se ha leído el artículo
array:23 [ "pii" => "S1889183721000878" "issn" => "18891837" "doi" => "10.1016/j.hipert.2021.12.002" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2022-07-01" "aid" => "470" "copyright" => "SEH-LELHA" "copyrightAnyo" => "2021" "documento" => "simple-article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "crp" "cita" => "Hipertens Riesgo Vasc. 2022;39:128-34" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "itemSiguiente" => array:18 [ "pii" => "S188918372200040X" "issn" => "18891837" "doi" => "10.1016/j.hipert.2022.04.002" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2022-07-01" "aid" => "486" "copyright" => "SEH-LELHA" "documento" => "simple-article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "crp" "cita" => "Hipertens Riesgo Vasc. 2022;39:135-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "es" => array:12 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Caso clínico</span>" "titulo" => "Forma monogénica de hipertensión arterial secundaria" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "135" "paginaFinal" => "137" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Monogenic form of secondary arterial hypertension" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "A. Bustos-Merlo, A. Rosales-Castillo, F. Jaén-Águila" "autores" => array:3 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "A." "apellidos" => "Bustos-Merlo" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "A." "apellidos" => "Rosales-Castillo" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "F." "apellidos" => "Jaén-Águila" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S188918372200040X?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/18891837/0000003900000003/v1_202206240713/S188918372200040X/v1_202206240713/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:18 [ "pii" => "S1889183722000277" "issn" => "18891837" "doi" => "10.1016/j.hipert.2022.03.004" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2022-07-01" "aid" => "483" "copyright" => "SEH-LELHA" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "subdocumento" => "rev" "cita" => "Hipertens Riesgo Vasc. 2022;39:121-7" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:1 [ "total" => 0 ] "en" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Review</span>" "titulo" => "Hypertension: The most common chronic health problem in Spain. A call to action" "tienePdf" => "en" "tieneTextoCompleto" => "en" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "en" 1 => "es" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "121" "paginaFinal" => "127" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "es" => array:1 [ "titulo" => "Hipertensión arterial: el problema de salud crónico más frecuente en España. Una llamada a la acción" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "en" => true "es" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "en" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "en" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figure 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1698 "Ancho" => 2167 "Tamanyo" => 361378 ] ] "descripcion" => array:1 [ "en" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Subjects over 18 years of age in absolute numbers (millions) with hypertension, and hypertension treated and controlled in Spain. Data from the ENRICA (2010) study and their 2021 projection.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "J.R. Banegas, T. Gijón-Conde" "autores" => array:2 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "J.R." "apellidos" => "Banegas" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "T." "apellidos" => "Gijón-Conde" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "en" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S1889183722000277?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/18891837/0000003900000003/v1_202206240713/S1889183722000277/v1_202206240713/en/main.assets" ] "es" => array:19 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Caso clínico</span>" "titulo" => "Olmesartán y enteropatía una década después: una asociación quizá no tan excepcional" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "128" "paginaFinal" => "134" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:4 [ "autoresLista" => "C. Albaladejo Blanco, L. Martínez Capilla, J.A. Martín García" "autores" => array:3 [ 0 => array:4 [ "nombre" => "C." "apellidos" => "Albaladejo Blanco" "email" => array:1 [ 0 => "24270cab@comb.cat" ] "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">*</span>" "identificador" => "cor0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "nombre" => "L." "apellidos" => "Martínez Capilla" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "J.A." "apellidos" => "Martín García" ] ] "afiliaciones" => array:1 [ 0 => array:2 [ "entidad" => "Centro de Atención Primaria Llefià. Institut Català de la Salut, Badalona, Barcelona, España" "identificador" => "aff1" ] ] "correspondencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "cor0005" "etiqueta" => "⁎" "correspondencia" => "Autor para correspondencia." ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Olmesartan and enteropathy a decade later: a perhaps not so exceptional association" ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0025">Introducción</span><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Olmesartán medoxomilo es un fármaco antihipertensivo de uso habitual, comercializado en España desde el año 2003, que pertenece al grupo de los antagonistas de los receptores de la angiotensina II (ARA-II). Se trata de un medicamento de amplia experiencia y en general bien tolerado, pero con un efecto adverso infrecuente en forma de diarrea persistente y refractaria a los tratamientos habituales (dieta, antibióticos, antidiarreicos, etc.) que al prolongarse en el tiempo provoca pérdida de peso; en casos graves aparece deshidratación, diselectrolitemia, fallo renal y/o desnutrición secundaria a las pérdidas intestinales. La histología muestra un patrón inflamatorio de la mucosa con atrofia de vellosidades, similar al de la enfermedad celíaca y otros tipos de esprúe. Tras suspender la medicación, las diarreas ceden al cabo de 1-2 semanas y las alteraciones histológicas mejoran a partir de los 2-3 meses.