se ha leído el artículo
array:23 [ "pii" => "S0210570508712524" "issn" => "02105705" "doi" => "10.1157/13114565" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2008-01-01" "aid" => "71252" "copyright" => "Elsevier España, S.L.. Todos los derechos reservados" "copyrightAnyo" => "2008" "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Gastroenterol Hepatol. 2008;31:8-11" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 5828 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 18 "HTML" => 5304 "PDF" => 506 ] ] "itemSiguiente" => array:18 [ "pii" => "S0210570508712536" "issn" => "02105705" "doi" => "10.1157/13114564" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2008-01-01" "aid" => "71253" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "sco" "cita" => "Gastroenterol Hepatol. 2008;31:12-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 14399 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 12 "HTML" => 13693 "PDF" => 694 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Observaciones clínicas</span>" "titulo" => "Sarcoma indiferenciado (embrionario) de hígado del adulto: informe de un caso y revisión de la literatura médica" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "12" "paginaFinal" => "17" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Hepatic undifferentiated (embryonal) sarcoma in an adult: a case report and literature review" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "f0015" "etiqueta" => "Fig. 2" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr2.jpeg" "Alto" => 775 "Ancho" => 969 "Tamanyo" => 92680 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="sp0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Resonancia magnética que muestra una gran masa multiseptada de densidad heterogénea que desplaza las estructuras vecinas.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Montiel Jiménez Fuertes, Rafael López Andújar, Manuel de Juan Burgueño, Ángel Moya Herráiz, Fernando Sanjuán Rodríguez, Eva Montalvá Orón, Eugenia Pareja Ibars, José Mir Pallardó" "autores" => array:8 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Montiel" "apellidos" => "Jiménez Fuertes" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Rafael" "apellidos" => "López Andújar" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Manuel" "apellidos" => "de Juan Burgueño" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Ángel" "apellidos" => "Moya Herráiz" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Fernando" "apellidos" => "Sanjuán Rodríguez" ] 5 => array:2 [ "nombre" => "Eva" "apellidos" => "Montalvá Orón" ] 6 => array:2 [ "nombre" => "Eugenia" "apellidos" => "Pareja Ibars" ] 7 => array:2 [ "nombre" => "José" "apellidos" => "Mir Pallardó" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0210570508712536?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/02105705/0000003100000001/v1_201307171027/S0210570508712536/v1_201307171027/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:18 [ "pii" => "S0210570508712512" "issn" => "02105705" "doi" => "10.1157/13114562" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2008-01-01" "aid" => "71251" "copyright" => "Elsevier España, S.L." "documento" => "article" "crossmark" => 0 "subdocumento" => "fla" "cita" => "Gastroenterol Hepatol. 2008;31:1-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 93536 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 21 "HTML" => 91328 "PDF" => 2187 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Originales</span>" "titulo" => "Antiinflamatorios para el cólico biliar: revisión sistemática y metaanálisis de ensayos clínicos" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "1" "paginaFinal" => "7" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Anti-inflammatory drugs for biliary colics: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "f0010" "etiqueta" => "Fig. 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 3840 "Ancho" => 4725 "Tamanyo" => 1292768 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="sp0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Esquema del proceso de selección de ensayos clínicos aleatorizados. AINE: antiinflamatorios no esteroideos; ECA: ensayos clínicos aleatorizados.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Xavier Basurto Oña, Laura Robles Perea" "autores" => array:2 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Xavier" "apellidos" => "Basurto Oña" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Laura" "apellidos" => "Robles Perea" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0210570508712512?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/02105705/0000003100000001/v1_201307171027/S0210570508712512/v1_201307171027/es/main.assets" ] "es" => array:18 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Originales</span>" "titulo" => "Estudio de enfermedad celíaca en pacientes con enfermedad por hígado graso no alcohólico y con hepatopatías autoinmunes" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "8" "paginaFinal" => "11" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "José Miguel Valera, Carmen Hurtado, Jaime Poniachik, Patricia Abumohor, Javier Brahm" "autores" => array:5 [ 0 => array:4 [ "nombre" => "José" "apellidos" => "Miguel Valera" "email" => array:1 [ 0 => "valeramillas@yahoo.com" ] "referencia" => array:2 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] 1 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">¿</span>" "identificador" => "cor1" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "Carmen" "apellidos" => "Hurtado" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff3" ] ] ] 2 => array:3 [ "nombre" => "Jaime" "apellidos" => "Poniachik" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] ] ] 3 => array:3 [ "nombre" => "Patricia" "apellidos" => "Abumohor" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff2" ] ] ] 4 => array:3 [ "nombre" => "Javier" "apellidos" => "Brahm" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:3 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Sección de Gastroenterología. Hospital Clínico Universidad de Chile. Santiago. Chile" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "aff1" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Sección de Inmunología. Hospital Clínico Universidad de Chile. Santiago. Chile" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "aff2" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Servicio de Química Farmacéutica. Hospital Clínico Universidad de Chile. Santiago. Chile" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "aff3" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor1" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Correspondencia: