se ha leído el artículo
array:23 [ "pii" => "S0120563317302565" "issn" => "01205633" "doi" => "10.1016/j.rccar.2017.12.001" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2018-01-01" "aid" => "518" "copyrightAnyo" => "2017" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Rev Col Cardiol. 2018;25 Supl 1:42-8" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 3313 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 30 "HTML" => 2812 "PDF" => 471 ] ] "itemSiguiente" => array:18 [ "pii" => "S0120563317302589" "issn" => "01205633" "doi" => "10.1016/j.rccar.2017.11.028" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2018-01-01" "aid" => "520" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Rev Col Cardiol. 2018;25 Supl 1:49-58" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 7125 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 63 "HTML" => 5664 "PDF" => 1398 ] ] "es" => array:12 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Artículo especial</span>" "titulo" => "Enfermedad cardíaca y embarazo" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "49" "paginaFinal" => "58" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Heart disease and pregnancy" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Ana G. Múnera-Echeverri" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Ana G." "apellidos" => "Múnera-Echeverri" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0120563317302589?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/01205633/00000025000000S1/v2_201803160440/S0120563317302589/v2_201803160440/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:18 [ "pii" => "S012056331730253X" "issn" => "01205633" "doi" => "10.1016/j.rccar.2017.11.025" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2018-01-01" "aid" => "515" "documento" => "article" "crossmark" => 1 "licencia" => "http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Rev Col Cardiol. 2018;25 Supl 1:34-41" "abierto" => array:3 [ "ES" => true "ES2" => true "LATM" => true ] "gratuito" => true "lecturas" => array:2 [ "total" => 1225 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 33 "HTML" => 927 "PDF" => 265 ] ] "es" => array:13 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Artículo especial</span>" "titulo" => "Hipertensión arterial, menopausia y compromiso cognitivo" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "34" "paginaFinal" => "41" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Arterial hypertension, menopause and cognitive impairment" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "resumenGrafico" => array:2 [ "original" => 0 "multimedia" => array:7 [ "identificador" => "fig0005" "etiqueta" => "Figura 1" "tipo" => "MULTIMEDIAFIGURA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "figura" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagen" => "gr1.jpeg" "Alto" => 1400 "Ancho" => 1513 "Tamanyo" => 79055 ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Prevalencia y control de la hipertensión arterial. Zilberman JM et al. J Clin Hypertens (Greenwich) 2015;17(12):970.</p> <p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Ref: HTA: hipertensión arterial.</p>" ] ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Mildren del Sueldo, Augusto Vicario, Gustavo H. Cerezo, Gonzalo Miranda, Judith Zilberman" "autores" => array:5 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Mildren" "apellidos" => "del Sueldo" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Augusto" "apellidos" => "Vicario" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Gustavo H." "apellidos" => "Cerezo" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Gonzalo" "apellidos" => "Miranda" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Judith" "apellidos" => "Zilberman" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S012056331730253X?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/01205633/00000025000000S1/v2_201803160440/S012056331730253X/v2_201803160440/es/main.assets" ] "es" => array:18 [ "idiomaDefecto" => true "cabecera" => "<span class="elsevierStyleTextfn">Artículo especial</span>" "titulo" => "Mujer, corazón y tiroides" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "42" "paginaFinal" => "48" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "autoresLista" => "Ana E. Espinosa de Ycaza" "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "nombre" => "Ana E." "apellidos" => "Espinosa de Ycaza" "email" => array:1 [ 0 => "espinosady8103@gmail.com" ] ] ] "afiliaciones" => array:1 [ 0 => array:2 [ "entidad" => "Universidad de Panamá, Ciudad de Panamá, República de Panamá" "identificador" => "aff0005" ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Women, heart and thyroid" ] ] "textoCompleto" => "<span class="elsevierStyleSections"><span id="sec0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0025">Introducción</span><p id="par0005" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La