</p><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En la literatura médica se han comunicado, desde la primera vez en el año 2012,<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0055"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a> casos de diarrea crónica grave con gran pérdida de peso en individuos que toman olmesartán, desde pocos meses hasta años después de haber iniciado el tratamiento. Su mecanismo fisiopatológico todavía es desconocido, pero se cree que se trata de una reacción de hipersensibilidad inmunológica de aparición retardada,a nivel de la mucosa intestinal, sin descartarse cierta susceptibilidad genética (HLA haplotipos DQ2 y DQ8). Característicamente la clínica diarreica desaparece al suspender el fármaco y reaparece con su reintroducción, de modo que si el médico asistencial tiene presente dicho efecto podría disminuir la cantidad de pruebas complementarias a realizar. De hecho, en la ficha técnica de la Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios (AEMPS) ya se advierte de una enteropatía tipo esprúe no celíaco, si bien con una frecuencia de aparición muy rara. A continuación, presentamos un caso de enteropatía por olmesartán en el que el diagnóstico se realizó por exclusión de otras causas de diarrea crónica y se confirmó mediante toma de biopsias duodenales.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0030">Caso clínico</span><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Mujer de 82 años con antecedentes patológicos de hipertensión arterial (HTA), en tratamiento con olmesartán 40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg y lercanidipino 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día, fibrilación auricular (pauta de warfarina), hipertensión pulmonar (torasemida 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día), temblor esencial (propranolol 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/8<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>h), hipotiroidismo (levotiroxina 100<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μg/día) y poliartrosis (paracetamol 1<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>g/8-12<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>h). Acudió al centro de atención primaria por presentar diarreas acuosas abundantes: unas 4-5 deposiciones al día sin productos patológicos, de unos tres meses de evolución, que le han provocado la pérdida de 20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de peso. No había consultado antes por sus limitaciones de movilidad osteoarticular y por las dificultades derivadas de la pandemia. No refería fiebre ni dolor abdominal, ni tampoco viajes o ingesta de productos en mal estado. La exploración física era anodina mostrando un estado general conservado, salvo por la delgadez, con unas constantes normales: Tª36<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>°C, PA 142/75<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mmHg a 79 lpm. Se realizó analítica en la que destacaba hipopotasemia (2,6 mmol/L) e insuficiencia renal (creatinina 2,5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dL) no presentes en resultados previos, por lo que se derivó a urgencias hospitalarias y desde allí ingresó en planta de Digestivo para estudio. Durante su ingreso hospitalario se le practicaron una batería de pruebas diagnósticas que se resumen en la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a> y entre las que cabe destacar: las alteraciones analíticas que reflejan la pérdida hidroelectrolítica y la malabsorción intestinal persistente (creatinina 1,88<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dL, magnesio 1,23<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dL, potasio 2,2 mmol/L, calcio 6,7<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dL, albúmina 32,2<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>g/L), el estado inflamatorio basal (PCR 155<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dL, fibrinógeno 551<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/dL) aunque sin anemia y con perfil tiroideo en rango terapéutico. En cuanto al estudio digestivo, tanto en heces (sangre oculta, cultivos para bacterias, protozoos y parásitos, toxina <span class="elsevierStyleItalic">Clostridium difficile</span>) como en sangre (anticuerpos anti-transglutaminasa), todo fue negativo. Dado el contexto de pandemia también se practicó test faringonasal para SARS-CoV-2 con resultado negativo. Una TC tóraco-abdominal sólo mostró cardiomegalia con signos de hipertensión pulmonar y diverticulosis sigmoidea, descartando procesos neoformativos subyacentes. En la colonoscopia se observó una mucosa sigmoidea de aspecto edematoso a la que se le realizó biopsia. En la gastroscopia se visualizó una mucosa duodenal atrófica, desde el bulbo hasta la segunda porción; se tomaron biopsias, informadas como duodenitis crónica con atrofia vellositaria parcial, linfocitosis intraepitelial superficial e hiperplasia de criptas. La conclusión fue la de hallazgos compatibles con enteropatía por gluten o por efectos tóxicos farmacológicos. Tras descartar neoplasia del tubo digestivo, enterocolitis infecciosa, etiología inflamatoria (Crohn, colitis ulcerosa) o autoinmune (celiaquía) se orientó como enteropatía por olmesartán. Con la reposición hidroelectrolítica se logró la normalización de los parámetros analíticos. Posteriormente a la suspensión de olmesartán hubo una buena evolución, con cese progresivo de las diarreas en 7-10 días, consiguiendo disminuir las deposiciones en número y consistencia. Después del alta hospitalaria fue recuperando peso, a razón de 3<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg/mes, sin repetir el cuadro diarreico. Respecto a su HTA, decir que consta diagnóstico desde 1999 y diferentes tratamientos farmacológicos: hidroclorotiazida, captopril, losartán, doxazosina, valsartán, etc., hasta la introducción de olmesartán hace 2,5 años. El grado de control era entre deficiente y aceptable y como complicaciones en órganos diana presentaba cardiopatía hipertensiva (hipertrofia ventricular izquierda con disfunción diastólica y fibrilación auricular). En el hospital se mantuvo normotensa durante su estancia y al alta se introdujo enalapril 5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día y furosemida 40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día (en sustitución de olmesartán y torasemida, respectivamente) dejando lercanidipino. Hasta la fecha mantiene buenos controles tensionales, pero se aumentó lercanidipino a 20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día.