Dr. J.M. Valera. Hospital Clínico Universidad de Chile. Santos Dumont, 999, Santiago. Chile" ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Study of celiac disease in patients with non-alcoholic fatty liver and autoimmune hepatic diseases" ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="s0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="st0010">INTRODUCCIÓN</span><p id="p0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En la enfermedad celíaca (EC) puede haber alteraciones hepáticas de diversa magnitud, incluso como única manifestación de esta enfermedad, que corresponden generalmente a una reacción hepática inespecífica o a una esteatosis leve, condición benigna que usualmente se resuelve con el régimen sin gluten<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0010"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>,<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0015"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>.</p><p id="p0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se ha observado, además, una asociación de EC con hepatopatías de origen autoinmune, como hepatitis autoinmune (HAI), cirrosis biliar primaria (CBP) y colangitis esclerosante primaria (CEP), comunicada en algunos estudios previos<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bb0020"><span class="elsevierStyleSup">3–5</span></a>, e incluso con virus de la hepatitis C<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0035"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a>. En las hepatopatías inmunológicas se plantea que el paso de gluten o de sus péptidos derivados estimularía una respuesta inmune en individuos susceptibles, aunque no es clara su real asociación estadística ni patogénica, como tampoco la evolución de estas enfermedades con el tratamiento de la EC.</p><p id="p0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Por otra parte, se ha descrito que la enfermedad por hígado graso no alcohólico (HGNA), enfermedad de reciente reconocimiento y sin tratamiento demostrado, puede ser secundaria a factores nutricionales, metabólicos, fármacos y otros, incluida la EC. Su detección y tratamiento podría revertir la enfermedad hepática y detener su progresión, que en algunos casos puede llegar a la cirrosis<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0010"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>; se han comunicado algunos casos al respecto en nuestro medio<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0040"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a>.</p><p id="p0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se sabe que la presunción diagnóstica de la EC con anticuerpos antiendomisio (AE) y, más recientemente, con antitransglutaminasa tiene una sensibilidad y una especificidad superior al 95%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0045"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>; en nuestra sección se dispone de la técnica recombinante humana (h-ATG) IgA, que tiene un mejor rendimiento que los exámenes de origen animal<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0050"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a>, lo cual hace planteable el estudio de esta enfermedad en pacientes hepáticos con estos marcadores. Por otro lado, se ha comunicado en algunos trabajos una mayor expresión de h-ATG en las enfermedades hepáticas crónicas, particularmente la cirrosis, sin demostrarse la existencia de EC en la histología duodenal, lo cual hace poco claro su significado en estos pacientes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0055"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>.</p><p id="p0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El objetivo de este trabajo es estudiar en nuestro medio, en los pacientes con las hepatopatías crónicas ya mencionadas, la frecuencia de marcadores serológicos de EC, particularmente h-ATG y AE, su expresión clínica y su correlación histológica en la biopsia duodenal.</p></span><span id="s0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="st0015">PACIENTES Y MÉTODOS</span><p id="p0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En 101 pacientes (el 78% mujeres), conocidos y controlados en nuestro centro, con diagnóstico de HGNA, HAI, CBP y CEP, de entre 15 y 70 años de edad, se estudiaron, previo consentimiento informado de acuerdo con el protocolo de Helsinki, los siguientes anticuerpos marcadores de EC:<ul class="elsevierStyleList" id="l0010"><li class="elsevierStyleListItem" id="u0010"><span class="elsevierStyleLabel">–</span><p id="p0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">AE por técnica de inmunofluorescencia indirecta (IgA).</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="u0015"><span class="elsevierStyleLabel">–</span><p id="p0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Antigliadina (AG) por ELISA (IgA, IgG).</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="u0020"><span class="elsevierStyleLabel">–</span><p id="p0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">H-ATG de INOVA (QUANTA LiteTM h-tTG IgA, ELISA), con puntos de corte con valores entre 20 y 29 U para débilmente positivo y > 30 U para francamente positivo.</p></li></ul></p><p id="p0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En caso de ser positivo al menos uno de ellos, se realizó una endoscopia oral para la toma de biopsias duodenales y correlacionar sus resultados con los hallazgos histológicos, considerando en su análisis los criterios de Marsh, establecidos para documentar el grado de alteración histopatológica de la mucosa<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0060"><span class="elsevierStyleSup">11</span></a>, revisados por Rostami et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0065"><span class="elsevierStyleSup">12</span></a>. Se consideran subtipos I a III, desde la linfocitosis intraepitelial (mayor a 25 linfocitos intraepiteliales por 100 células<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0070"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>) a la atrofia vellositaria subtotal. El diagnóstico de las enfermedades hepáticas previamente controladas se había establecido con los marcadores serológicos de autoinmunidad, incluidos los anticuerpos antinucleares, antimúsculo liso y antimitocondriales, recuento de inmunoglobulinas séricas IgA, IgG e IgM, e histología hepática compatible con HAI, CBP y CEP en cada caso. En los casos con HGNA se excluyeron otras etiologías (virales, inmunes, metales), como también el uso de fármacos potencialmente asociados con esta alteración. En los casos con CEP se contaba además con imágenes de la vía biliar extrahepática afectada, característicamente con aspecto «arrosariado».