disfunción tiroidea hace referencia a alteraciones de la tiroides en cuanto a la producción y liberación de las hormonas tiroideas. La disfunción tiroidea puede presentarse como hipotiroidismo e hipertiroidismo, y ocurre más comúnmente en mujeres que en hombres. El hipotiroidismo en general afecta alrededor del 4 al 10% de la población general y hasta un 75% se atribuye a mujeres<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0005"><span class="elsevierStyleSup">1,2</span></a>. Por su parte, el hipertiroidismo afecta del 1 al 2% de la población adulta en general y del 4 al 5% de las mujeres mayores<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0015"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>. Múltiples estudios observacionales muestran que tanto el hipotiroidismo como el hipertiroidismo tienen efectos adversos en el sistema cardiovascular. Por tanto, los objetivos de esta revisión son describir la interacción entre el sistema cardiovascular y la tiroides; detallar los cambios hemodinámicos y cardiovasculares secundarios a disfunción tiroidea; y analizar los efectos del tratamiento del hipotiroidismo e hipertiroidismo, clínico y subclínico, en el sistema cardiovascular.</p></span><span id="sec0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0030">Mecanismo de acción de las hormonas tiroideas en el sistema cardiovascular</span><p id="par0010" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las hormonas tiroideas tetrayodotironina (T4) y triyodotironina (T3) son producidas en la tiroides en respuesta a la TSH. T4 es la hormona predominantemente producida (85%) en comparación a T3<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0020"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>. Aunque ambas hormonas tienen actividad biológica, a nivel celular, T3 es reconocida como la hormona tiroidea biológicamente activa ya que tiene una afinidad con los receptores de hormona tiroidea diez veces más alta que T4<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0025"><span class="elsevierStyleSup">5</span></a>. De hecho, T4 es convertida a T3 por la iodotironina desiodasa tipo 1 localizada en el hígado y los riñones, y por la iodotironina desiodasa tipo II que tiene mayor distribución en el cuerpo y cuatro veces más afinidad por T4 que la tipo I<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0030"><span class="elsevierStyleSup">6</span></a>.</p><p id="par0015" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las hormonas tiroideas tienen efecto cronotrópico e inotrópico positivo en el corazón y también afectan el sistema vascular periférico. En el miocardio, T3 se une al receptor fijador de hormona tiroidea (TBR) localizado en el núcleo, éste se une a elementos de respuesta de hormona tiroidea para así estimular la expresión y transcripción de genes específicos como, el gen asociado a la ATPasa de sodio potasio, a la ATPasa ubicada en el retículo endoplasmático y el gen asociado a la cadena pesada de miosina α. Además, la hormona tiroidea regula de manera negativa la expresión de la cadena pesada de miosina β y phospholamban<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0035"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a>. Al regular la expresión de estos genes, se estimula la contractilidad del miocardio y se facilita el relajamiento del miocardio durante la diástole. El efecto cronotrópico positivo es mediado por la estimulación de la expresión genética de los receptores adrenérgicos β<span class="elsevierStyleInf">1</span> en el miocardio.</p><p id="par0020" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En el sistema vascular la hormona tiroidea por medio de mecanismos no genómicos activa diversas vías metabólicas, una de las cuales promueve la estimulación de la enzima óxido nítrico sintasa (NO sintasa) por lo que aumenta la producción de óxido nítrico en los vasos sanguíneos pequeños, lo que conlleva relajación del músculo liso, vasodilatación y disminución de la resistencia vascular periférica<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0020"><span class="elsevierStyleSup">4</span></a>.</p></span><span id="sec0015" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0035">Efectos del hipotiroidismo en el sistema cardiovascular</span><p id="par0025" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El hipotiroidismo primario clínico presenta usualmente TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L y niveles de hormonas tiroideas (T4 libre o T3) disminuidas. En cambio, el hipotiroidismo subclínico es diagnosticado cuando la TSH está elevada y los niveles de hormonas tiroideas son normales. Generalmente, los pacientes con hipotiroidismo subclínico son asintomáticos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0040"><span class="elsevierStyleSup">8</span></a>.