array:23 [ "pii" => "S0213005X09005448" "issn" => "0213005X" "doi" => "10.1016/j.eimc.2009.08.003" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2010-11-01" "aid" => "258" "copyright" => "Elsevier España, S.L.. Todos los derechos reservados" "copyrightAnyo" => "2009" "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Enferm Infecc Microbiol Clin. 2010;28:596-601" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 18072 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 12 "HTML" => 17413 "PDF" => 647 ] ] "itemSiguiente" => array:18 [ "pii" => "S0213005X10001977" "issn" => "0213005X" "doi" => "10.1016/j.eimc.2010.01.010" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2010-11-01" "aid" => "330" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Enferm Infecc Microbiol Clin. 2010;28:602-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 5650 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 9 "HTML" => 4966 "PDF" => 675 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original</span>" "titulo" => "Prevalencia del virus de la hepatitis E (VHE) y factores de riesgo en trabajadores de explotaciones porcinas y donantes voluntarios" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "602" "paginaFinal" => "607" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Prevalence of hepatitis E virus (HEV) and risk factors in pig workers and blood donors" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig1" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1734 "Ancho" => 2500 "Tamanyo" => 146558 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Detección de anticuerpos anti-VHE IgG según factores de riesgo.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Carolina Galiana, Salceda Fernández-Barredo, María Teresa Pérez-Gracia" "autores" => array:3 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Carolina" "apellidos" => "Galiana" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Salceda" "apellidos" => "Fernández-Barredo" ] 2 => array:3 [ "Iniciales" => "M.T." "nombre" => "María Teresa" "apellidos" => "Pérez-Gracia" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0213005X10001977?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/0213005X/0000002800000009/v1_201305090222/S0213005X10001977/v1_201305090222/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:18 [ "pii" => "S0213005X1000008X" "issn" => "0213005X" "doi" => "10.1016/j.eimc.2009.09.010" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2010-11-01" "aid" => "268" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Enferm Infecc Microbiol Clin. 2010;28:590-5" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 4824 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 14 "HTML" => 4075 "PDF" => 735 ] ] "en" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original</span>" "titulo" => "Cost-effectiveness analysis of HLA-B*5701 typing in the prevention of hypersensitivity to abacavir in HIV+ patients in Spain" "tienePdf" => "en" "tieneTextoCompleto" => "en" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "en" 1 => "es" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "590" "paginaFinal" => "595" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "es" => array:1 [ "titulo" => "Análisis coste-efectividad del tipaje HLA-B*5701 en la prevención de la hipersensibilidad al tratamiento con abacavir en pacientes VIH+ en España" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "en" => true "es" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "en" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "en" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig2" "etiqueta" => "Fig. 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 1450 "Ancho" => 2917 "Tamanyo" => 280076 ] ] "descripcion" => array:1 [ "en" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Cost-effectiveness plan.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Diana Nieves Calatrava, Óscar de la Calle-Martín, José A. Iribarren-Loyarte, Antonio Rivero-Román, Laura García-Bujalance, Isabel Pérez-Escolano, Max Brosa-Riestra" "autores" => array:7 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Diana" "apellidos" => "Nieves Calatrava" ] 1 => array:3 [ "Iniciales" => "O.d.l" "nombre" => "Óscar de la" "apellidos" => "Calle-Martín" ] 2 => array:3 [ "Iniciales" => "J.A." "nombre" => "José A." "apellidos" => "Iribarren-Loyarte" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Antonio" "apellidos" => "Rivero-Román" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Laura" "apellidos" => "García-Bujalance" ] 5 => array:2 [ "nombre" => "Isabel" "apellidos" => "Pérez-Escolano" ] 6 => array:2 [ "nombre" => "Max" "apellidos" => "Brosa-Riestra" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "en" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0213005X1000008X?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/0213005X/0000002800000009/v1_201305090222/S0213005X1000008X/v1_201305090222/en/main.assets" ] "es" => array:20 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Original</span>" "titulo" => "Seguimiento de un brote de infección en tejido blando causado por <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> posterior a la mesoterapia en Venezuela" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "596" "paginaFinal" => "601" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "Omaira Da Mata Jardín, Rolando Hernández-Pérez, Haideé Corrales, Sylvia Cardoso-Leao, Jacobus H. de Waard" "autores" => array:5 [ 0 => array:3 [ "nombre" => "Omaira" "apellidos" => "Da Mata Jardín" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "Rolando" "apellidos" => "Hernández-Pérez" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff2" ] ] ] 2 => array:4 [ "Iniciales" => "H." "nombre" => "Haideé" "apellidos" => "Corrales" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff2" ] ] ] 3 => array:3 [ "nombre" => "Sylvia" "apellidos" => "Cardoso-Leao" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff3" ] ] ] 4 => array:4 [ "nombre" => "Jacobus H." "apellidos" => "de Waard" "email" => array:1 [ 0 => "jacobusdeward@gmail.com" ] "referencia" => array:2 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">¿</span>" "identificador" => "cor1" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:3 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Instituto de Biomedicina, Laboratorio de Tuberculosis, Caracas, Venezuela" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Hospital General Dr. Luís Razetti, Servicio de Dermatología, Barinas, Venezuela" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff2" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Departamento de Microbiologia, Imunologia e Parasitologia, Universidade Federal de São Paulo, São Paulo, Brasil" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff3" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor1" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Autor para correspondencia." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Follow-up on an outbreak in Venezuela of soft-tissue infection due to <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> associated with Mesotherapy" ] ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig2" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 2696 "Ancho" => 2300 "Tamanyo" => 365333 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Tipificación de las cepas de <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> aislados de pacientes y el aislado del ambiente. El ADN de las cepas fue sometido a ERIC-PCR, BOXA1R y RAPD. Los dendogramas se realizaron con el programa de Bionumerics V4.5. Las cepas aisladas de los pacientes presentaron igual patrón genético (el 100% de similaridad) y la cepa aislada del centro mostró un patrón genético diferente al resto de los aislados (<80% de similaridad).</p>" ] ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Introducción</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las micobacterias atípicas o no tuberculosas (MNT), pertenecientes el género <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium</span> se pueden encontrar en el ambiente. Se han identificado más de 100 especies, de las que alrededor de 20 están clasificadas dentro el grupo de riesgo tipo <span class="elsevierStyleSmallCaps">ii</span>, es decir que son patógenos oportunistas<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib1"><span class="elsevierStyleSup">1,2</span></a>. Algunas de ellas, que se caracterizan por ser de crecimiento rápido, como <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span>, <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> y <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium fortuitum</span>, se han asociado a infecciones en la piel y el tejido blando, posterior a procedimientos estéticos, acupuntura, cirugías y otros procedimientos invasivos <a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib3"><span class="elsevierStyleSup">3–7</span></a>. La resistencia de las micobacterias frente a desinfectantes como amonios cuaternarios, glutaraldehído y al cloro libre es bien conocida. Son varias las publicaciones de brotes posteriores a procedimientos estéticos y cirugías, en los que se muestra como causa de las infecciones la deficiente esterilización del material crítico y semicrítico; se entiende el primero como aquel que tiene contacto con tejidos estériles o con el sistema vascular, y el segundo es el que tiene contacto con membranas, mucosas o piel no intacta<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib8"><span class="elsevierStyleSup">8–12</span></a>. Un ejemplo de esto ocurrió en Venezuela, donde a un grupo de 8 pacientes se les realizó liposucción, y posteriormente presentaron infecciones causadas por <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span> y <span class="elsevierStyleItalic">M. fortuitum</span>, debido a que las cánulas se desinfectaron con un desinfectante de bajo nivel<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib12"><span class="elsevierStyleSup">12</span></a>. Asimismo, productos y medicinas se han indicado como fuente de infección en brotes causados por micobacterias<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib5"><span class="elsevierStyleSup">5,13,14</span></a>. En el 2002 se publicó un brote en China, en el que 86 pacientes presentaron lesiones en la piel, posterior a la inyección con penicilina. En el estudio se determinó que las cepas asociadas como foco de infección estaban en las tapas de los viales de los antibióticos y en el suelo donde éstos se almacenaban<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib13"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>. Otra publicación de Colombia describe un brote en el que 350 pacientes presentaban lesiones en la piel, posterior a inyecciones intramusculares con lidocaína, y la fuente de infección se asoció a la reutilización de un inyector común<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib14"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>. En el presente artículo se evaluó un brote de infecciones posterior a la mesoterapia, en el que se involucró a 68 pacientes que presentaron lesiones en la piel y el tejido blando, causado por MNT.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Materiales y métodos</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se evaluaron 68 pacientes que acudieron entre noviembre de 2004 y febrero de 2005 a la Unidad de Dermatología del Hospital General Dr. Luis Razetti en Barinas,Venezuela, con lesiones en la piel y el tejido blando, posterior a la mesoterapia. Se entrevistó a estos pacientes, y se obtuvieron datos como: antecedente previo a la infección, lugar y fecha del procedimiento, producto aplicado durante el tratamiento y personal que realizó el procedimiento. Se tomaron muestras de pacientes de lesiones cerradas mediante aspirado en condiciones asépticas y de lesiones abiertas mediante hisopos, que se transportaron en tubos secos estériles. Las secreciones de lesiones cerradas se sembraron directamente sin previa descontaminación. Los hisopos tomados de lesiones abiertas se descontaminaron mediante el método de Petroff. Todas las muestras se sembraron en medio de Löwenstein-Jensen<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib2"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a> a 37<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>°C durante 6 semanas o hasta que se observara crecimiento bacteriano.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Aislamiento de micobacterias no tuberculosas del ambiente</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se obtuvieron muestras ambientales del lugar donde se llevó a cabo la mesoterapia para el aislamiento de micobacterias: 5 muestras provenientes de las ventanas del consultorio y de la sala, 3 muestras de tierra del patio, 2 muestras de tierra de las plantas ubicadas en la sala de espera y 2 litros de agua de los grifos del baño del consultorio. Adicionalmente, se estudiaron muestras de productos utilizados durante y después de la mesoterapia: 3 soluciones antisépticas (polivinilpirrolidona yodada), un jabón antiséptico, un producto denominado «lipoescultor» inyectado en pacientes durante otro período y 3 muestras de cremas de extracto de algas.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las muestras líquidas con más de 100<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ml (agua de los baños) se decantaron previamente por 12<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>h y los primeros 50<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ml se concentraron mediante centrifugación (3.000<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>g por 30<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>min). Las soluciones con menos de 100<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ml se centrifugaron directamente. Las muestras de tierra y cremas se mezclaron en el vórtex con agua estéril, se centrifugaron por 3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>min a 3.000<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>g, y los sobrenadantes se tomaron para centrifugar nuevamente a 3.000<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>g por 30<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>min. Las muestras tomadas con hisopos se mantuvieron en 2<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ml de agua estéril a 4<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>°C durante una noche, posteriormente se mezcló, y el agua se centrifugó a 3.000<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>g por 30<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>min. A continuación se descontaminaron los sedimentos con cloruro de hexadecilpiridinio al 0,75% y se neutralizó con un lavado de agua estéril.