</p><p id="p0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se excluyeron a los pacientes con una enfermedad intestinal conocida, otra enfermedad a los que seguieran tratamientos que interfieran con la inmunidad, y a los pacientes con una enfermedad avanzada hepática, renal, cardíaca u otras.</p><p id="p0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El análisis estadístico se realizó describiendo las variables cualitativas mediante el número absoluto y los porcentajes, y las cuantitativas con la media y la desviación estándar.</p></span><span id="s0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="st0020">RESULTADOS</span><p id="p0070" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En un total de 101 pacientes con las enfermedades hepáticas crónicas descritas (HGNA, HAI, CBP y CEP), se detectaron 9 casos con marcadores positivos de EC (8,9%), 7 de ellos con h-ATG, uno con AE y AG, y un caso con los tres marcadores presentes.</p><p id="p0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">De los 9 casos, 3/38 eran del grupo con HGNA (7,9%), 3/44 del grupo con CBP (6,8%), 2/16 con HAI (12,5%) y 1/3 con CEP. Se realizó una endoscopia con biopsia duodenal en 8 de los 9 casos, encontrándose histología normal en 7 y compatible con EC, etapa I de Marsh, en un caso. Este paciente tenía HGNA y marcadores AG y AE positivos, y la h-ATG presentó un valor no significativo (< 20 U). Al único paciente con los tres marcadores positivos en rango elevado, portador de HAI, no se le efectuó un estudio endoscópico por fallecer contemporáneamente. Ninguno de los 9 pacientes tenía clínica sugerente de EC, expresada como diarrea y/o síndrome de malabsorción. En la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#t0010">tabla I</a> se describen las características de los casos con marcadores serológicos de EC positivos, la hepatopatía asociada y la histología duodenal.</p><elsevierMultimedia ident="t0010"></elsevierMultimedia></span><span id="s0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="st0025">DISCUSIÓN</span><p id="p0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El diagnóstico de EC ha ido aumentando en adultos; cerca del 20% de los casos se hace en mayores de 60 años<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0075"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>, e incluso puede ser una condición asintomática, o en ocasiones sólo manifestarse con síntomas inespecíficos catalogados, entre otros, como colon irritable<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0080"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a>. Su prevalencia en la población general occidental se ha descrito en un caso por cada 130-400 individuos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0045"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>,<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0085"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>.</p><p id="p0085" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se ha observado que los casos de EC sin clínica evidente de diarrea y malabsorción pueden llevar a alteraciones hepáticas en grado variable, con una elevación de las transaminasas en un 15-55% de los casos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0090"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a>,<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0095"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a>. Se ha observado una hepatitis leve<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0010"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a>,<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0015"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>, una esteatohepatitis significativa<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0040"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a> e incluso una enfermedad hepática grave, en que la detección precoz y el tratamiento de la EC con régimen sin gluten se asocia con una mejoría clínica, lo que evita su progresión y el trasplante hepático<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0100"><span class="elsevierStyleSup">19</span></a>.</p><p id="p0090" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si bien no se ha encontrado una clara asociación de la EC con la malabsorción intestinal, un defecto en la permeabilidad intestinal facilitaría el paso del gluten o sus péptidos derivados, estimulando una respuesta inmunológica, la cual durante un tiempo prolongado «gatillaría» las enfermedades autoinmunes en individuos susceptibles<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0105"><span class="elsevierStyleSup">20</span></a>. En este sentido, se ha observado una relación con enfermedades hepáticas de etiología autoinmune, como la HAI y la CBP, y se ha encontrado EC en el 7% de pacientes con CBP<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0020"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a> y en el 4% con HAI<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0025"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>, respectivamente. En nuestro estudio encontramos una frecuencia del 6,8 y el 12,5% de marcadores positivos, respectivamente (sobre todo h-ATG) en estas enfermedades. Si bien la biopsia duodenal fue normal, salvo en la paciente con HAI en quien no se realizó por fallecer ésta durante el trabajo, podría tratarse de falsos positivos o de una EC silente en el momento del estudio, cuyo seguimiento a largo plazo podría definirlo.