</p><p id="par0030" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La causa más común de hipotiroidismo primario en el mundo es la deficiencia de yodo, sin embargo, en áreas donde no existe deficiencia de yodo, la tiroiditis crónica autoinmune, también conocida como tiroiditis de Hashimoto, es la causa más común de hipotiroidismo. Ésta es entre cinco y diez veces más común en mujeres que en hombres<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0045"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a>. En la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a> se hace una lista detallada de las causas de hipo- e hipertiroidismo.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0005"></elsevierMultimedia><p id="par0035" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El hipotiroidismo primario clínico tiene diversas manifestaciones cardiacas que son más pronunciadas cuanto más severa sea la deficiencia de hormona tiroidea.</p><p id="par0040" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Las alteraciones cardíacas más comunes en pacientes hipotiroideos son:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0005"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0005"><span class="elsevierStyleLabel">1.</span><p id="par0045" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Disminución de la contractilidad cardiaca.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0010"><span class="elsevierStyleLabel">2.</span><p id="par0050" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Reducción del gasto cardiaco.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0015"><span class="elsevierStyleLabel">3.</span><p id="par0055" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Disminución de la frecuencia cardiaca,</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0020"><span class="elsevierStyleLabel">4.</span><p id="par0060" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Disfunción diastólica ventricular que reduce la precarga y contribuye a insuficiencia cardiaca<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0050"><span class="elsevierStyleSup">10</span></a>. Casos de hipotiroidismo severo pueden presentar efusión pericárdica y taponamiento cardiaco<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0055"><span class="elsevierStyleSup">11,12</span></a>.</p></li></ul></p><p id="par0065" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El hipotiroidismo primario también afecta el sistema vascular y causa alteraciones metabólicas como hipertensión diastólica debido al aumento de la resistencia vascular periférica, hipercolesterolemia, aumento del grosor de la capa íntima-media de la carótida, disfunción endotelial y rigidez arterial<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0035"><span class="elsevierStyleSup">7</span></a>. Existe una asociación reportada entre aterosclerosis, enfermedad coronaria e hipotiroidismo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0065"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>. Aunque esta asociación no ha podido ser reproducida consistentemente, en un meta-análisis reciente de estudios de cohorte, pacientes con hipotiroidismo primario tenían mayor riesgo de desarrollar enfermedad isquémica coronaria e infarto agudo del miocardio que los eutiroideos<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0070"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>. Se cree que esta asociación es secundaria a alteraciones en los factores de riesgo cardiovascular como hipertensión diastólica, hipercolesterolemia y elevación de LDL observadas en pacientes con hipotiroidismo.</p><p id="par0070" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Todas estas alteraciones cardiovasculares se observan en casos de hipotiroidismo clínico, sin embargo, en el hipotiroidismo subclínico, a pesar de no presentar síntomas típicos de hipotiroidismo, estudios observacionales demuestran la presencia de cambios cardiacos y alteraciones en los factores de riesgo cardiovascular.</p><p id="par0075" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La alteración cardiaca más común en pacientes con hipotiroidismo subclínico es la disfunción diastólica con disminución del llenado ventricular y alteraciones en la relajación durante la diástole<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0075"><span class="elsevierStyleSup">15</span></a>. No obstante, estudios de contractilidad cardiaca y de función sistólica en hipotiroidismo subclínico han tenido resultados variables<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0080"><span class="elsevierStyleSup">16</span></a>. La presencia de hipotiroidismo subclínico es un factor predictivo independiente de eventos adversos cardiovasculares, muerte de causa cardiaca y rehospitalización por falla cardiaca, en pacientes hospitalizados por insuficiencia cardiaca descompensada<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0085"><span class="elsevierStyleSup">17</span></a>. La <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0010">tabla 2</a> es un resumen de las alteraciones cardiovasculares asociadas a disfunción tiroidea.