array:25 [ "pii" => "S0009741115001607" "issn" => "00097411" "doi" => "10.1016/j.circir.2015.05.050" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-01-01" "aid" => "123" "copyright" => "Academia Mexicana de Cirugía A.C." "copyrightAnyo" => "2015" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Cir Cir. 2016;84:3-8" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 1024 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 52 "HTML" => 618 "PDF" => 354 ] ] "Traduccion" => array:1 [ "en" => array:20 [ "pii" => "S2444050715001552" "issn" => "24440507" "doi" => "10.1016/j.circen.2015.05.002" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-01-01" "aid" => "123" "copyright" => "Academia Mexicana de Cirugía A.C." "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Cir Cir. 2016;84:3-8" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 986 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 48 "HTML" => 601 "PDF" => 337 ] ] "en" => array:12 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original article</span>" "titulo" => "Lack of correlation between retinal variables before treatment and poor functional response after focal photocoagulation in diabetic macular oedema" "tienePdf" => "en" "tieneTextoCompleto" => "en" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "en" 1 => "es" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "3" "paginaFinal" => "8" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "es" => array:1 [ "titulo" => "Falta de asociación entre las características retinianas previas al tratamiento y la mala respuesta funcional a la fotocoagulación focal, en edema macular diabético" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "en" => true "es" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "en" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "en" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Yoloxochilth Ávila-Alcaraz, Dulce Milagros Razo Blanco-Hernández, Yatzul Zuhaila García-Rubio, Virgilio Lima-Gómez" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Yoloxochilth" "apellidos" => "Ávila-Alcaraz" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Dulce Milagros" "apellidos" => "Razo Blanco-Hernández" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Yatzul Zuhaila" "apellidos" => "García-Rubio" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Virgilio" "apellidos" => "Lima-Gómez" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "en" "Traduccion" => array:1 [ "es" => array:9 [ "pii" => "S0009741115001607" "doi" => "10.1016/j.circir.2015.05.050" "estado" => "S300" "subdocumento" => "" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0009741115001607?idApp=UINPBA00004N" ] ] "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S2444050715001552?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/24440507/0000008400000001/v1_201603020024/S2444050715001552/v1_201603020024/en/main.assets" ] ] "itemSiguiente" => array:19 [ "pii" => "S0009741115001619" "issn" => "00097411" "doi" => "10.1016/j.circir.2015.06.030" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-01-01" "aid" => "124" "copyright" => "Academia Mexicana de Cirugía A.C." "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Cir Cir. 2016;84:9-14" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 2629 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 43 "HTML" => 1801 "PDF" => 785 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">ARTÍCULO ORIGINAL</span>" "titulo" => "Características clínicas del estrabismo en retraso psicomotor" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "9" "paginaFinal" => "14" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Clinical features of strabismus in psychomotor retardation" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0015" "etiqueta" => "Figura 3" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr3.jpeg" "Alto" => 757 "Ancho" => 1579 "Tamanyo" => 47342 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0075" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Factores de riesgo perinatales (prenatales, natales, posnatales)</p> <p id="spar0080" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">AA: amenaza de aborto; AN: asfixia neonatal; CC: crisis convulsivas; Hbil: hiperbilirrubinemia; IVU: infección de vías urinarias; Preec: preeclampsia; SF: sufrimiento fetal.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Belina Arias-Cabello, María Estela Arroyo-Yllanes, José Fernando Pérez-Pérez, Anselmo Fonte-Vázquez" "autores" => array:4 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Belina" "apellidos" => "Arias-Cabello" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "María Estela" "apellidos" => "Arroyo-Yllanes" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "José Fernando" "apellidos" => "Pérez-Pérez" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Anselmo" "apellidos" => "Fonte-Vázquez" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0009741115001619?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00097411/0000008400000001/v1_201602250050/S0009741115001619/v1_201602250050/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:18 [ "pii" => "S0009741116000050" "issn" => "00097411" "doi" => "10.1016/j.circir.2016.01.001" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2016-01-01" "aid" => "199" "documento" => "simple-article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "edi" "cita" => "Cir Cir. 2016;84:1-2" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 1255 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 34 "HTML" => 681 "PDF" => 540 ] ] "es" => array:10 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Editorial</span>" "titulo" => "Colaboración entre el Comando Norte de los Estados Unidos, la Academia Mexicana de Cirugía, la Universidad Nacional Autónoma de México y la Secretaría de la Defensa Nacional de México en la realización del curso «Manejo de heridas por arma de fuego»" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "1" "paginaFinal" => "2" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "North Command of the United States, <span class="elsevierStyleItalic">Academia Mexicana de Cirugía</span>, <span class="elsevierStyleItalic">Universidad Nacional Autónoma de México</span> and <span class="elsevierStyleItalic">Secretaría de la Defensa Nacional</span> contribution to the course «Handling of fire weapon wounds»" ] ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Fernando Federico Arcáute-Velázquez" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Fernando Federico" "apellidos" => "Arcáute-Velázquez" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0009741116000050?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00097411/0000008400000001/v1_201602250050/S0009741116000050/v1_201602250050/es/main.assets" ] "es" => array:18 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">ARTÍCULO ORIGINAL</span>" "titulo" => "Falta de asociación entre las características retinianas previas al tratamiento y la mala respuesta funcional a la fotocoagulación focal, en edema macular diabético" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "3" "paginaFinal" => "8" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "Yoloxochilth Ávila-Alcaraz, Dulce Milagros Razo Blanco-Hernández, Yatzul Zuhaila García-Rubio, Virgilio Lima-Gómez" "autores" => array:4 [ 0 => array:3 [ "nombre" => "Yoloxochilth" "apellidos" => "Ávila-Alcaraz" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff0005" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "Dulce Milagros" "apellidos" => "Razo Blanco-Hernández" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff0010" ] ] ] 2 => array:3 [ "nombre" => "Yatzul Zuhaila" "apellidos" => "García-Rubio" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff0015" ] ] ] 3 => array:4 [ "nombre" => "Virgilio" "apellidos" => "Lima-Gómez" "email" => array:1 [ 0 => "vlimag@eninfinitum.com" ] "referencia" => array:2 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">d</span>" "identificador" => "aff0020" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">*</span>" "identificador" => "cor0005" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:4 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Oftalmología, Hospital General de Acapulco, Secretaría de Salud, Acapulco, Guerrero, México" "etiqueta" => "a" "identificador" => "aff0005" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "División de Investigación, Hospital Juárez de México, Secretaría de Salud, México, D.F., México" "etiqueta" => "b" "identificador" => "aff0010" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Sección de Estudios de Posgrado, Escuela Superior de Medicina, Instituto Politécnico Nacional, México, D.F., México" "etiqueta" => "c" "identificador" => "aff0015" ] 3 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Oftalmología, Hospital Juárez de México, Secretaría de Salud, México, D.F., México" "etiqueta" => "d" "identificador" => "aff0020" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor0005" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Autor para correspondencia. Servicio de Oftalmología, Hospital Juárez de México, Av. Instituto Politécnico Nacional 5160, Colonia Magdalena de las Salinas, Del. Gustavo A. Madero, C.P. 06770, México, D. F. Teléfono: +5747 7624." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Lack of correlation between retinal variables before treatment and poor functional response after focal photocoagulation in diabetic macular oedema" ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0075">Antecedentes</span><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La retinopatía diabética es la causa principal de ceguera en edad productiva en el mundo; las formas que amenazan la visión son la retinopatía proliferativa y el edema macular<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0120"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>. Este último es la causa más común de pérdida visual en diabéticos con retinopatía, y consiste en un engrosamiento de la retina en el área de mejor visión, por permeabilidad capilar anormal<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0125"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>.</p><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El 6% de los diabéticos desarrolla edema macular clínicamente significativo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0120"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>, que puede ocasionar pérdida visual moderada: una reducción de 3 líneas en la cartilla de visión, que afecta al 33% de los casos no tratados<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0130"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>. El <span class="elsevierStyleItalic">Estudio temprano del tratamiento de la retinopatía diabética</span> (<span class="elsevierStyleItalic">Early treatment diabetic retinopathy study</span> [ETDRS]) demostró la eficacia de la fotocoagulación para reducir ese desenlace al 13%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0135"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>.</p><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Aunque la fotocoagulación reduce la incidencia de pérdida visual moderada, en pocos casos mejora la visión; la ganancia visual es menos frecuente si la filtración capilar en una angiografía retiniana es difusa<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0140"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. Cuando existe esta condición, los bloqueadores del factor de crecimiento vascular endotelial (FCVE) por vía intravítrea son más eficaces que la fotocoagulación para reducir el grosor retiniano y mejorar la visión<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0145"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a>; este tratamiento requiere de 3 a 5 inyecciones con intervalos de un mes<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0150"><span class="elsevierStyleSup">7,8</span></a>.</p><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los bloqueadores del FCVE han tenido una evaluación limitada en ojos con edema macular clínicamente significativo y agudeza visual ><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>20/30, y para estos casos la fotocoagulación es la terapia de elección<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0160"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a>; la mayoría de estos ojos tiene filtración focal, y su edema involuciona con una sola sesión de fotocoagulación, una ventaja de este tratamiento sobre otros. Aun cuando el edema macular remita, los ojos tratados con fotocoagulación pueden perder una o 2 líneas de visión; esta pérdida visual no es «moderada», pero representaría una mala respuesta funcional a la fotocoagulación, si se considera que la visión mejora en la mayoría de los ojos tratados con bloqueadores del FCVE.</p><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se desconoce la proporción de ojos con edema focal que tiene mala respuesta funcional y las características asociadas con ella, después de una sola sesión de fotocoagulación. La medición objetiva de la retina que aporta la tomografía de coherencia óptica podría identificar asociaciones entre la mala respuesta funcional a la fotocoagulación y alteraciones de variables medidas por la prueba de mapa rápido macular como el grosor del punto central (grosor en la intersección de 6 rastreos radiales de 6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm que cruzan el centro de la mácula), el grosor del campo central (promedio del grosor retiniano en un círculo con diámetro de 1<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm, concéntrico al centro de la mácula) o el volumen macular<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0165"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>.</p><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se realizó un estudio para determinar la proporción de ojos con edema macular clínicamente significativo que presentaba mala respuesta funcional, 6 semanas después de la fotocoagulación focal, y la asociación de ese desenlace con las características previas al procedimiento.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0080">Material y métodos</span><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se realizó un estudio observacional, longitudinal, comparativo y retrospectivo. La población objetivo fueron los diabéticos tipo 2 del Distrito Federal y su área metropolitana; la población accesible fueron los pacientes diabéticos atendidos en un hospital general entre el 1 de enero del 2012 y el 30 de junio del 2014. El estudio se desarrolló del 1 de septiembre al 30 de noviembre del 2014, se apegó a los principios de la Declaración de Helsinki y fue aprobado por las Comisiones de Investigación y Ética en Investigación del hospital donde se realizó.</p><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se incluyó a pacientes diabéticos tipo 2 de 35 a 80 años, de ambos géneros, con cualquier grado de retinopatía diabética y edema macular clínicamente significativo con filtración focal en la fluorangiografía retiniana y patrón espongiforme en la tomografía de coherencia óptica, que hubieran sido tratados con fotocoagulación focal, que contaran con registro de agudeza visual mejor corregida y con un mapa macular de tomografía de coherencia óptica de 6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm, el día del tratamiento y 6 semanas después, en quienes el engrosamiento retiniano hubiera remitido. Se excluyeron los ojos que hubieran desarrollado cualquier otra enfermedad ocular que redujera la agudeza visual mejor corregida, los que presentaban aumento de la zona avascular foveal en la fluorangiografía retiniana y aquellos cuyo mapa rápido macular tuviera errores de medición.</p><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En todos los pacientes se midió la agudeza visual bajo refracción subjetiva en equivalente decimal; se identificó la proporción de ojos cuya agudeza visual mejor corregida era <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 antes del tratamiento, por ser el punto de corte empleado por el ETDRS para calificar una baja agudeza visual, y se determinó el grado de retinopatía diabética en cada ojo tratado, de acuerdo con la clasificación de la Academia Americana de Oftalmología.</p><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El grosor retiniano se midió mediante la prueba de mapa rápido macular de 6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm, del equipo de tomografía de coherencia óptica Stratus (Carl Zeiss Meditec, Inc, Dublin, CA, EE. UU., versión de software 4.01), bajo el siguiente procedimiento estandarizado: midriasis ≥<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm, rastreo para ojos oscuros, identificación del plano de la retina mediante una alerta acústica y optimización del eje Z y de la polarización. Todas las imágenes se obtuvieron con flash entre las 9:00 y las 11:00 a.m.</p><p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En todos los ojos se midieron el grosor del punto central y el grosor del campo central en μm y el volumen macular en mm<span class="elsevierStyleSup">3</span>. Las mediciones se realizaron automáticamente por el equipo de tomografía de coherencia óptica. Se consideró error de medición cualquier desviación de la línea de la tomografía de coherencia óptica con respecto al límite real de la retina, a una relación de la desviación estándar del grosor del punto central/grosor del punto central >0.1<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0170"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a> y a una intensidad de señal <4.