detectar el efecto de su intervención, si realmente existe.</p><p class="elsevierStylePara"> Nos gustaría poder comprender las razones que han llevado a estos investigadores a elegir el análisis estadístico que han utilizado y no el mencionado análisis de la covariancia, y por qué los revisores de esta revista no han detectado este fallo y asesorado a los autores acerca de este punto. </p>" "pdfFichero" => "27v31n03a13044280pdf001.pdf" "tienePdf" => true "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliograf¿a" "seccion" => array:1 [ 0 => array:1 [ "bibliografiaReferencia" => array:2 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib1" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Estudio de la calidad de vida en pacientes con fibromialgia: impacto de un programa de educación sanitaria. Aten Primaria 2002;30:16-21." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Estudio de la calidad de vida en pacientes con fibromialgia: impacto de un programa de educación sanitaria." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "Bosch E" 1 => "Sáenz N" 2 => "Valls M" 3 => "Viñolas S." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Aten Primaria" "fecha" => "2002" "volumen" => "30" "paginaInicial" => "16" "paginaFinal" => "21" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12106575" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib2" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Statistics notes: analysing controlled trials with baseline and follow up measurements. BMJ 2001;323:1123-4." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Statistics notes: analysing controlled trials with baseline and follow up measurements." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "Vickers AJ" 1 => "Altman DG." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "BMJ" "fecha" => "2001" "volumen" => "323" "paginaInicial" => "1123" "paginaFinal" => "4" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11701584" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/02126567/0000003100000003/v0_201607121017/13044280/v0_201607121018/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "14701" "tipo" => "SECCION" "es" => array:2 [ "titulo" => "Cartas al director" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "es" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/02126567/0000003100000003/v0_201607121017/13044280/v0_201607121018/es/27v31n03a13044280pdf001.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/13044280?idApp=UINPBA00004N" ]
Idioma original: Español
año/Mes | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 Octubre | 7 | 0 | 7 |
2024 Septiembre | 8 | 3 | 11 |
2024 Agosto | 13 | 4 | 17 |
2024 Julio | 9 | 4 | 13 |
2024 Junio | 8 | 7 | 15 |
2024 Mayo | 9 | 2 | 11 |
2024 Abril | 6 | 2 | 8 |
2024 Marzo | 12 | 6 | 18 |
2024 Febrero | 8 | 3 | 11 |
2024 Enero | 11 | 7 | 18 |
2023 Diciembre | 18 | 6 | 24 |
2023 Noviembre | 22 | 4 | 26 |
2023 Octubre | 27 | 16 | 43 |
2023 Septiembre | 17 | 3 | 20 |
2023 Agosto | 12 | 5 | 17 |
2023 Julio | 10 | 4 | 14 |
2023 Junio | 17 | 1 | 18 |
2023 Mayo | 5 | 5 | 10 |
2023 Abril | 8 | 10 | 18 |
2023 Marzo | 3 | 0 | 3 |
2023 Febrero | 13 | 3 | 16 |
2023 Enero | 7 | 2 | 9 |