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0010"></elsevierMultimedia><p id="par0080" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Múltiples estudios han analizado la asociación entre enfermedad coronaria e hipotiroidismo subclínico, algunos muestran una asociación positiva<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0090"><span class="elsevierStyleSup">18</span></a> y otros no relación entre enfermedad coronaria e hipotiroidismo subclínico<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0095"><span class="elsevierStyleSup">19,20</span></a>. Un meta-análisis de quince estudios reportó mayor razón de disparidad (OR) de desarrollar eventos cardiovasculares y mortalidad cardiovascular en pacientes con hipotiroidismo subclínico, sólo en aquellos menores de 65 años de edad pero no en los mayores de 65 años<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0105"><span class="elsevierStyleSup">21</span></a>. Los diferentes resultados confirmados en estos estudios probablemente son secundarios a diferencias en las metodologías utilizadas, poblaciones estudiadas, rangos de edad y sexo y en el valor de TSH utilizado para definir hipotiroidismo subclínico.</p></span><span id="sec0020" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0040">Hipotiroidismo subclínico y lípidos</span><p id="par0085" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Estudios epidemiológicos muestran una asociación entre el hipotiroidismo subclínico y la elevación de los niveles de colesterol total y colesterol LDL, aunque esta es menor que la observada en pacientes con hipotiroidismo primario clínico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0110"><span class="elsevierStyleSup">22</span></a>. La asociación entre hipercolesterolemia e hipotiroidismo subclínico es más fuerte en adultos mayores comparada con adultos jóvenes<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0115"><span class="elsevierStyleSup">23</span></a>.</p><p id="par0090" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Se han estudiado los mecanismos por los cuales el hipotiroidismo causa alteración en los lípidos y niveles de colesterol. La hormona tiroidea regula la expresión de genes relacionados con el metabolismo de lípidos, así como los genes del receptor de LDL estimulando la producción del receptor del LDL; también regula la expresión de ABCG 5 y ABCG 8 que son los transportadores de colesterol del hepatocito a las sales biliares, y disminuye la producción de apolipoproteína B<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0120"><span class="elsevierStyleSup">24,25</span></a>. Por medio de estos mecanismos, en el hipotiroidismo hay un aumento de los niveles de colesterol total y LDL.</p><p id="par0095" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Algunos estudios muestran que la TSH, independientemente de la hormona tiroidea, tiene efectos directos en el metabolismo de los lípidos, al estimular la lipólisis y la actividad de la 3-hidroxi-3-metil-glutaril-CoA reductasa (HMG-CoA reductasa), la enzima limitante en el metabolismo del colesterol. Sin embargo, los resultados de estos estudios no han sido replicados en estudios con muestras más grandes y diferentes metodologías en humanos, de modo que no se puede concluir que la TSH tenga un efecto directo en el metabolismo de los lípidos.</p><p id="par0100" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El efecto de la hormona tiroidea en el HDL y los triglicéridos es variable. Algunos estudios reportan un aumento en los niveles de HDL y otros no informan cambios en los niveles de HDL asociados al hipotiroidismo. No obstante, la hormona tiroidea regula la expresión de varias proteínas relacionadas con el metabolismo y transporte del HDL, como la proteína de transferencia de ésteres de colesterol (CETP), la lipasa hepática y el colesterol acil transferasa (LCAT)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0130"><span class="elsevierStyleSup">26</span></a>. En la <a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a> se muestran los cambios en los lípidos asociados al hipo- e hipertiroidismo.</p><elsevierMultimedia ident="tbl0015"></elsevierMultimedia><span id="sec0025" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0045">Hipotiroidismo y mortalidad</span><p id="par0105" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Un metaanálisis reciente de 55 estudios de cohorte que incluyó 1.89 millones de participantes, encontró que tanto la mortalidad cardiaca como la total era mayor en pacientes con hipotiroidismo que en pacientes con función tiroidea normal. Los resultados fueron similares cuando analizaron mortalidad por causa cardiaca y mortalidad total sólo en pacientes con hipotiroidismo subclínico, comparado con pacientes eutiroideos. El aumento de mortalidad en el hipotiroidismo subclínico se observó principalmente en los pacientes con TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0070"><span class="elsevierStyleSup">14</span></a>. Es importante saber que una debilidad de este metaanálisis es la heterogeneidad de los estudios en cuanto al control de los factores confusores de la relación entre hipotiroidismo y mortalidad.