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los sedimentos obtenidos se sembraron en medios de cultivos de Löwenstein-Jensen<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib2"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>. Se incubaron durante 6 semanas a 37<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>°C. A aquellos cultivos en los que se evidenciaron colonias se les realizó la tinción de Ziehl Neelsen.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Identificación</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las especies se identificaron usando las características de crecimiento junto con la identificación molecular, a través del análisis de restricción enzimática del producto de PCR del gen <span class="elsevierStyleItalic">hsp65</span> (PRA)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib15"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a>. Los patrones observados se compararon con patrones publicados en PRASITE<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib16"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Estudios de epidemiología molecular</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se realizó la extracción de ADN de las cepas mediante ebullición a partir del cultivo en medio líquido, de acuerdo con el protocolo descrito por Mello et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib17"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a>. Posteriormente se tipificó a través de la amplificación de elementos repetidos ERIC-PCR<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib17"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a>, BOXA1R<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib18"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a> y la amplificación aleatorizada de ADN polimórfico (RAPD) usando diferentes iniciadores (IOPA18<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib19"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>, IS986<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib19"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>, INS-2<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib19"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>, OPAZ<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib20"><span class="elsevierStyleSup">20</span></a>). Los productos de PCR se separaron en geles de agarosa al 2% y se tiñeron con bromuro de etidio (10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μg/ml). Una mezcla de fragmentos de λ ADN/<span class="elsevierStyleItalic">Hind</span>III y de φχ174 RF ADN/<span class="elsevierStyleItalic">Hae</span>III (PROMEGA) se usó como estándar molecular. Los geles se digitalizaron con Fluor-S Multimager y se analizaron con Quantity One Program y Bionumerics versión 4.5.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Resultados</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los 68 pacientes que acudieron a la Unidad de Dermatología se clasificaron en 2 grupos: 5 casos confirmados y 63 casos sospechosos. Los casos confirmados se caracterizaron por acudir al mismo centro en la Ciudad de Barinas, porque les realizó mesoterapia con fines estéticos, entre el período de noviembre de 2004 a enero de 2005 el mismo terapista, porque presentaron lesiones con las mismas características (granulomatosas, abscesadas o ulcerativas) en los sitios de inoculación, sin respuesta a tratamiento antibiótico, y porque tuvieron un cultivo positivo para micobacterias. Los casos sospechosos reúnen las mismas características pero sin el aislamiento del agente causal. Todos los pacientes mostraron lesiones en el torso, abdomen y piernas, en forma de úlceras supurativas y abscesos (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig1">fig. 1</a>). El producto inyectado a todos estos pacientes en la mesoterapia fue una sustancia denominada «lipoescultor», que refiere contener plantas, algas, minerales y sales, usados comúnmente en la homeopatía. Sin embargo, los viales originales no estaban disponibles para la investigación. El terapista informó que utilizaba inyectadoras individuales en cada paciente y que las soluciones utilizadas en el procedimiento estaban en una presentación de multidosis (100<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ml), que se usaron en varios pacientes. Previamente, desinfectaba la piel con soluciones iodadas que resultaron cultivo negativo para micobacterias. De 20 muestras tomadas del ambiente del consultorio, sólo una resultó cultivo positivo y se identificó como <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span>. Esta muestra provenía de la tierra de una planta ubicada en la sala donde se realizaba la mesoterapia. Las cepas aisladas de los pacientes y la cepa ambiental se compararon mediante las técnicas de tipificación molecular previamente descritas. En los ensayos ERIC y BOXA1R, RAPD-OPAZ y RAPD-OPA2 se observaron entre 8 y 20 bandas con tamaños desde 190 hasta 2.000 pb (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#fig2">fig. 2</a>). En las 3 técnicas se evidenció que las 5 cepas aisladas de los pacientes fueron indistinguibles entre ellas (el 100% de similaridad), pero claramente diferentes de la cepa ambiental (menos del 80% de similaridad). Adicionalmente, los resultados de RAPD ensayado con los iniciadores IOPA18, IS986, INS-2 mostraron los mismos resultados (datos no mostrados).</p><elsevierMultimedia ident="fig1"></elsevierMultimedia><elsevierMultimedia ident="fig2"></elsevierMultimedia></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Discusión y conclusión</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En países de Latinoamérica es común el uso de la mesoterapia con fines estéticos para reducir la masa corporal y la celulitis. En Venezuela<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib5"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>, Colombia<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib21"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a>, Perú<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib22"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a> y Argentina<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib23"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a> y también en Europa (España<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib23"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a> y Francia<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib24"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a>) se han publicado en los últimos 3 años varios brotes de infecciones causados por MNT, posterior a la aplicación de este procedimiento (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl1">tabla 1</a>).