</p></span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0035">Discusión</span><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La prevalencia real de esta enteropatía no celíaca es desconocida, pero es probable que sea mayor a la reportada, en torno al 0,2% según algunos autores<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0060"><span class="elsevierStyleSup">2</span></a>, debido a los casos leves-moderados que ceden al suspender el fármaco y no se notifican, a los casos graves que ingresan pero que no se llegan a publicar o lo hacen, pero en revistas no indexadas. Según el Servicio Español de Farmacovigilancia de la AEMPS, se han comunicado –hasta 2019– un total de 50 notificaciones de reacciones adversas atribuídas a olmesartán por los conceptos de malabsorción intestinal, diarrea o enteropatía tipo esprúe.</p><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En las <a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#tbl0005">tablas 1 y 2</a> se compara nuestro caso con todos los demás que han sido publicados en revistas españolas indexadas durante la última década (n<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>40). Con base en estos datos podría establecerse una aproximación al perfil clínico del paciente susceptible, que nos haría sospechar en la consulta ambulatoria y sería: edad avanzada sobre la setentena, sin predominio de sexo, toma de dosis altas (40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día) desde hace más de 1-2 años, diarrea acuosa persistente con pérdida de peso importante, pocos datos en la exploración abdominal, normalidad del examen básico de heces y mejoría de la clínica después de retirar olmesartán. En una pequeña revisión también de ámbito nacional –aunque publicada en una revista no indexada– Fernández et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0065"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a> describen nueve casos más y el perfil es similar al nuestro (edad media 73 años, duración media del tratamiento<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>> 2 años y empleo de dosis altas) excepto por el claro predominio en varones.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0005"></elsevierMultimedia><elsevierMultimedia ident="tbl0010"></elsevierMultimedia><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Asimismo, estas características son coincidentes con otros estudios publicados en Estados Unidos (2012) y en Francia (2015) como se detalla a continuación.</p><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La primera alerta se describió en el trabajo de Rubio-Tapia et al.<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0055"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a> donde describen una serie de 22 casos de diarrea crónica inexplicada y enteropatía en pacientes con HTA tratados con olmesartán durante el período 2008-2011. La enfermedad celíaca se descartó en todos ellos, la edad media eran 69,5 años y la mayoría tomaban dosis de 40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día. La presentación clínica fue diarrea crónica y pérdida de peso (media: 18<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg) que requirió hospitalización en el 64%. Las biopsias intestinales mostraron atrofia de vellosidades y grados variables de inflamación mucosa en el 68%. Tras la retirada de olmesartán en todos los casos se produjo cese de la diarrea y aumento de peso (media: 12<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg). La recuperación histológica se confirmó posteriormente (media: ocho meses) en todos aquellos que realizaron seguimiento endoscópico con biopsia (82%). Se concluyó que olmesartán podría estar asociado con una forma grave de enteropatía. En 2013, la <span class="elsevierStyleItalic">Food and Drug Administration</span> de Estados Unidos dictaminó que la aparición de enteropatía <span class="elsevierStyleItalic">sprue-like</span> se asociaba a olmesartán y no a otros ARA-II<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0070"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>, descartando un efecto de grupo farmacológico, aunque posteriormente se han comunicado reportes aislados que implicaban a valsartán<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0060"><span class="elsevierStyleSup">2,5</span></a>, irbesartán<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0080"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a> y telmisartán<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0085"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a>.</p><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En Francia se evaluó en una gran cohorte de base poblacional el riesgo de hospitalización por malabsorción intestinal asociada con olmesartán<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0090"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>: ésta fue estadísticamente significativa y aumentó de forma proporcional a la duración del tratamiento, sobre todo con exposiciones<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>2 años.</p><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Para finalizar, no hay que olvidar la importancia del tratamiento sustitutivo para la HTA cuando se procede a retirar olmesartán; una vez pasada la fase sintomática, lo más probable es que se necesite otro antihipertensivo. Las alternativas más utilizadas en el mencionado artículo de Rubio-Tapia<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0055"><span class="elsevierStyleSup">1</span></a> fueron, por orden, amlodipino, hidroclorotiazida y metoprolol. En la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a> se sugieren opciones terapéuticas equipotentes de antihipertensivos en monoterapia, basadas en los resultados del estudio ATOM<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0095"><span class="elsevierStyleSup">9,10</span></a>.