</p><p id="par0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La variable en estudio fue la mala respuesta funcional después de la fotocoagulación, definida operativamente como cualquier disminución de la agudeza visual mejor corregida 6 semanas después del procedimiento, con respecto a la registrada antes de él. Se consideraron variables predictoras a la agudeza visual mejor corregida <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5, al grosor del campo central, al grosor del punto central y al volumen macular previos al tratamiento; se identificó la proporción de ojos con engrosamiento central, definido operativamente como un grosor del campo central ><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>212.5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm, que representa un valor 2 desviaciones estándar por arriba del promedio reportado en pacientes diabéticos sin edema de nuestra población (188.7<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0175"><span class="elsevierStyleSup">12</span></a>.</p><p id="par0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se identificaron la proporción y los intervalos de confianza (I.C.) del 95% de ojos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación; se compararon los promedios de grosor del punto central, grosor del campo central, volumen macular y agudeza visual mejor corregida en equivalente decimal, entre los ojos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación y los restantes, mediante la prueba t de Student para medidas independientes. Los promedios de grosor del punto central, grosor del campo central y volumen macular antes y después del tratamiento se compararon en cada grupo mediante la prueba t de Student para muestras pareadas.</p><p id="par0070" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La proporción de casos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación se comparó entre los ojos con agudeza visual previa <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 y los ojos con agudeza visual previa ≥<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5, y entre los ojos con engrosamiento central y sin él, mediante χ<span class="elsevierStyleSup">2</span>. Se identificó también la proporción e intervalos de confianza (I.C.) del 95% de ojos que presentó pérdida visual moderada a las 6 semanas del tratamiento; la información se almacenó y analizó con la versión 22 del programa SPSS para Windows; se consideró diferencia significativa a una p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.05.</p></span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0085">Resultados</span><p id="par0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se evaluaron 115 ojos, de 58 pacientes, con edad de 35 a 77 años (promedio 59.3 años, desviación estándar [D.E.]<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>9.24); 49 ojos eran de pacientes del sexo femenino (42.6%); el tiempo de evolución de la diabetes tuvo un recorrido de 1 a 30 años (promedio 15.15, D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>7.14), 37 ojos eran de pacientes tratados con insulina (32.2%). El promedio de glucemia capilar aleatoria fue 167.25<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dl (D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>70.93) y el de hemoglobina glicada 9.15% (D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>2.56), 62 ojos eran de pacientes que tenían hipertensión arterial sistémica (53.9%).</p><p id="par0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La agudeza visual mejor corregida antes de la fotocoagulación tuvo un recorrido de 0.06 a 1 (promedio 0.56, D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.29); era ≥<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 en 63 ojos (54.8%) y<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 en 52 (45.2%); 13 pacientes presentaron retinopatía no proliferativa leve (11.3%), 63 no proliferativa moderada (54.8%), 6 no proliferativa severa (5.2%) y 33 proliferativa (28.7%).</p><p id="par0085" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El promedio del grosor del punto central antes de la fotocoagulación fue 182.26<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>47.53<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm), el del grosor del campo central 215.16<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>42.07<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm) y el del volumen macular 7.76<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm<span class="elsevierStyleSup">3</span> (D.E.<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.87<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm<span class="elsevierStyleSup">3</span>). Seis semanas después de la fotocoagulación el promedio de grosor del punto central fue 182.05<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>43.33<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.9), el del grosor del campo central 214.59<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>38.83<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.8) y el del volumen macular 7.63<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.77<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm<span class="elsevierStyleSup">3</span> (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.001).</p><p id="par0090" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Después de la fotocoagulación, la agudeza visual tuvo un recorrido de 0.03 a 1.00 (promedio 0.60<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.29, p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.16); mejoró en 51 ojos (44.3%), no cambió en 31 (26.9%) y disminuyó en 33 (28.7%). Tres ojos presentaron pérdida visual moderada (2.6%, I.C. 95%: 0-5.5%) y 33 tuvieron mala respuesta funcional después de la fotocoagulación (28.7%, I.C. 95%: 20.4-37.0).</p><p id="par0095" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En los ojos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación, el promedio de grosor del punto central cambió de 192.45<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>67.7<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm antes del tratamiento a 187.64<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>57.9<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm después de él (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5); el de grosor del campo central cambió de 224.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>58.5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm a 219.6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>50.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.4) y el de volumen macular cambió de 7.84<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>1.06 a 7.61<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.81<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm<span class="elsevierStyleSup">3</span> (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.01). En los ojos restantes el promedio de grosor del punto central cambió de 178.2<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>36.2<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm a 179.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>36.04<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.6); el de grosor del campo central cambió de 211.3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>32.9<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm a 212.6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>32.9<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.6) y el de volumen macular cambió de 7.73<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.78 a 7.64<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.76<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm<span class="elsevierStyleSup">3</span> (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.01).</p><p id="par0100" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La comparación de los promedios de las variables oculares y sistémicas antes de la fotocoagulación, entre los ojos que presentaron mala respuesta funcional y los restantes, se presenta en la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a>; no se encontraron diferencias significativas que permitieran asociar alguna variable previa al tratamiento con la mala respuesta funcional después de la fotocoagulación.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0005"></elsevierMultimedia><p id="par0105" class="elsevierStylePara elsevierViewall">No existió diferencia significativa entre los ojos con mala respuesta después de la fotocoagulación y los ojos sin ella, con respecto a los promedios absolutos de cambio del grosor del punto central (−4.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>44.1 <span class="elsevierStyleItalic">vs.