</p><p id="par0110" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Adicionalmente, un estudio de cohorte prospectivo dividió los niveles de TSH considerados dentro del rango normal, en tres grupos: normal alto, normal medio y normal bajo. Los investigadores encontraron que la mortalidad cardiaca y la total era mayor en las personas eutiroideas pero con TSH normal alta, comparada con los eutiroideos con TSH normal media<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0135"><span class="elsevierStyleSup">27</span></a>.</p></span><span id="sec0030" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0050">Efectos del reemplazo con hormona tiroidea</span><p id="par0115" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El tratamiento del hipotiroidismo primario clínico con levotiroxina, con la finalidad de normalizar los niveles de hormona tiroidea y de TSH, revierte los cambios hemodinámicos y cardiovasculares ocasionados por el hipotiroidismo. Existe evidencia que demuestra que la hipertensión diastólica causada por hipotiroidismo primario puede revertir con terapia con levotiroxina<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0140"><span class="elsevierStyleSup">28</span></a>. El reemplazo con levotiroxina también mejora el catabolismo del LDL y puede en ocasiones disminuir los niveles de LDL<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0065"><span class="elsevierStyleSup">13</span></a>. Adicionalmente, la función ventricular izquierda mejora con el tratamiento del hipotiroidismo<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0145"><span class="elsevierStyleSup">29</span></a>.</p><p id="par0120" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La terapia de reemplazo con levotiroxina es el tratamiento estándar del hipotiroidismo primario clínico; sin embargo, aún existe controversia en cuanto al tratamiento del hipotiroidismo subclínico. A pesar de la evidencia por estudios observacionales de los efectos cardiovasculares del hipotiroidismo subclínico, existe escasa evidencia que demuestre que el reemplazo con hormona tiroidea para normalizar los niveles de TSH, modifica los efectos cardiovasculares asociados al hipotiroidismo subclínico.</p><p id="par0125" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En un estudio de cohorte observacional con 12.212 participantes con hipotiroidismo subclínico, no hubo diferencias en infarto al miocardio o muerte cardiovascular en los tratados con levotiroxina en comparación con los que no recibieron tratamiento, excepto en los pacientes menores de 65 años<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0150"><span class="elsevierStyleSup">30</span></a>. Estos mismos investigadores analizaron la información de pacientes con enfermedad cardiaca establecida e hipotiroidismo subclínico y no encontraron beneficio o riesgo del tratamiento con levotiroxina en cuanto a eventos cardiovasculares, admisiones hospitalarias o mortalidad<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0155"><span class="elsevierStyleSup">31</span></a>.</p><p id="par0130" class="elsevierStylePara elsevierViewall">No existe consenso en cuanto al tratamiento del hipotiroidismo subclínico. Diversas sociedades y organizaciones internacionales emiten las siguientes recomendaciones:</p><p id="par0135" class="elsevierStylePara elsevierViewall"><span class="elsevierStyleItalic">American Thyroid Association (ATA)/American Association of Clinical Endocrinologists (AACE)</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0045"><span class="elsevierStyleSup">9</span></a>:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0010"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0025"><span class="elsevierStyleLabel">•</span><p id="par0140" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si la TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L: considerar tratamiento con levotiroxina.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0030"><span class="elsevierStyleLabel">•</span><p id="par0145" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si la TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L: considerar tratamiento en pacientes con alguna de las siguientes características: 1) síntomas compatibles con hipotiroidismo, 2) anticuerpos anti-TPO positivos, 3) enfermedad aterosclerótica cardiovascular o factores de riesgo para enfermedad cardiovascular.