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0015"></elsevierMultimedia><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Como conclusión, recalcar la importancia de conocer y pensar en este posible efecto adverso que, al ser infrecuente y sin una secuencia temporal reciente, se puede confundir fácilmente con otras procesos más comunes: diarrea infecciosa o autoinmune (celiaquía), neoplasia de colon, etc. Se trataría, pues, de actuar lo más pronto posible retirando olmesartán en pacientes con perfil de sospecha alta (edad avanzada, empleo de dosis elevadas y tiempo de exposición prolongado, diarreas persistentes) paralelamente a su estudio protocolarizado. Si éstas no empiezan a mejorar después de una semana post-interrupción, se debería ampliar el estudio diagnóstico y/o proceder a interconsulta especializada (Gastroenterología, Enfermedades Infecciosas) valorando la hospitalización en casos graves.</p></span><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0040">Financiación</span><p id="par0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Este trabajo no ha recibido ningún tipo de financiación.</p></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0045">Conflicto de intereses</span><p id="par0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los autores declaran no tener ningún conflicto de intereses.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:11 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xres1738593" "titulo" => "Resumen" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec1533526" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:3 [ "identificador" => "xres1738594" "titulo" => "Abstract" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0010" ] ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec1533527" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Introducción" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "Caso clínico" ] 6 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "Discusión" ] 7 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Financiación" ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 9 => array:2 [ "identificador" => "xack613954" "titulo" => "Agradecimientos" ] 10 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2021-11-24" "fechaAceptado" => "2021-12-04" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec1533526" "palabras" => array:3 [ 0 => "Olmesartán" 1 => "Enteropatía" 2 => "Diarrea crónica" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec1533527" "palabras" => array:3 [ 0 => "Olmesartan" 1 => "Enteropathy" 2 => "Chronic diarrhoea" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Olmesartán es un potente antagonista de los receptores de la angiotensina II utilizado habitualmente en el tratamiento de la hipertensión arterial.</p><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Durante la última década se han descrito varios casos de enteropatía tipo esprúe asociados al uso de este fármaco, con afectación clínica severa que precisan hospitalización, pero afortunadamente con remisión completa tras la retirada del mismo.</p><p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Se presenta el caso de una mujer de 82 años pluripatológica, con un síndrome diarreico crónico que derivó en una pérdida de 20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de peso en los últimos tres meses. Para su hipertensión seguía doble terapia: olmesartán 40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg y lercanidipino 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/día.</p><p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Basado en los hallazgos de la paciente presentada, se realiza una búsqueda bibliográfica de todos los casos publicados en revistas indexadas españolas (PubMed) y se comparan, intentando establecer un perfil de sospecha que promueva la suspensión de olmesartán y acelere las pruebas complementarias necesarias para descartar otros diagnósticos.</p></span>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span id="abst0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Olmesartan is a potent angiotensin II receptor antagonist commonly used in the treatment of high blood pressure.</p><p id="spar0030" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">During the last decade, several cases of sprue-like enteropathy have been described associated with the use of this drug - with severe clinical involvement that requires hospitalization - but fortunately with complete remission after its discontinuation.</p><p id="spar0035" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">We present the case of a multi-pathological 82-year-old woman with a chronic diarrhoeal syndrome that resulted in a weight loss of 20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg over the last three months. She was prescribed dual therapy for her hypertension: olmesartan 40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg, torasemide 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg, and lercanidipine 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg/day.</p><p id="spar0040" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Based on the findings of the patient presented, we conducted a literature search of all the cases published in Spanish indexed journals (PubMed) and compared them, attempting to establish a suspicion profile that would result in the suspension of olmesartan and accelerate the complementary tests necessary to rule out other diagnoses.</p></span>" ] ] "multimedia" => array:3 [ 0 => array:8 [ "identificador" => "tbl0005" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at1" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0050" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Ac antiTG: anticuerpos anti-transglutaminasa; AMLO: amlodipino; ANA: anticuerpos antinucleares; C: <span class="elsevierStyleItalic">Clostridium</span>; FCS: fibrocolonoscopia; FGS: fibrogastroscopia; HCTZ: hidroclorotiazida; Hp: <span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori;</span> HTA: hipertensión arterial; OLME: olmesartán; TC: tomografía computarizada; SOH: sangre oculta en heces; VIH: virus inmunodeficiencia humana; (-): negativo.</p>" "tablatextoimagen" => array:2 [ 0 => array:1 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Cita resumida \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Nuestro caso<span class="elsevierStyleItalic">Hipertens Riesgo Vasc</span> 2022; \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Trigás-Ferrín et al.<span class="elsevierStyleItalic">Rev Clin Esp</span> 2014;214:487-8. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Téllez et al.<span class="elsevierStyleItalic">Med Clin</span> 2015;144:139-40. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Téllez-Villajos et al.