</span> 1.6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>30.1<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm), del grosor del campo central (−5.1<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>35 <span class="elsevierStyleItalic">vs.</span> 1.3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>24.0<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μm) y del volumen macular (−0.23<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.47 <span class="elsevierStyleItalic">vs.</span> −0.08<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.29<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mm<span class="elsevierStyleSup">3</span>).</p><p id="par0110" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La proporción de casos con mala respuesta funcional a la fotocoagulación no difirió entre los ojos con capacidad visual <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 y los ojos con agudeza visual ≥<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0010">tabla 2</a>); tampoco difirió entre los ojos con y sin engrosamiento en el centro de la mácula (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>).</p><elsevierMultimedia ident="tbl0010"></elsevierMultimedia><elsevierMultimedia ident="tbl0015"></elsevierMultimedia></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0090">Discusión</span><p id="par0115" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En un 28.7% de los ojos con edema macular tratados con fotocoagulación focal disminuyó la agudeza visual, aun cuando el engrosamiento retiniano remitió; en el 71.3% restante, el tratamiento fue eficaz para prevenir pérdida visual, con un solo procedimiento.</p><p id="par0120" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La definición operativa de mala respuesta funcional después de la fotocoagulación en este estudio no corresponde al desenlace que se busca evitar en pacientes con edema macular clínicamente significativo: la pérdida visual moderada. Solamente el 2.6% de los ojos en la muestra presentó ese desenlace, en comparación con el 13% reportado por el ETDRS. Aunque los resultados a 6 semanas no representan el desenlace a 3 años, debe considerarse que la proporción de pérdida visual moderada a las 6 semanas en el ETDRS fue mayor en los ojos tratados que en los no tratados<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0135"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>.</p><p id="par0125" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La mala respuesta funcional después de la fotocoagulación no correspondió a una falla terapéutica, definición que se refiere a la persistencia del engrosamiento retiniano 4 meses después del procedimiento. En la muestra, el engrosamiento remitió a las 6 semanas: el volumen macular disminuyó significativamente tanto en los ojos que tuvieron mala respuesta funcional después de la fotocoagulación como en los ojos restantes.</p><p id="par0130" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En este estudio, se definió como mala respuesta funcional después de la fotocoagulación cualquier disminución de la agudeza visual, porque para los ojos con edema difuso existen terapias eficaces para mejorar la visión<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0180"><span class="elsevierStyleSup">13–15</span></a>. En los ojos con edema macular focal no solo debería buscarse evitar la pérdida de 3 líneas de visión, sino cualquier disminución de la agudeza visual.</p><p id="par0135" class="elsevierStylePara elsevierViewall">A diferencia de la fotocoagulación, las terapias con glucocorticoides o antagonistas del FCVE tienen un efecto transitorio, por lo que requieren varios procedimientos para alcanzar la meta terapéutica. Sin embargo, actualmente están indicadas para tratar el edema difuso (combinadas o no con fotocoagulación)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0195"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a> porque su efecto sobre la visión es mejor que el de la fotocoagulación aislada.</p><p id="par0140" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En el edema macular focal generalmente la pérdida visual y el engrosamiento retiniano tienen menor magnitud que en el difuso; por ello, para evitar la pérdida visual moderada, aún es eficaz la fotocoagulación focal. Esta trata sitios aislados de fuga capilar e induce menor inflamación que la causada por 60 a 100 disparos de un tratamiento en parrilla para edema difuso; sin embargo, los ojos con edema focal cuya visión disminuye al menos una línea después de la fotocoagulación podrían requerir otros tratamientos.</p><p id="par0145" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las variables que tradicionalmente se han evaluado como predictoras de la respuesta a la fotocoagulación son la agudeza visual <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 y la localización central del edema macular; estas variables no modificaron la proporción de ojos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación, conforme a la definición operativa. Tampoco lo hicieron otras variables anatómicas medidas por tomografía de coherencia óptica, una de las herramientas principales para guiar el tratamiento del edema macular, cuya correlación con la agudeza visual es modesta<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0200"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a>.</p><p id="par0150" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El control estricto de la glucemia reduce la incidencia de retinopatía diabética, pero se desconoce en qué proporción contribuye al resultado visual 6 semanas después de la fotocoagulación, en ojos con edema macular focal. Los estudios recientes que han evaluado su participación en la respuesta a la terapia con bloqueadores del FCVE han encontrado diferencias en el desenlace anatómico, pero no en el funcional<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a>, y han identificado que la terapia con insulina comparada contra la terapia con hipoglucemiantes por vía oral no cambia la eficacia del tratamiento<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0210"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>.</p><p id="par0155" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Otras variables funcionales podrían modificar la respuesta al tratamiento, como la sensibilidad retiniana, una forma de estimar la función global de la mácula que puede medirse con perimetría convencional o microperimetría. En pacientes con edema macular se ha reportado una reducción de la sensibilidad aun en ojos con un aumento discreto del grosor retiniano<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0215"><span class="elsevierStyleSup">20,21</span></a>, lo cual podría explicar la variabilidad de la respuesta a la fotocoagulación y requiere una evaluación específica.</p><p id="par0160" class="elsevierStylePara elsevierViewall">También sería conveniente evaluar específicamente la condición del sector temporal perifoveal, que cuando no presenta engrosamiento se ha asociado con una mayor incidencia de mejoría visual después de la fotocoagulación focal<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0225"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a>. Otra variable que podría participar sería el estado de la red capilar perifoveal. Aunque ninguno de los ojos en la muestra tenía características de isquemia macular, el estado de los capilares perifoveales podría tener diferencias que se asociaran con la mala respuesta funcional después de la fotocoagulación.</p><p id="par0165" class="elsevierStylePara elsevierViewall">No se dispone en este momento de información que permita identificar a los pacientes con edema macular clínicamente significativo focal que podrían presentar una mala respuesta funcional después de fotocoagulación. Para proponer una terapia adjunta al procedimiento deben identificarse variables distintas a las tradicionales, que se asocien significativamente con la mala respuesta funcional y sean susceptibles de modificarse; de otra forma, se correría el riesgo de asignar tratamientos innecesarios a pacientes cuya respuesta es adecuada.</p><p id="par0170" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La pérdida visual transitoria asociada con la fotocoagulación es causada por inflamación, y la terapia adjunta con antiinflamatorios no esteroideos aumenta la proporción de ojos con mejoría visual<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0230"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>. Se desconoce si ese tratamiento también es eficaz para reducir la proporción de casos con mala respuesta funcional, y la terapia deberá evaluarse prospectivamente, al igual que otras variables que pudieran asociarse con disminución de la agudeza visual, aunque no alcance la definición de pérdida visual moderada.