</p><elsevierMultimedia ident="tbl1"></elsevierMultimedia><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En Venezuela, un estudio publicado muestra que en el período de 2002 a 2003, 49 pacientes presentaron infecciones causadas por <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span> y <span class="elsevierStyleItalic">M. fortuitum</span> posterior a mesoterapia. De estos pacientes, 21 estaban agrupados en 3 brotes distintos e involucraban a 15, 4 y 2 pacientes. Los brotes se caracterizaban por el uso de productos caseros sin ningún registro sanitario<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib5"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En el año 2007, en Colombia, se publicaron 15 casos de pacientes con infecciones causadas por <span class="elsevierStyleItalic">M. chelonae</span> durante el período de noviembre de 2004 a abril de 2005 posterior a mesoterapia (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl1">tabla 1</a>). Los pacientes acudieron a diferentes centros estéticos y en el estudio se presume como fuente de infección la procaína usada durante el tratamiento, ya que ésta era del mismo proveedor<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib21"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a>.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En el año 2008 se registraron en Perú 15 pacientes con infecciones en el tejido blando asociadas a la mesoterapia, entre diciembre de 2004 y enero de 2005 (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl1">tabla 1</a>). De 4 pacientes se aisló <span class="elsevierStyleItalic">M. chelonae</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib22"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a>. Esta especie también se aisló de un vial de procaína usado en el tratamiento. Se sometió a las cepas a técnicas moleculares (ERIC) para confirmar el brote. Solo 2 aislados de pacientes presentaron patrones idénticos, mientras que el resto de los aislados de los pacientes y el de procaína fueron diferentes. La fuente de infección no pudo confirmarse.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Otro país de Latinoamérica, Argentina, publica en el año 2009 un brote que ocurrió entre septiembre de 2006 y mayo de 2007<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib23"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>. Veintiocho pacientes desarrollaron lesiones en la piel posterior a la aplicación de mesoterapia en un centro estético. De 10 pacientes se tomaron muestras de biopsias, de las que 3 resultaron cultivo positivo para <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium immunogenum</span>. Al igual que en el presente estudio, los productos aplicados en los pacientes no estuvieron disponibles para la investigación. Se sometió a las cepas aisladas a ERIC, y se observaron patrones idénticos que confirmaron relación entre ellas, e indicaron una fuente de infección en común.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En España también han surgido infecciones causadas por MNT posterior a mesoterapia. Se publicó una carta<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib24"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a>, en la que se hace referencia a un brote que involucró a 13 pacientes que recibieron mesoterapia, llevada a cabo en una misma clínica. De 4 pacientes se obtuvieron cultivos positivos para <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span>, y se desconocía la fuente de infección.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En Francia, recientemente se publicó un brote posterior a la aplicación de esta técnica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib24"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a>. En el estudio se aislaron 11 cepas de <span class="elsevierStyleItalic">M. chelonae</span>: 10 cepas provenientes de pacientes y una cepa proveniente del ambiente donde se realizó la mesoterapia. Esta cepa provenía del agua no estéril que se usaba para limpiar el inyector repetitivo automático, después de cada aplicación. Las cepas se evaluaron por electroforesis de campo pulsado, lo que mostró patrones idénticos en las 11 cepas.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">En común, estos brotes asociados a la mesoterapia se caracterizan por: a) el uso de productos contaminados o la contaminación de éstos, y b) fallas en la esterilidad o desinfección del material usado durante el procedimiento.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">El brote descrito en este estudio involucró a 68 pacientes con infecciones causadas por MNT posterior a mesoterapia, y es, entonces, el más grande publicado en la literatura médica. Se logró aislar 5 cepas, que provienen de muestras tomadas por aspirado de secreciones de lesiones cerradas, mientras que el resto de las muestras (biopsias e hisopados de lesiones abiertas) resultaron cultivo negativo. Estos resultados pueden deberse a que las muestras de biopsias e hisopados requieren descontaminación previa a la siembra; en este paso no solo se elimina flora asociada, sino que también pueden eliminarse micobacterias presentes en esta. Es por eso que la muestra óptima para el aislamiento de micobacterias de infecciones en la piel es el aspirado de lesiones cerradas, que no requieren descontaminación, como también describieron previamente Rivera-Olivero et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib5"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los pacientes tenían datos epidemiológicos en común, tales como acudir al mismo centro estético y la aplicación del mismo producto. Adicionalmente, realizó la mesoterapia un mismo terapista. Con las técnicas de epidemiología molecular se mostró que los aislamientos de los pacientes tenían patrones genéticos 100% similares, lo que confirma que estos casos tenían una fuente de infección en común. Del muestreo ambiental solo se logró aislar una cepa de <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span>, que mostró un patrón genético diferente a las cepas de los pacientes. Estos resultados alejan la idea de que la fuente de infección provenga del ambiente. En cuanto al estudio de los cultivos del material que utilizó el terapista, todos resultaron negativos. Por otro lado, la inyección se realizó mediante jeringas desechables. Sin embargo, un dato resaltante es que la solución administrada en los pacientes estaba en presentación de multidosis (100<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>ml), y es bien conocido en la literatura médica que el uso de este tipo de presentaciones podría favorecer la contaminación del producto y el riesgo de infección durante la mesoterapia.</p><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Como se mencionó previamente, varios brotes han ocurrido en Venezuela posterior a esta técnica. Estos brotes han tenido en común la utilización de inyecciones de soluciones adelgazantes que no tienen ningún control de calidad microbiológico o no tienen un permiso sanitario. Por eso la importancia de considerar la evaluación y control de éstos, así como los centros y el personal que aplican estos tratamientos, para la prevención de la aparición de nuevos brotes.