<span class="elsevierStyleItalic">Med Clin</span> 2015;144:140-1. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sexo y edad \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mujer de 82 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Varón de 72 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Varón de 73 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Varón de 78 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento HTAde base \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME 40 mg/día x 33 meses<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Lercanidipino 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg /día \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>HCTZ x 14 meses (no consta dosis) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">HTA larga evoluciónOLME 20 mg/día x 8 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME 40 mg/día x 8 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Motivo de consulta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diarreas acuosas x 3 mesesPérdida de 20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de peso \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diarreas acuosas x 5 mesesPérdida de 23<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de peso \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diarrea crónicaPérdida de 15<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de peso \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diarreas acuosas x 2 mesesPérdida de 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de peso \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Exploracion física \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Poco destacable \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">PA: 100/60 mmHgSigno del pliegue (+) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">PA: 90/60 mmHg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Analítica sanguínea \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Creatinina 1,88, K<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>2,2, Ca<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>6,7 y albúmina 32Ac antiTG (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Creatinina 2.3Ac antiTG (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">K<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>1,5, Ca<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>5,2 y Mg<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,5Ac antiTG (-)Serología VIH (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Creatinina 4,2, K<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>2,7, Ca<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>7,4, Hb 9,8 y Albúmina 25,7Ac antiTG (-); serologías: rotavirus, citomegalovirus, VIH y leishmania (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Estudio de heces \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">2 coprocultivos (-)2 test de SOH (-)Toxina <span class="elsevierStyleItalic">C. difficile</span> (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Coprocultivos (-)Huevos y parásitos (-)Toxina <span class="elsevierStyleItalic">C. difficile</span> (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Negativo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">3 coprocultivos (-)Toxina <span class="elsevierStyleItalic">C. difficile</span> (-)<span class="elsevierStyleItalic">Giardia lamblia</span> (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Pruebas de imagen \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: duodenitis crónicaFCS: edema mucosa sigmaTC: diverticulosis sigmoidea \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: duodenitis edematosaFCS: normal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: normalFCS: normal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: normalFCS: 2 adenomas tubularesTC abdominal: normal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Biopsia duodenal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atrofia vellositariaLinfocitosis intraepitelialHiperplasia de criptas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atrofia vellositariaInfiltrado linfocitario \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Aplanamiento vellosidadesInfiltrado linfocitario intraepitelial Hiperplasia de criptas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atrofia vellosidadesLinfocitosis intraepitelialHiperplasia de criptas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Reposición hidroelectrolíticaRetirada OLME \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Reposición hidroelectrolíticaRetirada OLME \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Reposición hidroelectrolíticaRetirada OLME \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Reposición hidroelectrolíticaRetirada OLME \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Evolución \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica: 7-10 díasSin endoscopias de control \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica: 8 díasCuración endoscópica: 4 m \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica: 3 semanasSin endoscopias de control \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica: 3 semanasCuración endoscópica: 6 m \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento HTAposterior \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sustitución OLME x enalaprilMantenimiento lercanidipino \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] ] 1 => array:1 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Cita resumida \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Estévez et al.<span class="elsevierStyleItalic">Rev Clin Esp</span> 2021;221:411-7. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Moreno et al.<span class="elsevierStyleItalic">FMC</span> 2021;28:314. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Agudo.<span class="elsevierStyleItalic">Gastroenterol Hepatol</span> 2015;38:108-9. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Modesto et al.<span class="elsevierStyleItalic">An Sist Sanit Navar</span> 2017;40:291-4. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sexo y edad \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mujer 70 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Varón 76 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mujer 68 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Varón 64 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento HTAde base \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME x 1 año(no consta dosis) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME 40/HCTZ<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>AMLO 5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg (no consta duración) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME x 1 añoAMLO (no consta dosis) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">OLME<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>AMLO(no consta dosis ni duración) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Motivode consulta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sdme. tóxico con ↓ 13 kg pesoDiarrea acuosa x 4-5 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diarrea x 3 semanas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sdme. constitucionalDiarrea acuosa x 10 días \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sdme. constitucional↓ 10<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>kg de pesoDiarrea x 3 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Exploracion física \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">HipoTA (90/40 mmHg)palidez cutáneo-mucosa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Anodina, salvo dolor a la palpación abdominal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">HipoTA, taquicardia, deshidratación \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Analítica sanguínea \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">↑ Reactantes de fase agudaANA (+) a títulos 1/320Ac antiTG (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">K<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3.4, Ca<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>+<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>8.54Ac antiTG (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">↑ Reactantes fase agudaFracaso renal agudoHipopotasemiaAc antiTG (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Datos de deshidrataciónFracaso renal agudoAc antiTG (-)Marcadores tumorales (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Estudiode heces \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Coprocultivos y parásitos (-)Toxina <span class="elsevierStyleItalic">C. difficile</span> (-)<span class="elsevierStyleItalic">Helicobacter pylori</span> (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Coprocultivo (-)Parásitos (-)Elastasa<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>>500<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>μg/g \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Coprocultivo (-)Parásitos (-)↑ Calprotectina \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Coprocultivo (-)Parásitos (-)↑ Calprotectina \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Pruebasde imagen \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: gastritis atróficaFCS: normalTC tóraco-abdominal: normal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: gastritis crónica erosivaFCS: normalTC y RM abdominal: normales \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: normalFCS: microcolitisTC abdominal: normal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">FGS: normalFCS: adenoma tubular en ciegoTC abdominal: adenitis mesentérica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Biopsia duodenal \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">↓ vellosidades intestinalesLinfocitosis intraepitelialBanda colágena subepitelial \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atrofia vellositaria grado II-IIICambios regenerativosGastritis crónica activa Hp (-) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atrofia vellositariaLinfocitosis intraepitelial \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Aplanamiento vellosidadesInfiltrado linfocitarioEosinofilia en lámina propia \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sueroterapia EVRetirada fármacos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Reposición hidroelectrolíticaRetirada OLME \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Reposición hidroelectrolíticaRetirada OLME \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">SintomáticoRetirada de fármacos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Evolución \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica en 6 semanas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación endoscópica a los 2 meses \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Curación clínica en 1 mes \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento HTAposterior \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sustitución de OLME x AMLO \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sustitución OLME x captoprilMantenimiento AMLO \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mantenimiento AMLO \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0045" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Resultados comparativos de los casos aislados publicados en revistas indexadas españolas durante la década 2012-21, asociados con el uso de olmesartán (N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>8)</p>" ] ] 1 => array:8 [ "identificador" => "tbl0010" "etiqueta" => "Tabla 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at2" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Cita resumida \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Ulloa-Rocha et al. <span class="elsevierStyleItalic">Gastroenterol Hepatol</span>2015;38:514-5. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Curieses et al.<span class="elsevierStyleItalic">Aten Primaria</span> 2017;49:369-70. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Calvo et al.<span class="elsevierStyleItalic">Rev Esp Geriatr Gerontol</span> 2017;52:223-4. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Roca et al.<span class="elsevierStyleItalic">Nefrologia</span>2017;37:539-561. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Nadal et al.<span class="elsevierStyleItalic">Aten Primaria</span> 2019;51:187-8. \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N.