</p><p id="p0095" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Por otra parte, en la enfermedad por HGNA se requiere descartar otras causas de alteración bioquímica e histopatológica del hígado. Las alteraciones de la permeabilidad intestinal y el papel de las endotoxinas también se han implicado en el HGNA<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0110"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a>, si bien faltan estudios al respecto. Esta enfermedad es más frecuente en pacientes obesos, diabéticos tipo 2 y dislipémicos; en la población general se observa hasta en un 25%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0115"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a>, y puede progresar a cirrosis en algunos casos. Sus manifestaciones bioquímicas e histopatológicas pueden ser similares en pacientes con EC y revertir con el tratamiento de ésta, lo cual refuerza la importancia de su detección. En nuestro estudio encontramos un 7,9% de positividad de los marcadores serológicos de EC en los pacientes con HGNA, pero sólo en uno de ellos (el único de todas las biopsias duodenales realizadas) se encontraron alteraciones leves compatibles con EC, en estadio Marsh I con linfocitosis intraepitelial significativa, llamativamente con h-ATG negativo y con los otros 2 marcadores positivos, lo que podría plantear un déficit de IgA asociado, aunque se ha descrito una frecuente negatividad de la serología de EC en estos casos leves que dificulta su diagnóstico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0120"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>. En un estudio reciente<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0125"><span class="elsevierStyleSup">24</span></a> se observó que los pacientes con positividad simultánea para IgG e IgA h-ATG tenían una histología compatible con EC, método del que no disponíamos en el momento de realizar nuestro trabajo.</p><p id="p0100" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En relación con la frecuencia observada en nuestro estudio de h-ATG recombinante humana, como ya se mencionó, Vecchi et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0055"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a> encontraron este anticuerpo en el 17,1% de los pacientes con hepatopatías crónicas, que alcanzaba el 31,6% en el subgrupo con cirrosis y asociado a un mayor grado Child-Pugh. Sin embargo, en este trabajo no se realizó un estudio histológico de los pacientes, y se concluyó que este marcador es particularmente elevado en los cirróticos. En otro estudio reciente, Germenis et al<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0130"><span class="elsevierStyleSup">25</span></a> también observaron una mayor frecuencia de h-ATG en pacientes hepáticos en relación con controles sanos (5,8 frente a 0,3%), pero su especificidad para la EC fue baja, con una similar prevalencia de EC en la biopsia duodenal de ambos grupos, por lo que los autores plantean su positividad asociada más bien a la presencia de elementos de autoinmunidad, cirrosis y marcadores de colestasia. Respecto a ello, se sabe que h-ATG participa en catalizar las reacciones propias de los procesos de apoptosis<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0135"><span class="elsevierStyleSup">26</span></a>, que están aumentados en la fibrosis hepática<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0140"><span class="elsevierStyleSup">27</span></a>, lo cual llevaría a su sobreexpresión en estos casos; también la hipertensión portal puede alterar la mucosa intestinal y aumentar su permeabilidad, con la consecuente inducción inmunológica hacia autoantígenos potenciales, «gatillando» este marcador<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bb0145"><span class="elsevierStyleSup">28</span></a>.</p><p id="p0105" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Consideramos razonable plantear que si bien la causa de la mayor frecuencia de h-ATG en los pacientes hepáticos crónicos con histología intestinal normal no está aclarada, se podría realizar un seguimiento clínico y serológico más prolongado en estos pacientes, ya que puede tratarse de una enfermedad latente o de un falso positivo del marcador serológico en esta enfermedad.</p><p id="p0110" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En conclusión, la frecuencia del marcador de EC h-ATG fue significativa en pacientes con hepatopatías inmunológicas y HGNA en nuestro estudio, lo que concuerda con otras series publicadas. Sin embargo, debe confirmarse con un estudio histológico del duodeno, dada la elevada aparición de histología normal, cuyo significado debe evaluarse en otros estudios con seguimiento prolongado de estos pacientes.</p></span><span id="s0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="st0030">CONFLICTO DE INTERESES</span><p id="p0115" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los autores declaran no tener ningún conflicto de intereses.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:7 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "xres226074" "titulo" => array:5 [ 0 => "Resumen" 1 => "Objetivo" 2 => "Pacientes y métodos" 3 => "Resultados" 4 => "Conclusiones" ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "s0010" "titulo" => "INTRODUCCIÓN" ] 2 => array:2 [ "identificador" => "s0015" "titulo" => "PACIENTES Y MÉTODOS" ] 3 => array:2 [ "identificador" => "s0020" "titulo" => "RESULTADOS" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "s0025" "titulo" => "DISCUSIÓN" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "s0030" "titulo" => "CONFLICTO DE INTERESES" ] 6 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2007-06-06" "fechaAceptado" => "2007-07-12" "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<p id="sp0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">La enfermedad celíaca (EC) se ha asociado con hígado graso no alcohólico (HGNA) y hepatopatías crónicas, como cirrosis biliar primaria (CBP), hepatitis autoinmune (HAI) y colangitis esclerosante primaria (CEP).</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Objetivo</span><p id="sp0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Estudiar la frecuencia de marcadores serólogicos de EC en pacientes con las hepatopatías mencionadas y su correlación con la biopsia duodenal.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Pacientes y métodos</span><p id="sp0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">En pacientes con HGNA, CBP, HAI y CEP, se estudiaron los anticuerpos IgA antiendomisio (AE) por inmunofluorescencia indirecta, IgA-IgG antigliadina (AG) y anticuerpos antitransglutaminasa tisular humano (h-ATG) mediante ELISA. En los casos positivos para al menos un marcador, se realizó una biopsia duodenal.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Resultados</span><p id="sp0035" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Nueve de 101 pacientes tuvieron marcadores positivos de EC (8,9%): 7 de ellos sólo h-ATG, uno con AE y AG, y uno con los tres marcadores. Los casos positivos fueron 3/38 (7,9%) en HGNA, 3/44 (6,8%) en CBP, 2/16 (12,5%) en HAI y 1/3 en CEP. Cuatro casos con h-ATG positivos tuvieron títulos bajos (20-30 U; valores normales < 20 U) y 4 títulos altos (> 30 U). Se realizó una endoscopia con biopsia duodenal en 8 de ellos, que fue normal en 7 y compatible con EC en etapa I de Marsh en un paciente con HGNA, AG y AE positivos. El caso del único paciente con los tres marcadores positivos no se estudió por fallecer contemporáneamente. Ninguno de ellos tenía clínica sugerente de EC.