</p></li></ul></p><p id="par0150" class="elsevierStylePara elsevierViewall"><span class="elsevierStyleItalic">European Thyroid Association (ETA)</span><a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0160"><span class="elsevierStyleSup">32</span></a>:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0015"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0035"><span class="elsevierStyleLabel">•</span><p id="par0155" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En pacientes menores de 70 años:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0020"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0040"><span class="elsevierStyleLabel">∘</span><p id="par0160" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si la TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mIU/L: tratar con levotiroxina si hay síntomas compatibles con hipotiroidismo y monitorizar respuesta al tratamiento. Si no hay síntomas de hipotiroidismo, no tratar y repetir pruebas de función tiroidea en seis meses.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0045"><span class="elsevierStyleLabel">∘</span><p id="par0165" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si la TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L: tratar con levotiroxina.</p></li></ul></p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0050"><span class="elsevierStyleLabel">•</span><p id="par0170" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En pacientes mayores de 70 años:<ul class="elsevierStyleList" id="lis0025"><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0055"><span class="elsevierStyleLabel">∘</span><p id="par0175" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L: observar y repetir pruebas de función tiroidea en seis meses.</p></li><li class="elsevierStyleListItem" id="lsti0060"><span class="elsevierStyleLabel">∘</span><p id="par0180" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Si TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>10 mI U/L: considerar tratar con levotiroxina si hay síntomas compatibles con hipotiroidismo o si hay riesgo cardiovascular elevado.</p></li></ul></p></li></ul></p></span></span><span id="sec0035" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0055">Efectos del hipertiroidismo en el sistema cardiovascular</span><p id="par0185" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El hipertiroidismo primario en la mayoría de los casos es causado por producción excesiva de hormonas tiroideas. La procedencia más común es la enfermedad de Graves, en la que se forman auto-anticuerpos que estimulan de manera no regulada a los receptores de TSH en la tiroides. El hipertiroidismo endógeno también puede ser secundario a producción autónoma de hormonas tiroideas, por un solo nódulo tiroideo o por múltiples nódulos, como es el caso del bocio multinodular tóxico. Otra causa común de tirotoxicosis es el uso excesivo de hormona tiroidea exógena como levotiroxina (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0005">tabla 1</a>). El hipertiroidismo es menos común que el hipotiroidismo, con una prevalencia de alrededor del 1,3% en la población adulta general (0,5% hipertiroidismo clínico y 0,7% hipertiroidismo subclínico)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0015"><span class="elsevierStyleSup">3</span></a>.</p><p id="par0190" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El hipertiroidismo primario clínico se caracteriza por niveles de TSH por debajo del rango normal y niveles de las hormonas tiroideas, T3, T4 o ambas aumentadas. En el hipertiroidismo subclínico la TSH se encuentra por debajo del rango normal con niveles de hormonas tiroideas normales, y por lo general los pacientes no presentan los síntomas típicos.</p><p id="par0195" class="elsevierStylePara elsevierViewall">De todas las manifestaciones clínicas asociadas al hipertiroidismo clínico, las cardiovasculares son las más frecuentes, y las que motivan al paciente a buscar atención médica. Síntomas y signos comunes del hipertiroidismo incluyen tremor, palpitaciones y taquicardia, debidos a un aumento en la actividad β-adrenérgica causada por el exceso de hormona tiroidea. Al usar beta-bloqueadores se controlan estos signos y síntomas, lo que comprueba el estímulo adrenérgico causado por el hipertiroidismo.</p><p id="par0200" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Aparte del efecto cronotrópico positivo, también hay aumento de la contractilidad cardiaca y del gasto cardiaco, así como disminución de la resistencia vascular periférica lo que lleva a un estado hiperdinámico que cuando persiste puede causar hipertrofia ventricular izquierda, disfunción ventricular e insuficiencia cardiaca. Alrededor del 6% de los pacientes con tirotoxicosis por hipertiroidismo primario, desarrollan insuficiencia cardíaca que usualmente es reversible, y alrededor del 1% desarrolla miocardiopatía dilatada<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0165"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a>.