° pacientes \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>2 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>7 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>19 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>3 \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Sexo y edad \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Hombre 62 añosMujer 82 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mujer 71 añosHombre 86 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">6 mujeres y 1 hombreEdad media: 73 años(rango: 65-84 años) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">9 mujeres y 10 hombresEdad media: 70 años(rango: 56-88 años) \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Mujer 83 añosMujer 86 añosHombre 74 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Dosis y duración de olmesartán \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 1 añoCombinación fija con amlodipino, 40/5<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 1 año \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 7 años20<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 8 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">La mayoría 40 mg/díaDuración media: 1,5 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">La mayoría 40 mg/díaDuración media: 2,5 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 5 años40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 3 años40<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>mg x 6 años \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Tratamiento HTAposterior \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">No consta \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0060" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Descripción de las series de casos publicados en revistas indexadas españolas hasta la fecha actual (2012-21) asociados con el uso de olmesartán (N<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>=<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>33)</p>" ] ] 2 => array:8 [ "identificador" => "tbl0015" "etiqueta" => "Tabla 3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at3" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:2 [ "leyenda" => "<p id="spar0070" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">PAS: presión arterial sistólica; IECA: inhibidores de la enzima conversora de la angiotensina; ARA-II: antagonistas de los receptores de la angiotensina II.</p>" "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Olmesartán 10 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Olmesartán 20 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th><th class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-head\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Olmesartán 40 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Antihipertensivosalternativos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Potencia baja: reducción media de la PAS <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mmHg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Potencia intermedia: descenso medio de PAS entre 10-15 mmHg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Potencia alta: disminución media de la PAS<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>15 mmHg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Otros ARA-II \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Candesartán 8 mgLosartán 50 mgIrbesartán 75 mgTelmisartán 20 mgValsartán 80 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Candesartán 16 mgLosartán 100 mgIrbesartán 150-300 mgTelmisartán 40-80 mgValsartán 160 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Candesartán 32 mgValsartán 320 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">IECA \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Enalapril 10 mgLisinopril <<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>20 mgRamipril 2,5 mgTrandolapril 2 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Enalapril 20 mgLisinopril 20-40 mgRamipril 5-10 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Enalapril 40 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Calcioantagonistas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diltiazem 60-120 mgFelodipino 5 mgVerapamil 180-240 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Amlodipino 5-10 mgDiltiazem 120-240 mgNifedipino 20-30 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diltiazem ≥ 300 mgNifedipino 60 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Betabloqueadores \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Bisoprolol 2,5 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atenolol 50 mgBisoprolol 5 mgNevibolol 5 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Atenolol 100 mgBisoprolol 10 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Diuréticos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="left" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t">Hidroclorotiazida 25 mgIndapamida 1,5-2,5 mg \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="\n \t\t\t\t\ttable-entry\n \t\t\t\t " align="" valign="\n \t\t\t\t\ttop\n \t\t\t\t"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0065" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Equivalencias aproximadas de la dosificación sustitutiva cuando se retira olmesartán, teniendo en cuenta las presentaciones comerciales disponibles y las dosis máximas en ficha técnica (basado en el estudio ATOM<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0095"><span class="elsevierStyleSup">9,10</span></a>)</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0015" "bibliografiaReferencia" => array:10 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0055" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Severe spruelike enteropathy associated with olmesartan" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "A. Rubio-Tapia" 1 => "M.L. Herman" 2 => "J.F. Ludvigsson" 3 => "D.G. Kelly" 4 => "T.F. Mangan" 5 => "T.T. Wu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.mayocp.2012.06.003" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Mayo Clin Proc." "fecha" => "2012" "volumen" => "87" "paginaInicial" => "732" "paginaFinal" => "738" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22728033" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0060" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Enteropatía sprue-like asociada a valsartán" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "A. Del Val" 1 => "M. García-Campos" 2 => "N. García-Morales" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.medcli.2017.09.021" "Revista" => array:4 [ "tituloSerie" => "Med Clin." "fecha" => "2018" "volumen" => "150" "paginaInicial" => "329" ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0065" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Enteropatía por Olmesartán" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "I. Fernández" 1 => "J.M. Paz" 2 => "J. De la Fuente" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Galicia Clin." "fecha" => "2017" "volumen" => "78" "paginaInicial" => "163" "paginaFinal" => "164" ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0070" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:1 [ "referenciaCompleta" => "FDA Drug Safety Communication: FDA approves label changes to include intestinal problems (sprue-like enteropathy) linked to blood pressure medicine olmesartan medoxomil. 