</p></span><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0095">Conclusión</span><p id="par0175" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las variables retinianas previas al tratamiento, evaluadas tradicionalmente en ojos con edema macular diabético, no mostraron diferencia entre los ojos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación focal y los ojos sin ese desenlace.</p></span><span id="sec0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0100">Conflicto de intereses</span><p id="par0180" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los autores declaran no tener ningún conflicto de intereses.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:11 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xres608781" "titulo" => "Resumen" "secciones" => array:5 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "abst0005" "titulo" => "Antecedentes" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "abst0010" "titulo" => "Objetivo" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "abst0015" "titulo" => "Material y métodos" ] 3 => array:2 [ "identificador" => "abst0020" "titulo" => "Resultados" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "abst0025" "titulo" => "Conclusión" ] ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec622322" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:3 [ "identificador" => "xres608782" "titulo" => "Abstract" "secciones" => array:5 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "abst0030" "titulo" => "Background" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "abst0035" "titulo" => "Objective" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "abst0040" "titulo" => "Material and methods" ] 3 => array:2 [ "identificador" => "abst0045" "titulo" => "Results" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "abst0050" "titulo" => "Conclusion" ] ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec622321" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Antecedentes" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "Material y métodos" ] 6 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "Resultados" ] 7 => array:2 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "Discusión" ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Conclusión" ] 9 => array:2 [ "identificador" => "sec0030" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 10 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2015-02-13" "fechaAceptado" => "2015-05-18" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec622322" "palabras" => array:5 [ 0 => "Diabetes" 1 => "Retinopatía diabética" 2 => "Edema macular diabético" 3 => "Agudeza visual" 4 => "Fotocoagulación" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec622321" "palabras" => array:5 [ 0 => "Diabetes" 1 => "Diabetic macular oedema" 2 => "Diabetic retinopathy" 3 => "Photocoagulation" 4 => "Visual acuity" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:3 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0010">Antecedentes</span><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">La fotocoagulación reduce la incidencia de pérdida visual moderada en ojos con edema macular diabético focal, aunque en algunos disminuye la visión. Se desconoce la proporción de ojos que presenta mala respuesta funcional después de la fotocoagulación y si esta se asocia con alguna característica retiniana previa.</p></span> <span id="abst0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0015">Objetivo</span><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Determinar la proporción de ojos con edema macular diabético que presenta mala respuesta funcional a la fotocoagulación y comparar las características retinianas entre ojos con y sin ella.</p></span> <span id="abst0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0020">Material y métodos</span><p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Estudio observacional, longitudinal, comparativo, retrospectivo. Se identificó la proporción e intervalos de confianza (I.C.) del 95% de ojos con edema macular diabético focal, que tuvo mala respuesta funcional después de la fotocoagulación (disminución de agudeza visual 6 semanas después). Se compararon las variables retinianas previas al tratamiento, entre ojos con y sin mala respuesta funcional (t de Student).</p></span> <span id="abst0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0025">Resultados</span><p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Se trabajó sobre 115 ojos de pacientes con edad promedio 59.3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>9.24 años. La agudeza visual era ≥ 0.5 en 63 (54.8%); 33 ojos tuvieron mala respuesta funcional después de la fotocoagulación (28.7%, I.C. 95%: 13.3 a 44.1). Las variables retinianas no difirieron entre los ojos con mala respuesta funcional y los ojos sin ella (p<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.05).</p></span> <span id="abst0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0030">Conclusión</span><p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">En 71.3% de los ojos con edema macular diabético focal, el engrosamiento retiniano remitió y la agudeza visual se conservó o mejoró con un solo procedimiento de fotocoagulación; las variables retinianas evaluadas habitualmente no permitieron identificar al 28.7% restante, cuya visión puede disminuir después de este tratamiento, y que requeriría intervenciones adicionales.</p></span>" "secciones" => array:5 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "abst0005" "titulo" => "Antecedentes" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "abst0010" "titulo" => "Objetivo" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "abst0015" "titulo" => "Material y métodos" ] 3 => array:2 [ "identificador" => "abst0020" "titulo" => "Resultados" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "abst0025" "titulo" => "Conclusión" ] ] ] "en" => array:3 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span id="abst0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0040">Background</span><p id="spar0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Although photocoagulation reduces the incidence of moderate visual loss in eyes with focal diabetic macular oedema, some eyes may lose some vision after treatment. The proportion of eyes with poor functional response after photocoagulation, and whether any retinal variable is associated with this, is unknown.</p></span> <span id="abst0035" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0045">Objective</span><p id="spar0035" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">To determine the proportion of eyes with diabetic macular oedema that have a poor functional response after focal photocoagulation, and their associated features.</p></span> <span id="abst0040" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0050">Material and methods</span><p id="spar0040" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">A non-experimental, longitudinal, comparative and retrospective study was conducted. The proportion and 95% confidence intervals (CI) of diabetics with macular oedema that had a poor functional response after focal photocoagulation (any visual loss after 6 weeks) were identified. The means of retinal variables before treatment were compared between eyes with and without a poor functional response using the Student <span class="elsevierStyleItalic">t</span> test for independent means.</p></span> <span id="abst0045" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0055">Results</span><p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">The study included 115 eyes of patients aged 59.3 (SD 9.24) years. Visual acuity was greater than or equal to 0.5 in 63 eyes (54.8%). A total of 33 eyes had a poor functional response after photocoagulation (28.7%, 95% CI: 13.3 to 44.1). The comparison between retinal variables and visual acuity before treatment did not show any differences between eyes with or without a poor functional response and eyes.</p></span> <span id="abst0050" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0060">Conclusion</span><p id="spar0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Retinal thickening and visual acuity improved or did not change in 71.3% of eyes with diabetic macular oedema with a single photocoagulation procedure. Retinal variables that are usually evaluated were unable to identify the remaining 28.7%, which could lose vision after that treatment, and would require additional interventions.