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Conclusiones</span><p id="sp0040" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">La frecuencia del marcador serológico h-ATG de EC es significativa en las hepatopatías descritas. Sin embargo, debe confirmarse con biopsia duodenal, dada las elevadas tasas de histología normal en nuestro estudio.</p>" ] "en" => array:1 [ "resumen" => "<p id="sp0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Celiac disease (CD) has been associated with non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) and other chronic liver diseases (CLD), such as primary biliary cirrhosis (PBC), autoimmune hepatitis (AIH) and primary sclerosing cholangitis (PSC). AIM: To study the frequency of serological markers of CD in patients with NAFLD and CLD and their correlation with duodenal biopsy.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Patients and methods</span><p id="sp0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">In patients with NAFLD, PBC, AIH and PSC, we studied anti-endomysium (AE) IgA by indirect immunofluorescence and anti-gliadin IgA-IgG (AG) and human anti-tissue transglutaminase (tTG) IgA antibodies by an ELISA technique. Patients with positive serology for at least one marker underwent endoscopy with duodenal biopsies.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Results</span><p id="sp0055" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Positive CD markers were found in 9 of 101 patients (8.9%): 7 patients were positive for tTG alone, 1 for AE and AG, and 1 patient for 3 antibodies. Positivity was as follows: 3/38 (7.9%) in NAFLD, 3/44 (6.8%) in PBC, 2/16 (12.5%) in AIH and 1/3 in PSC. Endoscopy was performed in 8 patients, with normal duodenal biopsy in 7 and 1 patient with Marsh stage 1 CD with NAFLD, positive AE and AG. The only patient with 3 positive markers died during the study without undergoing endoscopy. None of the patients had symptoms suggestive of CD.</p> <span class="elsevierStyleSectionTitle">Conclusion</span><p id="sp0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">A high prevalence of positive tTG was found in patients with CLD and NAFLD. However, duodenal biopsy should be performed in these patients, given that the results of this procedure were normal in most patients in this study.</p>" ] ] "NotaPie" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "☆" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara">Proyecto financiado por OAIC Hospital Clínico Universidad de Chile.</p>" ] ] "multimedia" => array:1 [ 0 => array:7 [ "identificador" => "t0010" "etiqueta" => "Tabla I" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="sp0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">AE: anticuerpo antiendomisio IgA; AG: antigliadina IgA-IgG; CBP: cirrosis biliar primaria; CEP: colangitis esclerosante primaria; HAI: hepatitis autoinmune; HGNA: hígado graso no alcohólico; h-ATG de INOVA (QUANTA LiteTM h-tTG IgA, ELISA), valor positivo: débil entre 20 y 30 U, fuerte > 30 U; N: norma</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">n \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Casos con marcador positivo (%) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">AE/AG \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">h-ATG (U) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Biopsia duodenal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="3" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">HGNA</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="3" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">38</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="3" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3 (7,9)</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">25 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">35 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">+/+ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">< 20 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Marsh I \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="3" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">CBP</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="3" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">44</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="3" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3 (6,8)</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">20 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">21 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">53 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="2" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">HAI</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="2" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">16</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " rowspan="2" align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2 (12,5)</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">48 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">+/+ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">137 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No realizada \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">CEP \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">1 (33,3) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">–/– \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">20 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Total \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">101 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9 (8,9) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">8 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="center" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab338452.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="sp0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Marcadores de enfermedad celíaca en 101 pacientes con diversas hepatopatías crónicas</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bs0010" "bibliografiaReferencia" => array:28 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bb0010" "etiqueta" => "1." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence of hypertransaminasemia in adult celiac patients and effect of gluten-free diet" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "M.T. Bardella" 1 => "M. Fraquelli" 2 => "M. Quatrini" 3 => "N. Molteni" 4 => "P. Bianchi" 5 => "D. Conte" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Hepatology" "fecha" => "1995" "volumen" => "22" "paginaInicial" => "833" "paginaFinal" => "836" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7657290" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bb0015" "etiqueta" => "2." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Alteraciones hepáticas en la enfermedadcelíaca del adulto. Caracterización clínico-patológica y evolución" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "M. Pazo" 1 => "I. Abdulkader" 2 => "E. Otero-Antón" 3 => "S. Tomé" 4 => "I. Villamil" 5 => "A. González-Quintela" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "2006" "volumen" => "29" "paginaInicial" => "383" "paginaFinal" => "389" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16938252" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bb0020" "etiqueta" => "3." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "High prevalence of celiac sprue among patients with primary biliary cirrhosis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "W. Dickey" 1 => "S.A. McMillan" 2 => "M.E. Callender" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Gastroenterol" "fecha" => "1997" "volumen" => "25" "paginaInicial" => "328" "paginaFinal" => "329" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9412913" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bb0025" "etiqueta" => "4." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Frequency and significance of anti-gliadin and anti-endomycial antibodies in autoimmune hepatitis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "U. Volta" 1 => "L. De Franceschi" 2 => "N. Molinaro" 3 => "F. Cassani" 4 => "L. Muratori" 5 => "M. Lenzi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Dig Dis Sci" "fecha" => "1998" "volumen" => "43" "paginaInicial" => "2190" "paginaFinal" => "2195" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9790453" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bb0030" "etiqueta" => "5." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Primary sclerosing cholangitis with celiac sprue: two cases" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "O. Fracassetti" 1 => "G. Delvecchio" 2 => "R. Tambini" 3 => "N. Lorenzi" 4 => "G. Gavazzeni" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Gastroenterol" "fecha" => "1996" "volumen" => "22" "paginaInicial" => "71" "paginaFinal" => "72" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8776102" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bb0035" "etiqueta" => "6." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Hepatitis crónica por virus C y enfermedad celíaca: una asociación infrecuente" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "I. Aguancha" 1 => "J.M. Valera" 2 => "C. Hurtado" 3 => "G. Smok" 4 => "J. Brahm" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "2004" "volumen" => "27" "paginaInicial" => "408" "paginaFinal" => "410" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15461939" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bb0040" "etiqueta" => "7." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Esteatohepatitis severa: una complicación posible de la enfermedad celiaca del adulto" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "L.C. Gil" 1 => "J. Brahm" 2 => "J. Poniachik" 3 => "G. Smok" 4 => "A. González" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:4 [ "tituloSerie" => "Gastroent Latinoam" "fecha" => "1993" "volumen" => "4" "paginaInicial" => "43A" ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bb0045" "etiqueta" => "8." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Current approaches to diagnosis and treatment of celiac disease: an evolving spectrum" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "A. Fasano" 1 => "C. Catassi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "2001" "volumen" => "120" "paginaInicial" => "636" "paginaFinal" => "651" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11179241" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bb0050" "etiqueta" => "9." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Uselfulness of anti-transglutaminase antibodies in the diagnosis of coeliac disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "M.L. Fernández" 1 => "S. Vivas" 2 => "J.M. Ruiz de Morales" 3 => "J.M. Marugan" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "2005" "volumen" => "28" "paginaInicial" => "437" "paginaFinal" => "440" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16185576" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bb0055" "etiqueta" => "10." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "High Rate of positive anti-tissue transglutaminase antibodies in chronic liver disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "M. Vecchi" 1 => "C. Folli" 2 => "M.F. Donato" 3 => "S. Formenti" 4 => "E. Arosio" 5 => "R. De Franchis" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Scand J Gastroenterol" "fecha" => "2003" "volumen" => "38" "paginaInicial" => "50" "paginaFinal" => "54" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12608464" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bb0060" "etiqueta" => "11." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Gluten, major histocompatibility complex, and the small intestine. A molecular and immunobiologic approach to the spectrum of gluten sensitivity (coeliac sprue?)" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "M.N. Marsh" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "1992" "volumen" => "102" "paginaInicial" => "330" "paginaFinal" => "354" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1727768" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bb0065" "etiqueta" => "12." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The relationship between antiendomysium antibodies and villous atrphy in celiac disease using both monkey and human substrate" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "K. Rostami" 1 => "J. Kerckhaert" 2 => "Tiemessen" 3 => "J.W. Meijer" 4 => "C.J. Mulder" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "1999" "volumen" => "11" "paginaInicial" => "439" "paginaFinal" => "442" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10321762" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bb0070" "etiqueta" => "13." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Quantitation of intraepithelial lymphocytes in human duodenum: what is normal?" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "M. Hayat" 1 => "A. Cairns" 2 => "M.F. Dixon" 3 => "S. O’Mahony" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Pathol" "fecha" => "2002" "volumen" => "55" "paginaInicial" => "393" "paginaFinal" => "395" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11986350" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bb0075" "etiqueta" => "14." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Coeliac disease in the elderly" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "G.L. Hankey" 1 => "G.K. Holmes" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gut" "fecha" => "1994" "volumen" => "35" "paginaInicial" => "65" "paginaFinal" => "67" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8307452" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bb0080" "etiqueta" => "15." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Celiac sprue" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "R. Farrell" 1 => "C. Kelly" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJMra010852" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med" "fecha" => "2002" "volumen" => "346" "paginaInicial" => "180" "paginaFinal" => "188" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11796853" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bb0085" "etiqueta" => "16." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence of coeliac disease in the general population of northern Spain. Strategies of serologic screening" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "S. Riestra" 1 => "E. Fernández" 2 => "L. Rodrigo" 3 => "S. García" 4 => "G. Ocio" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Scand J Gastroenterol" "fecha" => "2000" "volumen" => "35" "paginaInicial" => "398" "paginaFinal" => "402" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10831263" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bb0090" "etiqueta" => "17." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Coeliac disease detected by screening is not silent-simply unrecognized" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:5 [ 0 => "S.D. Johnston" 1 => "R.G. Watson" 2 => "S.A. McMillan" 3 => "J. Sloan" 4 => "A.H. Love" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "QJM" "fecha" => "1998" "volumen" => "91" "paginaInicial" => "853" "paginaFinal" => "860" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10024951" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bb0095" "etiqueta" => "18." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence and clinical importance of hypertransaminasaemia in coeliac disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "G. Novacek" 1 => "W. Miehsler" 2 => "F. Wrba" 3 => "P. Ferenci" 4 => "E. Penner" 5 => "H. Vogelsang" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "1999" "volumen" => "11" "paginaInicial" => "283" "paginaFinal" => "288" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10333201" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bb0100" "etiqueta" => "19." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Celiac disease in patients with severe liver disease: gluten-free diet may reverse hepatic failure" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "K. Kaukinen" 1 => "L. Halme" 2 => "P. Collin" 3 => "M. Farkkila" 4 => "M. Maki" 5 => "P. Vehmanen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "2002" "volumen" => "122" "paginaInicial" => "881" "paginaFinal" => "888" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11910339" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bb0105" "etiqueta" => "20." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Duration of exposure to gluten and risk for autoimmune disorders in patients with celiac disease: SIGEP study group for autoimmune disorders in celiac disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "A. Ventura" 1 => "G. Magazzu" 2 => "L. Greco" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology" "fecha" => "1999" "volumen" => "117" "paginaInicial" => "297" "paginaFinal" => "303" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10419909" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bb0110" "etiqueta" => "21." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The role of small intestinal bacterial overgrowth, intestinal permeability, endotoxaemia, and tumor necrosis factor alpha in the pathogenesis of non-alcoholic steatohepatitis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "A.J. Wigg" 1 => "I.C. Roberts-Thomson" 2 => "R.B. Dymock" 3 => "P.J. McCArthy" 4 => "R.H. Grose" 5 => "A.G. Cummins" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gut" "fecha" => "2001" "volumen" => "48" "paginaInicial" => "206" "paginaFinal" => "211" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11156641" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bb0115" "etiqueta" => "22." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence of and risk factors for hepatic steatosis in northern Italy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "S. Bellentani" 1 => "G. Saccoccio" 2 => "F. Masutti" 3 => "L.S. Croce" 4 => "G. Brandi" 5 => "F. Sasso" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Intern Med" "fecha" => "2000" "volumen" => "132" "paginaInicial" => "112" "paginaFinal" => "117" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10644271" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bb0120" "etiqueta" => "23." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Screening for coeliac disease in high risk groups" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "F. Fernández-Banares" 1 => "M. Esteve-Comas" 2 => "M. Rosinach" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "2005" "volumen" => "28" "paginaInicial" => "561" "paginaFinal" => "566" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16277965" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bb0125" "etiqueta" => "24." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Anti-tissue transglutaminase antibodies in patients with abnormal liver tests: is it always celiac disease?" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "O. Lo Iacono" 1 => "S. Petta" 2 => "G. Venezia" 3 => "G. Di Marco" 4 => "G. Tarantino" 5 => "F. Barbaria" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/j.1572-0241.2005.00244.x" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Gastroenterol" "fecha" => "2005" "volumen" => "100" "paginaInicial" => "2472" "paginaFinal" => "2477" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16279902" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 24 => array:3 [ "identificador" => "bb0130" "etiqueta" => "25." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Prevalence and clinical significance of immunoglobulin A antibodies against tissue transglutaminase in patients with diverse chronic liver diseases" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Germenis" 1 => "E. Yiannaki" 2 => "K. Zachou" 3 => "V. Roka" 4 => "S. Barbarius" 5 => "C. Liaskos" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1128/CDLI.12.8.941-948.2005" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Diagn Lab Immunol" "fecha" => "2005" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "941" "paginaFinal" => "948" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16085912" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 25 => array:3 [ "identificador" => "bb0135" "etiqueta" => "26." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Tissue transglutaminase: apoptosis versus autoimmunity" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "M. Piacentini" 1 => "V. Colizzi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Immunol Today" "fecha" => "1999" "volumen" => "20" "paginaInicial" => "130" "paginaFinal" => "134" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10203704" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 26 => array:3 [ "identificador" => "bb0140" "etiqueta" => "27." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Apoptosis: the nexus of liver injury and fibrosis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "A. Canbay" 1 => "S. Friedman" 2 => "G.J. Gores" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/hep.20051" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Hepatology" "fecha" => "2004" "volumen" => "39" "paginaInicial" => "273" "paginaFinal" => "278" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14767974" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 27 => array:3 [ "identificador" => "bb0145" "etiqueta" => "28." "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Intestinal permeability and liver disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "M.A. Aldersley" 1 => "P.D. Howdle" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Gastroenterol Hepatol" "fecha" => "1999" "volumen" => "11" "paginaInicial" => "401" "paginaFinal" => "403" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10321756" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/02105705/0000003100000001/v1_201307171027/S0210570508712524/v1_201307171027/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "15961" "tipo" => "SECCION" "es" => array:2 [ "titulo" => "Originales" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "es" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/02105705/0000003100000001/v1_201307171027/S0210570508712524/v1_201307171027/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0210570508712524?idApp=UINPBA00004N" ]
Idioma original: Español
año/Mes | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 Octubre | 124 | 2 | 126 |
2024 Septiembre | 187 | 14 | 201 |
2024 Agosto | 177 | 10 | 187 |
2024 Julio | 193 | 9 | 202 |
2024 Junio | 184 | 2 | 186 |
2024 Mayo | 213 | 10 | 223 |
2024 Abril | 166 | 5 | 171 |
2024 Marzo | 185 | 6 | 191 |
2024 Febrero | 149 | 2 | 151 |
2024 Enero | 122 | 0 | 122 |
2023 Diciembre | 147 | 3 | 150 |
2023 Noviembre | 184 | 5 | 189 |
2023 Octubre | 197 | 4 | 201 |
2023 Septiembre | 156 | 4 | 160 |
2023 Agosto | 153 | 0 | 153 |
2023 Julio | 131 | 10 | 141 |
2023 Junio | 121 | 2 | 123 |
2023 Mayo | 141 | 5 | 146 |
2023 Abril | 153 | 3 | 156 |
2023 Marzo | 146 | 2 | 148 |
2023 Febrero | 134 | 3 | 137 |
2023 Enero | 100 | 6 | 106 |
2022 Diciembre | 81 | 5 | 86 |
2022 Noviembre | 111 | 9 | 120 |
2022 Octubre | 94 | 8 | 102 |
2022 Septiembre | 119 | 12 | 131 |
2022 Agosto | 105 | 11 | 116 |
2022 Julio | 71 | 9 | 80 |
2022 Junio | 72 | 19 | 91 |
2022 Mayo | 76 | 6 | 82 |
2022 Abril | 108 | 16 | 124 |
2022 Marzo | 116 | 11 | 127 |
2022 Febrero | 140 | 7 | 147 |
2022 Enero | 118 | 13 | 131 |
2021 Diciembre | 89 | 11 | 100 |
2021 Noviembre | 82 | 9 | 91 |
2021 Octubre | 124 | 8 | 132 |
2021 Septiembre | 99 | 11 | 110 |
2021 Agosto | 92 | 12 | 104 |
2021 Julio | 77 | 8 | 85 |
2021 Junio | 93 | 8 | 101 |
2021 Mayo | 115 | 5 | 120 |
2021 Abril | 243 | 11 | 254 |
2021 Marzo | 154 | 17 | 171 |
2021 Febrero | 103 | 15 | 118 |
2021 Enero | 127 | 12 | 139 |
2020 Diciembre | 107 | 15 | 122 |
2020 Noviembre | 118 | 7 | 125 |
2020 Octubre | 80 | 11 | 91 |
2020 Septiembre | 84 | 32 | 116 |
2020 Agosto | 99 | 33 | 132 |
2020 Julio | 100 | 8 | 108 |
2020 Junio | 85 | 15 | 100 |
2020 Mayo | 94 | 9 | 103 |
2020 Abril | 76 | 12 | 88 |
2020 Marzo | 81 | 8 | 89 |
2020 Febrero | 104 | 20 | 124 |
2020 Enero | 103 | 8 | 111 |
2019 Diciembre | 77 | 6 | 83 |
2019 Noviembre | 93 | 9 | 102 |
2019 Octubre | 101 | 4 | 105 |
2019 Septiembre | 85 | 5 | 90 |
2019 Agosto | 92 | 6 | 98 |
2019 Julio | 116 | 24 | 140 |
2019 Junio | 147 | 15 | 162 |
2019 Mayo | 275 | 20 | 295 |
2019 Abril | 138 | 13 | 151 |
2019 Marzo | 78 | 12 | 90 |
2019 Febrero | 46 | 14 | 60 |
2019 Enero | 40 | 3 | 43 |
2018 Diciembre | 30 | 2 | 32 |
2018 Noviembre | 47 | 1 | 48 |
2018 Octubre | 72 | 10 | 82 |
2018 Septiembre | 25 | 3 | 28 |
2018 Agosto | 10 | 10 | 20 |
2018 Julio | 26 | 8 | 34 |
2018 Junio | 30 | 5 | 35 |
2018 Mayo | 30 | 12 | 42 |
2018 Abril | 36 | 6 | 42 |
2018 Marzo | 23 | 2 | 25 |
2018 Febrero | 19 | 1 | 20 |
2018 Enero | 24 | 1 | 25 |
2017 Diciembre | 16 | 4 | 20 |
2017 Noviembre | 25 | 4 | 29 |
2017 Octubre | 33 | 1 | 34 |
2017 Septiembre | 20 | 5 | 25 |
2017 Agosto | 33 | 10 | 43 |
2017 Julio | 24 | 1 | 25 |
2017 Junio | 31 | 13 | 44 |
2017 Mayo | 44 | 15 | 59 |
2017 Abril | 16 | 3 | 19 |
2017 Marzo | 30 | 21 | 51 |
2017 Febrero | 32 | 3 | 35 |
2017 Enero | 24 | 4 | 28 |
2016 Diciembre | 50 | 4 | 54 |
2016 Noviembre | 49 | 1 | 50 |
2016 Octubre | 61 | 4 | 65 |
2016 Septiembre | 49 | 5 | 54 |
2016 Agosto | 16 | 5 | 21 |
2016 Julio | 37 | 2 | 39 |
2016 Junio | 44 | 10 | 54 |
2016 Mayo | 51 | 16 | 67 |
2016 Abril | 51 | 7 | 58 |
2016 Marzo | 41 | 3 | 44 |
2016 Febrero | 29 | 9 | 38 |
2016 Enero | 30 | 3 | 33 |
2015 Diciembre | 21 | 5 | 26 |
2015 Noviembre | 40 | 5 | 45 |
2015 Octubre | 47 | 4 | 51 |
2015 Septiembre | 38 | 5 | 43 |
2015 Agosto | 58 | 2 | 60 |
2015 Julio | 57 | 8 | 65 |
2015 Junio | 33 | 8 | 41 |
2015 Mayo | 49 | 15 | 64 |
2015 Abril | 49 | 10 | 59 |
2015 Marzo | 54 | 5 | 59 |
2015 Febrero | 24 | 3 | 27 |
2015 Enero | 43 | 7 | 50 |
2014 Diciembre | 81 | 4 | 85 |
2014 Noviembre | 49 | 3 | 52 |
2014 Octubre | 62 | 8 | 70 |
2014 Septiembre | 59 | 2 | 61 |
2014 Agosto | 50 | 1 | 51 |
2014 Julio | 56 | 6 | 62 |
2014 Junio | 61 | 4 | 65 |
2014 Mayo | 41 | 3 | 44 |
2014 Abril | 39 | 4 | 43 |
2014 Marzo | 46 | 2 | 48 |
2014 Febrero | 41 | 2 | 43 |
2014 Enero | 38 | 1 | 39 |
2013 Diciembre | 45 | 1 | 46 |
2013 Noviembre | 73 | 7 | 80 |
2013 Octubre | 51 | 8 | 59 |
2013 Septiembre | 33 | 1 | 34 |
2013 Agosto | 42 | 4 | 46 |
2013 Julio | 35 | 4 | 39 |
2008 Enero | 1240 | 0 | 1240 |