2013. [consultado 12 Oct 2021]. Disponible en: <a target="_blank" href="http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm359477">http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm359477</a>" ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0075" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "A case of severe sprue-like enteropathy associated with valsartan" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "M.L. Herman" 1 => "A. Rubio-Tapia" 2 => "T. Wu" 3 => "J.A. Murray" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.14309/crj.2015.15" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "ACG Case Rep J." "fecha" => "2015" "volumen" => "2" "paginaInicial" => "92" "paginaFinal" => "94" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26157924" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0080" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Doctora… esto no se corta" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "M. Fernández" 1 => "S. González" 2 => "C. Frías" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.fmc.2018.07.004" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "FMC." "fecha" => "2018" "volumen" => "25" "paginaInicial" => "614" "paginaFinal" => "615" ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0085" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Letter: telmisartan-associated enteropathy - there any class effect?" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "J. Cyrany" 1 => "T. Vasatko" 2 => "J. Machac" 3 => "M. Nova" 4 => "J. Szanyi" 5 => "M. Kopacova" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/apt.12850" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Aliment Pharmacol Ther." "fecha" => "2014" "volumen" => "40" "paginaInicial" => "569" "paginaFinal" => "570" ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0090" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Severe intestinal malabsorption associated with olmesartan: a French nationwide observational cohort study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M. Basson" 1 => "M. Mezzarobba" 2 => "A. Weill" 3 => "P. Ricordeau" 4 => "H. Allemand" 5 => "F. Alla" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1136/gutjnl-2015-309690" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gut." "fecha" => "2016" "volumen" => "65" "paginaInicial" => "1664" "paginaFinal" => "1669" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26250345" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0095" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Treatment efficacy of anti-hypertensive drugs in monotherapy or combination ATOM systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials according to PRISMA statement" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M.A. Paz" 1 => "A. de la Sierra" 2 => "M. Sáez" 3 => "M.A. Barceló" 4 => "J.J. Rodríguez" 5 => "S. Castro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/MD.0000000000015010" "Revista" => array:4 [ "tituloSerie" => "Medicine." "fecha" => "2016" "volumen" => "95" "paginaInicial" => "e4071" ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0100" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Practical application of the ATOM study Treatment efficacy of anti-hypertensive drugs in monotherapy or combination (ATOM metaanalysis according to PRISMA statement); tables for the use of antihypertensive drugs in monotherapy or combination" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M.A. Paz" 1 => "M. Farrerons" 2 => "M. Sáez" 3 => "C. Saurina" 4 => "M. García" 5 => "S. Castro" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1097/MD. 0000000000004071" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Medicine." "fecha" => "2019" "volumen" => "98" "paginaInicial" => "e15010" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30985647" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "agradecimientos" => array:1 [ 0 => array:4 [ "identificador" => "xack613954" "titulo" => "Agradecimientos" "texto" => "<p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Dr. Eugeni Domenech. Servicio de Gastroenterología y Aparato Digestivo. Hospital Universitari Germans Trias i Pujol, Badalona (Barcelona).</p>" "vista" => "all" ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/18891837/0000003900000003/v1_202206240713/S1889183721000878/v1_202206240713/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "9080" "tipo" => "SECCION" "en" => array:2 [ "titulo" => "Casos clínicos" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "en" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/18891837/0000003900000003/v1_202206240713/S1889183721000878/v1_202206240713/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S1889183721000878?idApp=UINPBA00004N" ]
año/Mes | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 Septiembre | 0 | 1 | 1 |
2024 Agosto | 0 | 4 | 4 |
2024 Julio | 0 | 4 | 4 |
2024 Mayo | 0 | 1 | 1 |
2024 Marzo | 1 | 1 | 2 |
2024 Enero | 0 | 1 | 1 |
2023 Diciembre | 2 | 0 | 2 |
2023 Noviembre | 0 | 1 | 1 |
2023 Octubre | 0 | 5 | 5 |
2023 Septiembre | 0 | 1 | 1 |
2023 Agosto | 3 | 3 | 6 |
2023 Julio | 0 | 3 | 3 |
2023 Junio | 0 | 3 | 3 |
2023 Mayo | 0 | 4 | 4 |
2023 Abril | 0 | 2 | 2 |
2023 Marzo | 1 | 0 | 1 |
2023 Enero | 0 | 1 | 1 |
2022 Noviembre | 1 | 0 | 1 |
2022 Octubre | 17 | 7 | 24 |
2022 Septiembre | 3 | 8 | 11 |
2022 Agosto | 5 | 7 | 12 |
2022 Julio | 4 | 4 | 8 |
2022 Junio | 6 | 6 | 12 |
2022 Marzo | 0 | 2 | 2 |
2022 Febrero | 0 | 2 | 2 |