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Conflictos de interés</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los autores declaran no tener ningún conflicto de intereses.</p></span><span class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle">Financiación</span><p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Este estudio fue financiado a través de subvención de investigación SHELL Venezuela, de acuerdo con la Ley Orgánica de Ciencia, Tecnología e Innovación (LOCTI).</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:15 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "xres150297" "titulo" => array:5 [ 0 => "Resumen" 1 => "Introducción" 2 => "Métodos" 3 => "Resultados" 4 => "Conclusión" ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec138237" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "xres150296" "titulo" => array:5 [ 0 => "Abstract" 1 => "Introduction" 2 => "Methods" 3 => "Results" 4 => "Conclusions" ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec138236" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:1 [ "titulo" => "Introducción" ] 5 => array:1 [ "titulo" => "Materiales y métodos" ] 6 => array:1 [ "titulo" => "Aislamiento de micobacterias no tuberculosas del ambiente" ] 7 => array:1 [ "titulo" => "Identificación" ] 8 => array:1 [ "titulo" => "Estudios de epidemiología molecular" ] 9 => array:1 [ "titulo" => "Resultados" ] 10 => array:1 [ "titulo" => "Discusión y conclusión" ] 11 => array:1 [ "titulo" => "Conflictos de interés" ] 12 => array:1 [ "titulo" => "Financiación" ] 13 => array:2 [ "identificador" => "xack42140" "titulo" => "Agradecimientos" ] 14 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2009-03-31" "fechaAceptado" => "2009-08-05" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec138237" "palabras" => array:3 [ 0 => "Micobacterias no tuberculosas" 1 => "Mesoterapia" 2 => "Epidemiología molecular" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec138236" "palabras" => array:3 [ 0 => "Nontuberculous mycobacteria" 1 => "Mesotherapy" 2 => "Molecular epidemiology" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span class="elsevierStyleSectionTitle">Introducción</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Las infecciones de la piel y los tejidos blandos causadas por micobacterias no tuberculosas (MNT) se han asociado a procedimientos como inyecciones, liposucción, cirugía plástica y acupuntura. Estudiamos un brote de infección en tejidos blandos, debido a MNT posterior a mesoterapia, un procedimiento cosmético que consiste en inyectar una mezcla de sustancias para reducir hipotéticamente el tejido adiposo localizado.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Métodos</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Se entrevistó a pacientes con lesiones en la piel, con antecedentes de mesoterapia, que acudieron al Departamento de Dermatología del Hospital Público de la Ciudad de Barinas, Venezuela, en el período comprendido entre noviembre de 2004 y febrero de 2005. Se tomaron muestras clínicas y ambientales para el aislamiento de micobacterias.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Resultados</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Las entrevistas revelaron que 68 pacientes se infectaron con MNT. Todos recibieron tratamiento en el mismo centro estético, a cargo del mismo terapeuta y con el mismo producto. De las muestras de 5 pacientes se aisló <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span>. Ninguna de las soluciones utilizadas en la mesoterapia estuvo disponible para el análisis, pero se aisló <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span> de una muestra del ambiente tomada en el centro cosmético. La tipificación de las cepas con técnicas basadas en PCR (ERIC-PCR, BOXA1R y RAPD) mostró que los aislados de los pacientes fueron indistinguibles entre sí, pero diferentes del aislado del medio ambiente del centro.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Conclusión</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Lo más probable es que este brote se haya causado por un producto contaminado utilizado en la mesoterapia y no por una micobacteria del ambiente del centro. Hacemos énfasis en la importancia de un mejor control microbiológico de estos productos. Este brote, que afectó al menos a 68 pacientes, es en nuestro conocimiento el más grande descrito en la literatura médica posterior a mesoterapia.</p>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span class="elsevierStyleSectionTitle">Introduction</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Skin and soft tissue infections caused by nontuberculous mycobacteria (NMT) are reported to be associated with injections, liposuction, plastic surgery, and acupuncture. Herein, we describe an outbreak of soft tissue infection due to NMT following mesotherapy, a cosmetic procedure involving injection of poorly defined mixtures alleged to reduce local adiposity.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Methods</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Patients with skin lesions and a history of mesotherapy treatment, who visited the dermatology department of the public hospital in Barinas, Venezuela, from November 2004 to February 2005 were interviewed. Clinical and environmental samples were taken for mycobacteria isolation.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Results</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">The interviews revealed that 68 patients who had been treated for cosmetic purposes at the same clinic by the same therapist had received injections with the same product and were infected with NMT. Clinical specimens from 5 patients grew <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span>. No mesotherapy solution was available for analysis but <span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span> was isolated from an environmental sample in the clinic. PCR-based strain typing techniques (ERIC-PCR, BOXA1R and RAPD) showed that the patient's isolates were undistinguishable from each other but different from the environmental isolate.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Conclusions</span><p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">This outbreak was likely caused by a contaminated injectable mesotherapy product and not by mycobacteria from the clinic environment. We emphasize the importance of better microbiological control of these products. To our knowledge, this outbreak, which affected at least 68 patients, appears to be the largest ever associated with mesotherapy and described in the literature.</p>" ] ] "multimedia" => array:3 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "fig1" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1117 "Ancho" => 990 "Tamanyo" => 122172 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Paciente con lesiones en la piel sobre extremidades y abdomen, causadas por infección con <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span>.