</p></span>" "secciones" => array:5 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "abst0030" "titulo" => "Background" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "abst0035" "titulo" => "Objective" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "abst0040" "titulo" => "Material and methods" ] 3 => array:2 [ "identificador" => "abst0045" "titulo" => "Results" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "abst0050" "titulo" => "Conclusion" ] ] ] ] "multimedia" => array:3 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "tbl0005" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:3 [ "leyenda" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">GCC: grosor del campo central; GPC: grosor del punto central.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Variables \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Mala respuesta funcional después de la fotocoagulación (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>33) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Ojos restantes (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>82) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">p \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Edad \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">60.5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>8.6 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">58.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>9.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.4<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Tiempo de evolución de la diabetes (años) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">14.3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>7.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">15.5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>7.0 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.4<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Glucemia en ayuno (mg/dl) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">168.6<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>80.3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">166.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>68.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.9<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Agudeza visual mejor corregida inicial (equivalente decimal) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.62<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.31 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.53<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.28 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.1<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">GPC (μm) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">192.4<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>67.7 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">178.2<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>36.2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.2<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">GCC (μm) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">224.8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>58.5 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">211.3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>32.9 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.2<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Volumen macular (mm<span class="elsevierStyleSup">3</span>) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">7.84<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>1.1 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">7.72<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>±<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.78 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.5<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Género femenino % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">42.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">42.7 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.9<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0010"><span class="elsevierStyleSup">b</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Tratamiento con insulina % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">33.3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">31.7 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.8<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0010"><span class="elsevierStyleSup">b</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Hipertensión arterial % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">63.6 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">48.8 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.2<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0010"><span class="elsevierStyleSup">b</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Agudeza visual mejor corregida < 0.5% \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">39.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">47.6 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.4<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0010"><span class="elsevierStyleSup">b</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Retinopatía proliferativa % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">27.3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">29.3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">1.0<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0010"><span class="elsevierStyleSup">b</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Engrosamiento central % \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">45.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">40.2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.6<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0010"><span class="elsevierStyleSup">b</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab996670.png" ] ] ] "notaPie" => array:2 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "tblfn0005" "etiqueta" => "a" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0005">t de Student para medias independientes.</p>" ] 1 => array:3 [ "identificador" => "tblfn0010" "etiqueta" => "b" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0010">χ<span class="elsevierStyleSup">2</span>.</p>" ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0055" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Comparación de las variables antes del tratamiento, entre ojos con mala respuesta funcional a la fotocoagulación y ojos con buena respuesta funcional</p>" ] ] 1 => array:7 [ "identificador" => "tbl0010" "etiqueta" => "Tabla 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Agudeza visual \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Mala respuesta funcional a la fotocoagulación (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>33) n (%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Ojos restantes (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>82) n (%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">p<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0015"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">< 0.5 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">13 (25) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">39 (75) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">≥ 0.5 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">20 (31.7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">43 (68.3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Total \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">33 (28.7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">82 (71.3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab996671.png" ] ] ] "notaPie" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "tblfn0015" "etiqueta" => "a" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0015">χ<span class="elsevierStyleSup">2</span>.</p>" ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0065" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Comparación de la proporción de casos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación, entre ojos con agudeza visual <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 y ojos con agudeza visual ≥<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0.5 antes del tratamiento</p>" ] ] 2 => array:7 [ "identificador" => "tbl0015" "etiqueta" => "Tabla 3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Engrosamiento en el centro de la mácula \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Mala respuesta funcional a la fotocoagulación (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>33) n (%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Ojos restantes (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>82) n (%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">p<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0020"><span class="elsevierStyleSup">a</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Presente \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">18 (26.9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">49 (73.1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">0.4 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Ausente \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">15 (31.3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">33 (28.7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Total \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">33 (28.7) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="char" valign="top">82 (71.3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab996669.png" ] ] ] "notaPie" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "tblfn0020" "etiqueta" => "a" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0020">χ<span class="elsevierStyleSup">2</span>.