</p><p id="par0205" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El hipertiroidismo clínico está asociado a arritmias cardiacas, fibrilación atrial y otro tipo de taquicardias supraventriculares. Adicional a la taquicardia sinusal, la fibrilación atrial es la arritmia más asociada a hipertiroidismo y contribuye a insuficiencia cardiaca ya que el 95% de los casos de falla cardiaca asociada a hipertiroidismo no controlada presentan fibrilación atrial<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0165"><span class="elsevierStyleSup">33</span></a>.</p><p id="par0210" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Estudios observacionales reportan una asociación entre hipertensión pulmonar e hipertiroidismo clínico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0170"><span class="elsevierStyleSup">34</span></a>, se desconoce si la asociación es causal, aunque se cree que el aumento del gasto cardiaco, el estado hiperdinámico y la falla ventricular izquierda observados en el hipertiroidismo contribuyen al desarrollo de hipertensión pulmonar. La hipertensión pulmonar asociada al hipertiroidismo usualmente es asintomática y reversible una vez se logra tratar este último.</p><p id="par0215" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En cuanto a cambios en los lípidos, el hipertiroidismo clínico se relaciona con disminución de los niveles de colesterol total, LDL y HDL<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0130"><span class="elsevierStyleSup">26</span></a> (<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tbl0015">tabla 3</a>). En cambio, el hipertiroidismo subclínico sólo se ha asociado inconsistentemente a disminución de los niveles de colesterol total y LDL ya que no existe suficiente información para determinar si ocurren cambios en los niveles de triglicéridos, HDL y otras lipoproteínas<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0175"><span class="elsevierStyleSup">35</span></a>.</p></span><span id="sec0040" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0060">Manifestaciones cardiovasculares en el hipertiroidismo subclínico</span><p id="par0220" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los cambios hemodinámicos en el hipertiroidismo subclínico son menos pronunciados que en el hipertiroidismo clínico primario. La frecuencia cardiaca aumenta en el hipertiroidismo subclínico en comparación con pacientes eutiroideos-, sin embargo, no se ha encontrado cambios en la contractilidad cardiaca, en la función ventricular izquierda y de la masa ventricular izquierda en estudios observacionales epidemiológicos.</p><p id="par0225" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Múltiples estudios han reportado una asociación entre fibrilación atrial e hipertiroidismo subclínico, riesgo que parece ser mayor en adultos mayores de 60 años de edad y en aquellos con TSH suprimida debajo de 0,1<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0180"><span class="elsevierStyleSup">36,37</span></a>. Parece existir riesgo de fibrilación atrial incluso en individuos con valores de TSH normal, pero en el primer cuartil del rango normal (TSH entre 0,4 y 1 mI U/L)<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0190"><span class="elsevierStyleSup">38</span></a>. Un metaanálisis de información individual de diez estudios de cohorte, incluyó 8.711 participantes con hipertiroidismo subclínico para el análisis de fibrilación atrial. La presencia de hipertiroidismo subclínico estaba asociada con mayor riesgo atribuible de fibrilación atrial del 45%<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0195"><span class="elsevierStyleSup">39</span></a>.</p></span><span id="sec0045" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0065">Hipertiroidismo, enfermedad cardiovascular y mortalidad</span><p id="par0230" class="elsevierStylePara elsevierViewall">En un estudio poblacional de cohorte en el que se compararon 85.856 pacientes con hipertiroidismo con 847.000 controles, el mayor riesgo cardiovascular se dio en los primeros tres meses después del diagnóstico de hipertiroidismo. El riesgo fue significativo para fibrilación atrial, infarto agudo al miocardio, embolia arterial y eventos cerebrovasculares. El <span class="elsevierStyleItalic">hazard ratio</span> (HR) para mortalidad fue mayor en los pacientes con hipertiroidismo en los primeros tres meses de seguimiento, pero persistió elevado incluso tres años después del diagnóstico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0200"><span class="elsevierStyleSup">40</span></a>. Adicionalmente, en un estudio de cohorte retrospectivo que incluyó a 563.700 participantes, la causa principal del aumento de la mortalidad cardiovascular en pacientes con hipertiroidismo primario e hipertiroidismo subclínico fue insuficiencia cardiaca<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0205"><span class="elsevierStyleSup">41</span></a>.