</p>" ] ] 1 => array:7 [ "identificador" => "fig2" "etiqueta" => "Figura 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 2696 "Ancho" => 2300 "Tamanyo" => 365333 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Tipificación de las cepas de <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> aislados de pacientes y el aislado del ambiente. El ADN de las cepas fue sometido a ERIC-PCR, BOXA1R y RAPD. Los dendogramas se realizaron con el programa de Bionumerics V4.5. Las cepas aisladas de los pacientes presentaron igual patrón genético (el 100% de similaridad) y la cepa aislada del centro mostró un patrón genético diferente al resto de los aislados (<80% de similaridad).</p>" ] ] 2 => array:7 [ "identificador" => "tbl1" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">PFGE: electroforesis de campo pulsado.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Autor</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Año del brote</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">País</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Nro. de personas afectadas</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Microorganismo causal (n de aislados)</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Fuente de contaminación</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Tipificación molecular</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" style="border-bottom: 2px solid black"><span class="elsevierStyleBold">Resultado de la tipificación</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Rivera-Olivero et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib5"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Marzo 2002-diciembre 2003 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Venezuela \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">15, 4 y 2, respectivamente \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> (15 y 4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Productos caseros \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium fortuitum</span> (2) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sañudo et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib21"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Noviembre 2004 –abril 2005 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Colombia \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">15 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> (5) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Procaína \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Munayco et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib22"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diciembre 2004-enero 2005 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Perú \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">15 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">M. chelonae</span> (4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Procaína \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">ERIC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2 cepas de pacientes con patrones idénticos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Del Castillo et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib23"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Septiembre 2006 – mayo 2007 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Argentina \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">28 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium immunogenum</span> (3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Solución antiséptica: fosfatidilcolina, ampelopsina, cloruro de lapirio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">ERIC \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Patrones idénticos entre las cepas aisladas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">García et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib23"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2008 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">España \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">13 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">M. abscessus</span> (4) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Desconocido \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Carbonne et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib23"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2009 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Francia \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">16 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"><span class="elsevierStyleItalic">M. chelonae</span> (11), <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium frederiksbergense</span> (1) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Limpieza del inyector automático con agua de grifo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">PFGE \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Patrones idénticos de 10 aislados de pacientes y un aislado del agua de grifo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab244288.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Estudios publicados de brotes de infecciones causados por micobacterias no tuberculosas posterior a mesoterapia</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:1 [ "bibliografiaReferencia" => array:24 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib1" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Tuberculosis bacteriology: Organization and practice" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "C.H. Collins" 1 => "J.M. Grange" 2 => "M.D. Yates" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Libro" => array:4 [ "edicion" => "2 ed" "fecha" => "1997" "editorial" => "Butterworth-Heinemann" "editorialLocalizacion" => "Oxford" ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib2" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Practical handbook for the phenotypic and genotypic identification of mycobacteria" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S.C. Leao" 1 => "A. Martin" 2 => "G.I. Mejia" 3 => "J.C. Palomino" 4 => "J. Robledo" 5 => "M.A.S. Telles" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Libro" => array:3 [ "fecha" => "2004" "editorial" => "Vanden BROELLE" "editorialLocalizacion" => "Brugges" ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib3" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:1 [ "referenciaCompleta" => "Meyers H, Brown-Elliott BA, Moore D, Curry J, Truong C, Zhang Y, et al. An outbreak of <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> infection following liposuction. Clin Infect Dis. 2002;34:1500–7." ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib4" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Outbreak of persistent cutaneous abscesses due to <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacteriumchelonae</span> after mesotherapy sessions, Lima, Peru" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "C.V. Munayco" 1 => "C.G. Grijalva" 2 => "D.R. Culqui" 3 => "J.L. Bolarte" 4 => "L.A. Suárez-Ognio" 5 => "N. Quispe" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Saude Publica" "fecha" => "2008" "volumen" => "42" "paginaInicial" => "146" "paginaFinal" => "149" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18200353" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib5" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Soft-tissue infections due to non-tuberculous mycobacteria following mesotherapy. What is the price of beauty" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "I.A. Rivera-Olivero" 1 => "A. Guevara" 2 => "A. Escalona" 3 => "M. Oliver" 4 => "R. Pérez-Alfonzo" 5 => "J. Piquero" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Enferm Infecc Microbiol Clin" "fecha" => "2006" "volumen" => "24" "paginaInicial" => "302" "paginaFinal" => "306" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16762255" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib6" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "An outbreak of post-acupuncture cutaneous infection due to <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span>" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "J.Y. Song" 1 => "J.W. Sohn" 2 => "H.W. Jeong" 3 => "H.J. Cheong" 4 => "M.J. Kim" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1186/1471-2334-13-223" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "BMC Infect Dis" "fecha" => "2006" "volumen" => "13;6" "paginaInicial" => "6" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23679074" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib7" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Outbreak of <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> infection after soft tissue augmentation" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "B.R. Toy" 1 => "P.J. Frank" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Dermatol Surg" "fecha" => "2003" "volumen" => "29" "paginaInicial" => "971" "paginaFinal" => "973" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12930343" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib8" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Inactivation of mycobacteria by disinfectants with a tuberculocidal label" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "T. Bello" 1 => "I.A. Rivera-Olivero" 2 => "J.H. De Waard" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Enferm Infecc Microbiol Clin" "fecha" => "2006" "volumen" => "24" "paginaInicial" => "319" "paginaFinal" => "321" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16762258" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib9" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Forty years of disinfectant failure: Outbreak of postinjection <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> infection caused by contamination of benzalkonium chloride" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "T.S. Tiwari" 1 => "B. Ray" 2 => "K.C. Jost Jr" 3 => "M.K. Rathod" 4 => "Y. Zhang" 5 => "B.A. Brown-Elliott" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1086/368192" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Infect Dis" "fecha" => "2003" "volumen" => "36" "paginaInicial" => "954" "paginaFinal" => "962" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12684906" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib10" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Instrument processing with lauryl dimethyl benzyl ammonium bromide: A challenge for patient safety" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "T. Bello-González" 1 => "P. Rosales-Pantoja" 2 => "A.E. Acosta-Gio" 3 => "J.H. De Waard" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.ajic.2007.10.024" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Infect Control" "fecha" => "2008" "volumen" => "36" "paginaInicial" => "598" "paginaFinal" => "601" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18926316" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib11" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Reduced glutaraldehyde susceptibility in <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> associated with altered cell wall polysaccharides" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "S.E. Manzoor" 1 => "P.A. Lambert" 2 => "P.A. Griffiths" 3 => "M.J. Gill" 4 => "A.P. Fraise" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "J Antimicrob Chemother" "fecha" => "1999" "volumen" => "43" "paginaInicial" => "759" "paginaFinal" => "765" ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib12" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Skin and wound infection by rapidly growing mycobacteria: An unexpected complication of liposuction and liposculpture. The Venezuelan Collaborative Infectious and Tropical Diseases Study Group" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "J. Murillo" 1 => "J. Torres" 2 => "L. Bofill" 3 => "A. Ríos-Fabra" 4 => "E. Irausquin" 5 => "R. Istúriz" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Dermatol" "fecha" => "2000" "volumen" => "136" "paginaInicial" => "1347" "paginaFinal" => "1352" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11074697" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib13" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Large-scale outbreak of infection with <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> subsp. <span class="elsevierStyleItalic">abscessus</span> after penicillin injection" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "Y. Zhibang" 1 => "Z. BiXia" 2 => "L. Qishan" 3 => "C. Lihao" 4 => "L. Xiangquan" 5 => "L. Huaping" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Microbiol" "fecha" => "2002" "volumen" => "40" "paginaInicial" => "2626" "paginaFinal" => "2628" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12089291" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib14" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Report on an outbreak of postinjection abscesses due to <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span>, including management with surgery and clarithromycin therapy and comparison of strains by random amplified polymorphic DNA polymerase chain reaction" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Villanueva" 1 => "R.V. Calderón" 2 => "B.A. Vargas" 3 => "F. Ruiz" 4 => "S. Aguero" 5 => "Y. Zhang" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Infect Dis" "fecha" => "1997" "volumen" => "24" "paginaInicial" => "1147" "paginaFinal" => "1153" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9195073" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib15" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Rapid identification of mycobacteria to the species level by polymerase chain reaction and restriction enzyme analysis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "A. Telenti" 1 => "F. Marchesi" 2 => "M. Balz" 3 => "F. Bally" 4 => "E.C. Bottger" 5 => "T. Bodmer" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Microbiol" "fecha" => "1993" "volumen" => "31" "paginaInicial" => "175" "paginaFinal" => "178" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8381805" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib16" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:1 [ "referenciaCompleta" => "PRASITE Identification of Mycobacteria. Disponible en: <a class="elsevierStyleInterRef" href="http://app.chuv.ch/prasite/index.html">http://app.chuv.ch/prasite/index.html</a>)." ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib17" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Enterobacterial repetitive intergenic consensus PCR is a useful tool for typing <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> and <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> isolates" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "J. Sampaio" 1 => "C. Viana" 2 => "D. de Freitas" 3 => "A. Höfling-Lima" 4 => "S.C. Leão" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.diagmicrobio.2006.01.006" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Diagn Microbiol Infect Dis" "fecha" => "2006" "volumen" => "55" "paginaInicial" => "107" "paginaFinal" => "118" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16529900" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib18" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Genomic fingerprinting of bacteria using the repetitive sequence based polymerase chain reaction" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "J. Versalovic" 1 => "M. Schneider" 2 => "F.J. de Bruijn" 3 => "J.R. Lupski" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Methods Mol Cell Biol" "fecha" => "1994" "volumen" => "5" "paginaInicial" => "25" "paginaFinal" => "40" ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib19" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Randomly amplified polymorphic DNA PCR for comparison of <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> strains from nosocomial ourbreaks" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "Y. Zhang" 1 => "M. Rajagopalan" 2 => "B.A. Brown" 3 => "R.J. Wallace Jr" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Microbiol" "fecha" => "1997" "volumen" => "35" "paginaInicial" => "3132" "paginaFinal" => "3139" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9399508" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib20" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pseudoepidemic due to a unique strain of <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium szulgai</span>: Genotypic, phenotypic, and epidemiological analysis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "Q. Zhang" 1 => "R. Kennon" 2 => "M.A. Koza" 3 => "K. Hulten" 4 => "J.E. Clarridge 3rd" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Microbiol" "fecha" => "2002" "volumen" => "40" "paginaInicial" => "1134" "paginaFinal" => "1139" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11923321" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib21" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Nontuberculous mycobacteria infection after mesotherapy: Preliminary report of 15 cases" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Sañudo" 1 => "F. Vallejo" 2 => "M. Sierra" 3 => "J.G. Hoyos" 4 => "S. Yepes" 5 => "J.C. Wolff" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1365-4632.2007.02976.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Int J Dermatol" "fecha" => "2007" "volumen" => "46" "paginaInicial" => "649" "paginaFinal" => "653" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17550571" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib22" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Outbreak of persistent cutaneous abscesses due to <span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium chelonae</span> after Mesotherapy sessions, Lima, Peru" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "C.V. Munayco" 1 => "C.G. Grijalva" 2 => "D.R. Culqui" 3 => "J.L. Bolarte" 4 => "L.A. Suárez-Ognio" 5 => "N. Quispe" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Rev Saude Publica" "fecha" => "2008" "volumen" => "42" "paginaInicial" => "146" "paginaFinal" => "149" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18200353" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib23" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "<span class="elsevierStyleItalic">Mycobacterium abscessus</span> infection secondary to mesotherapy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "X. García-Navarro" 1 => "M.A. Barnadas" 2 => "J. Dalmau" 3 => "P. Coll" 4 => "M. Gurguí" 5 => "A. Alomar" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1365-2230.2008.02869.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Exp Dermatol" "fecha" => "2008" "volumen" => "33" "paginaInicial" => "658" "paginaFinal" => "659" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18616719" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib24" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Outbreak of nontuberculous mycobacterial subcutaneous infections related to multiple mesotherapy injections" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Carbonne" 1 => "F. Brossier" 2 => "I. Arnaud" 3 => "I. Bougmiza" 4 => "E. Caumes" 5 => "J.P. Meningaud" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1128/JCM.00196-09" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Microbiol" "fecha" => "2009" "volumen" => "47" "paginaInicial" => "1961" "paginaFinal" => "1964" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19386853" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "agradecimientos" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xack42140" "titulo" => "Agradecimientos" "texto" => "<p class="elsevierStylePara elsevierViewall">Al profesor José Bubis, Universidad Simón Bolívar Departamento de Biología Celular, por su colaboración en la revisión y corrección del artículo. Al personal del Departamento de Microbiologia, Inmunologia e Parasitologia, Universidade de São Paulo, que colaboró con el análisis de los patrones genéticos.</p>" ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/0213005X/0000002800000009/v1_201305090222/S0213005X09005448/v1_201305090222/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "8693" "tipo" => "SECCION" "en" => array:2 [ "titulo" => "Originales" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "en" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/0213005X/0000002800000009/v1_201305090222/S0213005X09005448/v1_201305090222/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0213005X09005448?idApp=UINPBA00004N" ]
Información de la revista
Compartir
Descargar PDF
Más opciones de artículo
Original
Seguimiento de un brote de infección en tejido blando causado por Mycobacterium abscessus posterior a la mesoterapia en Venezuela
Follow-up on an outbreak in Venezuela of soft-tissue infection due to Mycobacterium abscessus associated with Mesotherapy
Artículo
Este artículo está disponible en español
Seguimiento de un brote de infección en tejido blando causado por Mycobacterium abscessus posterior a la mesoterapia en Venezuela
Omaira Da Mata Jardín, Rolando Hernández-Pérez, Haideé Corrales, Sylvia Cardoso-Leao, Jacobus H. de Waard
10.1016/j.eimc.2009.08.003Enferm Infecc Microbiol Clin. 2010;28:596-601