2022 Diciembre | 9 | 6 | 15 |
2022 Noviembre | 22 | 6 | 28 |
2022 Octubre | 18 | 7 | 25 |
2022 Septiembre | 17 | 8 | 25 |
2022 Agosto | 12 | 7 | 19 |
2022 Julio | 29 | 5 | 34 |
2022 Junio | 18 | 5 | 23 |
2022 Mayo | 17 | 13 | 30 |
2022 Abril | 24 | 6 | 30 |
2022 Marzo | 22 | 9 | 31 |
2022 Febrero | 23 | 5 | 28 |
2022 Enero | 8 | 9 | 17 |
2021 Diciembre | 10 | 8 | 18 |
2021 Noviembre | 9 | 6 | 15 |
2021 Octubre | 19 | 13 | 32 |
2021 Septiembre | 9 | 5 | 14 |
2021 Agosto | 19 | 4 | 23 |
2021 Julio | 18 | 7 | 25 |
2021 Junio | 18 | 4 | 22 |
2021 Mayo | 12 | 5 | 17 |
2021 Abril | 36 | 15 | 51 |
2021 Marzo | 13 | 6 | 19 |
2021 Febrero | 18 | 5 | 23 |
2021 Enero | 16 | 11 | 27 |
2020 Diciembre | 15 | 7 | 22 |
2020 Noviembre | 12 | 9 | 21 |
2020 Octubre | 7 | 4 | 11 |
2020 Septiembre | 6 | 9 | 15 |
2020 Agosto | 9 | 5 | 14 |
2020 Julio | 6 | 6 | 12 |
2020 Junio | 5 | 5 | 10 |
2020 Mayo | 14 | 6 | 20 |
2020 Abril | 10 | 3 | 13 |
2020 Marzo | 10 | 6 | 16 |
2020 Febrero | 23 | 1 | 24 |
2020 Enero | 27 | 11 | 38 |
2019 Diciembre | 13 | 2 | 15 |
2019 Noviembre | 9 | 6 | 15 |
2019 Octubre | 4 | 2 | 6 |
2019 Septiembre | 9 | 10 | 19 |
2019 Agosto | 10 | 2 | 12 |
2019 Julio | 12 | 2 | 14 |
2019 Junio | 33 | 13 | 46 |
2019 Mayo | 63 | 17 | 80 |
2019 Abril | 10 | 8 | 18 |
2019 Marzo | 7 | 3 | 10 |
2019 Febrero | 11 | 8 | 19 |
2019 Enero | 9 | 9 | 18 |
2018 Diciembre | 12 | 6 | 18 |
2018 Noviembre | 13 | 8 | 21 |
2018 Octubre | 11 | 15 | 26 |
2018 Septiembre | 7 | 5 | 12 |
2018 Agosto | 1 | 3 | 4 |
2018 Julio | 2 | 2 | 4 |
2018 Mayo | 1 | 2 | 3 |
2018 Abril | 3 | 0 | 3 |
2018 Marzo | 1 | 1 | 2 |
2018 Febrero | 1 | 1 | 2 |
2018 Enero | 3 | 6 | 9 |
2017 Diciembre | 2 | 1 | 3 |
2017 Noviembre | 5 | 1 | 6 |
2017 Octubre | 4 | 1 | 5 |
2017 Septiembre | 6 | 4 | 10 |
2017 Agosto | 1 | 2 | 3 |
2017 Julio | 4 | 0 | 4 |
2017 Junio | 9 | 15 | 24 |
2017 Mayo | 9 | 12 | 21 |
2017 Abril | 1 | 6 | 7 |
2017 Marzo | 8 | 15 | 23 |
2017 Febrero | 6 | 8 | 14 |
2017 Enero | 3 | 3 | 6 |
2016 Diciembre | 12 | 7 | 19 |
2016 Noviembre | 13 | 4 | 17 |
2016 Octubre | 20 | 1 | 21 |
2016 Septiembre | 14 | 4 | 18 |
2016 Agosto | 17 | 3 | 20 |
2016 Julio | 17 | 1 | 18 |
2016 Junio | 35 | 10 | 45 |
2016 Mayo | 23 | 6 | 29 |
2016 Abril | 16 | 0 | 16 |
2016 Marzo | 10 | 2 | 12 |
2016 Febrero | 18 | 4 | 22 |
2016 Enero | 7 | 10 | 17 |
2015 Diciembre | 12 | 4 | 16 |
2015 Noviembre | 17 | 2 | 19 |
2015 Octubre | 16 | 5 | 21 |
2015 Septiembre | 13 | 3 | 16 |
2015 Agosto | 7 | 3 | 10 |
2015 Julio | 11 | 1 | 12 |
2015 Junio | 5 | 1 | 6 |
2015 Mayo | 5 | 1 | 6 |
2015 Abril | 6 | 11 | 17 |
2015 Marzo | 6 | 3 | 9 |
2015 Febrero | 5 | 1 | 6 |
2015 Enero | 22 | 5 | 27 |
2014 Diciembre | 34 | 2 | 36 |
2014 Noviembre | 14 | 1 | 15 |
2014 Octubre | 14 | 2 | 16 |
2014 Septiembre | 25 | 1 | 26 |
2014 Agosto | 14 | 2 | 16 |
2014 Julio | 21 | 1 | 22 |
2014 Junio | 27 | 3 | 30 |
2014 Mayo | 18 | 3 | 21 |
2014 Abril | 16 | 1 | 17 |
2014 Marzo | 16 | 2 | 18 |
2014 Febrero | 8 | 0 | 8 |
2014 Enero | 6 | 1 | 7 |
2013 Diciembre | 12 | 4 | 16 |
2013 Noviembre | 15 | 2 | 17 |
2013 Octubre | 24 | 0 | 24 |
2013 Septiembre | 12 | 1 | 13 |
2013 Agosto | 22 | 0 | 22 |
2013 Julio | 19 | 1 | 20 |
2003 Febrero | 539 | 0 | 539 |