</p>" ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0070" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Comparación de la proporción de casos con mala respuesta funcional después de la fotocoagulación, entre ojos con y sin engrosamiento del centro de la fóvea antes del tratamiento</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0005" "bibliografiaReferencia" => array:23 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0120" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Global prevalence and major risk factors of diabetic retinopathy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J.W. Yau" 1 => "S.L. Rogers" 2 => "R. Kawasaki" 3 => "E.L. Lamoreux" 4 => "J.W. Kowalski" 5 => "T. Bek" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.2337/dc11-1909" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Diabetes Care." "fecha" => "2012" "volumen" => "35" "numero" => "3" "paginaInicial" => "556" "paginaFinal" => "564" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22301125" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0125" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Diabetic macular edema: New concepts in patho-physiology and treatment" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "X. Zhang" 1 => "H. Zeng" 2 => "S. Bao" 3 => "N. Wang" 4 => "M.C. Gillies" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1186/2045-3701-4-27" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Cell Biosci." "fecha" => "2014" "volumen" => "4" "paginaInicial" => "27" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24955234" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0130" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:1 [ "referenciaCompleta" => "American Academy of Ophthalmology Retina/Vitreous Panel. Preferred practice pattern guidelines. diabetic retinopathy. San Francisco, CA: American Academy of Ophthalmology; 2014; p. 5-7." ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0135" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Early photocoagulation for diabetic retinopathy. ETDRS. Report number 9" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "colaboracion" => "Early Treatment Diabetic Retinopathy Study Research Group" "etal" => false ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ophthalmology" "fecha" => "1991" "volumen" => "98" "numero" => "5 Suppl" "paginaInicial" => "766" "paginaFinal" => "785" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2062512" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0140" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Evolving strategies in the management of diabetic macular edema: Clinical trials and current management" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "B.J. Thomas" 1 => "G. Shienbaum" 2 => "D.S. Boyer" 3 => "H.W. Flynn Jr." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.jcjo.2012.11.012" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Can J Ophthalmol." "fecha" => "2013" "volumen" => "48" "numero" => "1" "paginaInicial" => "22" "paginaFinal" => "30" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419295" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0145" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Diabetic macular edema: New promising therapies" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "H.N. Shamsi" 1 => "J.S. Masaud" 2 => "N.G. Ghazi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.4239/wjd.v4.i6.324" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "World J Diabetes." "fecha" => "2013" "volumen" => "4" "numero" => "6" "paginaInicial" => "324" "paginaFinal" => "338" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24379924" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0150" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pharmacological approach to diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "F. Bandello" 1 => "G. Casalino" 2 => "A. Loewenstein" 3 => "M. Goldstein" 4 => "D. Pelayes" 5 => "P.M. Battaglia" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1159/000356693" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ophthalmic Res." "fecha" => "2014" "volumen" => "51" "numero" => "2" "paginaInicial" => "88" "paginaFinal" => "95" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24356667" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0155" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Intravitreal bevacizumab combined with/without triamcinolone acetonide in single injection for treatment of diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "Y.S. Wang" 1 => "X. Li" 2 => "H.Y. Wang" 3 => "Z.F. Zhang" 4 => "M.H. Li" 5 => "X.N. Su" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Chin Med J." "fecha" => "2011" "volumen" => "124" "numero" => "3" "paginaInicial" => "352" "paginaFinal" => "358" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21362332" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0160" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Management paradigms for diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "colaboracion" => "Diabetic Macular Edema treatment Guideline Working Group" "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "P. Mitchell" 1 => "D. Liu" 2 => "T. Das" 3 => "I. Sovani" 4 => "H. Kim" 5 => "H.C. Kim" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ajo.2013.11.012" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Am J Ophthalmol." "fecha" => "2014" "volumen" => "157" "numero" => "3" "paginaInicial" => "505" "paginaFinal" => "513" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24269850" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0165" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Repeatability and reproducibility of fast macular thickness mapping with Stratus optical coherence tomography" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "A. Polito" 1 => "M. del Borrello" 2 => "M. Isola" 3 => "N. Zemella" 4 => "F. Bandello" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/archopht.123.10.1330" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Arch Ophthalmol." "fecha" => "2005" "volumen" => "123" "numero" => "10" "paginaInicial" => "1330" "paginaFinal" => "1337" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16219723" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib0170" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Errors in retinal thickness measurements obtained by optical coherence tomography" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S.R. Sadda" 1 => "Z. Wu" 2 => "A.C. Walsh" 3 => "L. Richine" 4 => "J. Dougall" 5 => "R. Cortez" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ophtha.2005.10.005" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ophthalmology." "fecha" => "2006" "volumen" => "113" "numero" => "2" "paginaInicial" => "285" "paginaFinal" => "293" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16406542" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib0175" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Comparación del grosor retiniano en diabéticos sin retinopatía, con y sin fondo coroideo" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "V. Lima-Gómez" 1 => "N.A. Osornio-Castro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Mex Oftalmol." "fecha" => "2006" "volumen" => "80" "numero" => "6" "paginaInicial" => "301" "paginaFinal" => "305" ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib0180" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Ranibizumab monotherapy or combined with laser versus laser monotherapy for diabetic macular edema: A meta-analysis of randomized controlled trials" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "G. Chen" 1 => "W. Li" 2 => "R. Tzekov" 3 => "F. Jiang" 4 => "S. Mao" 5 => "Y. Tong" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1371/journal.pone.0115797" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "PLoS ONE." "fecha" => "2014" "volumen" => "9" "numero" => "12" "paginaInicial" => "e115797" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25541937" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib0185" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Effects of intravitreal ranibizumab on retinal hard exudate in diabetic macular edema. Findings from the RIDE and RISE phase III clinical trials" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "A. Domalpally" 1 => "M.S. Ip" 2 => "J.S. Ehrlich" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ophtha.2014.10.028" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ophthalmology" "fecha" => "2015" "volumen" => "122" "numero" => "4" "paginaInicial" => "779" "paginaFinal" => "786" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25601535" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib0190" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Intravitreal aflibercept for diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J.F. Korobelnik" 1 => "D.V. Do" 2 => "U. Schmidt-Erfurth" 3 => "D.S. Boyer" 4 => "F.G. Holz" 5 => "J.S. Heier" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ophtha.2014.05.006" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ophthalmology." "fecha" => "2014" "volumen" => "121" "numero" => "11" "paginaInicial" => "2247" "paginaFinal" => "2254" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25012934" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib0195" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Comparative evaluation of combined navigated laser photocoagulation and intravitreal ranibizumab in the treatment of diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "R. Liegl" 1 => "J. Langer" 2 => "F. Seidensticker" 3 => "L. Reznicek" 4 => "C. Haritoglou" 5 => "M.W. Ulbig" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1371/journal.pone.0113981" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "PLos ONE." "fecha" => "2014" "volumen" => "9" "numero" => "12" "paginaInicial" => "e113981" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25541960" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib0200" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Relationship between optical coherence tomography-measured central retinal thickness and visual acuity in diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "D.J. Browning" 1 => "A.R. Glassman" 2 => "L.P. Aiello" 3 => "R.W. Beck" 4 => "D.M. Brown" 5 => "D.S. Fong" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ophtha.2006.06.052" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Ophthalmology." "fecha" => "2007" "volumen" => "114" "numero" => "3" "paginaInicial" => "525" "paginaFinal" => "536" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17123615" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib0205" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Impact of metabolic parameters on clinical response to VEGF inhibitors for diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S. Matsuda" 1 => "T. Tam" 2 => "R.P. Singh" 3 => "P.K. Kaiser" 4 => "D. Petkovsek" 5 => "G. Carneiro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.jdiacomp.2013.11.009" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "J Diabetes Complications." "fecha" => "2014" "volumen" => "28" "numero" => "2" "paginaInicial" => "166" "paginaFinal" => "170" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24374138" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib0210" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Impact of insulin treatment in diabetic macular edema therapy in type 2 diabetes" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S. Matsuda" 1 => "T. Tam" 2 => "R.P. Singh" 3 => "P.K. Kaiser" 4 => "D. Petkovsek" 5 => "M.T. Zanella" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.jcjd.2014.06.005" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Can J Diabetes." "fecha" => "2015" "volumen" => "39" "numero" => "1" "paginaInicial" => "73" "paginaFinal" => "77" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25444681" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib0215" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Macular dysfunction is common in both type 1 and type 2 diabetic patients without macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "U. De Benedetto" 1 => "G. Querques" 2 => "R. Lattanzio" 3 => "E. Borrelli" 4 => "G. Triolo" 5 => "G. Maestranzi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Retina." "fecha" => "2014" "volumen" => "34" "numero" => "11" "paginaInicial" => "2170" "paginaFinal" => "2177" ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib0220" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The relationship between macular sensitivity and retinal thickness in eyes with diabetic macular edema" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "E. Hatef" 1 => "E. Colantuoni" 2 => "J. Wang" 3 => "M. Ibrahim" 4 => "M. Shulman" 5 => "F. Adhi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ajo.2011.02.024" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Am J Ophthalmol." "fecha" => "2011" "volumen" => "152" "numero" => "3" "paginaInicial" => "400" "paginaFinal" => "405" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21696702" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib0225" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Características asociadas con la mejoría visual después de la fotocoagulación focal en edema macular diabético" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "V. Lima-Gómez" 1 => "D.M. Razo-Blanco Hernández" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Cir Cir." "fecha" => "2012" "volumen" => "80" "numero" => "4" "paginaInicial" => "311" "paginaFinal" => "319" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23374377" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib0230" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Eficacia del ketorolaco tópico para mejorar la función visual después de la fotocoagulación, en diabéticos con edema macular focal" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "D.M. Razo Blanco-Hernández" 1 => "V. Lima-Gómez" 2 => "J. Asbun-Bojalil" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "Cir Cir" "fecha" => "2014" "volumen" => "82" "numero" => "5" "paginaInicial" => "477" "paginaFinal" => "488" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25259426" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/00097411/0000008400000001/v1_201602250050/S0009741115001607/v1_201602250050/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "42823" "tipo" => "SECCION" "es" => array:2 [ "titulo" => "Artículos originales" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "es" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/00097411/0000008400000001/v1_201602250050/S0009741115001607/v1_201602250050/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0009741115001607?idApp=UINPBA00004N" ]
Información de la revista
ARTÍCULO ORIGINAL
Open Access
Falta de asociación entre las características retinianas previas al tratamiento y la mala respuesta funcional a la fotocoagulación focal, en edema macular diabético
Lack of correlation between retinal variables before treatment and poor functional response after focal photocoagulation in diabetic macular oedema
Yoloxochilth Ávila-Alcaraza, Dulce Milagros Razo Blanco-Hernándezb, Yatzul Zuhaila García-Rubioc, Virgilio Lima-Gómezd,
Autor para correspondencia
vlimag@eninfinitum.com
Autor para correspondencia. Servicio de Oftalmología, Hospital Juárez de México, Av. Instituto Politécnico Nacional 5160, Colonia Magdalena de las Salinas, Del. Gustavo A. Madero, C.P. 06770, México, D. F. Teléfono: +5747 7624.
Autor para correspondencia. Servicio de Oftalmología, Hospital Juárez de México, Av. Instituto Politécnico Nacional 5160, Colonia Magdalena de las Salinas, Del. Gustavo A. Madero, C.P. 06770, México, D. F. Teléfono: +5747 7624.
a Servicio de Oftalmología, Hospital General de Acapulco, Secretaría de Salud, Acapulco, Guerrero, México
b División de Investigación, Hospital Juárez de México, Secretaría de Salud, México, D.F., México
c Sección de Estudios de Posgrado, Escuela Superior de Medicina, Instituto Politécnico Nacional, México, D.F., México
d Servicio de Oftalmología, Hospital Juárez de México, Secretaría de Salud, México, D.F., México
Artículo
Este artículo está disponible en español
Falta de asociación entre las características retinianas previas al tratamiento y la mala respuesta funcional a la fotocoagulación focal, en edema macular diabético
Yoloxochilth Ávila-Alcaraz, Dulce Milagros Razo Blanco-Hernández, Yatzul Zuhaila García-Rubio, Virgilio Lima-Gómez
10.1016/j.circir.2015.05.050Cir Cir. 2016;84:3-8
This article is available in English
Lack of correlation between retinal variables before treatment and poor functional response after focal photocoagulation in diabetic macular oedema
Yoloxochilth Ávila-Alcaraz, Dulce Milagros Razo Blanco-Hernández, Yatzul Zuhaila García-Rubio, Virgilio Lima-Gómez
10.1016/j.circen.2015.05.002Cir Cir. 2016;84:3-8