</p><p id="par0235" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Los resultados de los estudios de la asociación del hipertiroidismo subclínico y mortalidad son variables; sin embargo, en el metaanálisis de 10 estudios de cohorte previamente mencionado, el hipertiroidismo subclínico estuvo asociado a mayor mortalidad total y cardiovascular<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0150"><span class="elsevierStyleSup">30</span></a>, con un riesgo atribuible de mortalidad total de 14,5%.</p></span><span id="sec0050" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0070">Efectos del tratamiento del hipertiroidismo</span><p id="par0240" class="elsevierStylePara elsevierViewall">La elección de la terapia para la tirotoxicosis depende de la etiología del hipertiroidismo. Los medicamentos anti-tiroideos, el yodo radioactivo y la lobectomía/tiroidectomía son las opciones terapéuticas disponibles en la mayoría de los casos. Los factores involucrados en la elección del tratamiento para el hipertiroidismo, así como los detalles de los beneficios, riesgos y eficacia de cada una de las modalidades terapéuticas están fuera de los objetivos de esta revisión y se detallan en las guías internacionales para el diagnóstico y tratamiento del hipertiroidismo<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0210"><span class="elsevierStyleSup">42,43</span></a>.</p><p id="par0245" class="elsevierStylePara elsevierViewall">El tratamiento del hipertiroidismo clínico revierte los cambios hemodinámicos causados por la tirotoxicosis<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0220"><span class="elsevierStyleSup">44</span></a>. Estudios observacionales han evaluado el riesgo de eventos cardiovasculares y mortalidad una vez se trata el hipertiroidismo clínico. El riesgo de arritmias cardiacas<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0225"><span class="elsevierStyleSup">45</span></a> y de hospitalizaciones por CVD<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#bib0230"><span class="elsevierStyleSup">46</span></a> permanece elevado después del tratamiento del hipertiroidismo clínico, no obstante, la mortalidad cardiovascular y total es similar a la de la población general<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0225"><span class="elsevierStyleSup">45,46</span></a>.</p><p id="par0250" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Estudios pequeños muestran mejoría de marcadores cardiovasculares, como frecuencia cardiaca y contractilidad, cuando se trata el hipertiroidismo subclínico. Sin embargo, estos estudios no se enfocan en resultados importantes para los pacientes, como eventos cardiovasculares o insuficiencia cardiaca. Adicionalmente, no existen estudios aleatorizados controlados que evalúen el efecto de la terapia del hipertiroidismo subclínico. Pese a ello, las guías internacionales recomiendan tratar a todas las personas mayores de 65 años con TSH<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,1 mI U/L, o a todas las personas con TSH debajo del límite normal pero<span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>0,1 mI U/L si tienen enfermedad cardiaca, osteoporosis o síntomas de hipertiroidismo<a class="elsevierStyleCrossRefs" href="#bib0210"><span class="elsevierStyleSup">42,43</span></a>.</p></span><span id="sec0055" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0075">Conclusión</span><p id="par0255" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Tanto el hipotiroidismo como el hipertiroidismo ocurren con mayor frecuencia en mujeres, causan cambios hemodinámicos significativos y aumentan el riesgo de eventos cardiovasculares. Aunque existe evidencia de que el tratamiento del hiper- y el hipotiroidismo revierte los cambios cardiovasculares y disminuye el riesgo de mortalidad cardiovascular, no es claro que ocurre lo mismo cuando la disfunción tiroidea es subclínica. Por tanto, las recomendaciones en cuanto al tratamiento del hiper-tiroidismo e hipotiroidismo subclínico deben considerarse teniendo en cuenta las comorbilidades y preferencias de los pacientes. Se necesitan estudios aleatorizados controlados para valorar con suficiente evidencia científica el beneficio cardiovascular del tratamiento de la disfunción tiroidea subclínica.</p></span><span id="sec0060" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><span class="elsevierStyleSectionTitle" id="sect0080">Conflicto de intereses</span><p id="par0260" class="elsevierStylePara elsevierViewall">Ninguno.</p></span></span>" "textoCompletoSecciones" => array:1 [ "secciones" => array:15 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "xres1000846" "titulo" => "Resumen" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0005" ] ] ] 1 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec963742" "titulo" => "Palabras clave" ] 2 => array:3 [ "identificador" => "xres1000845" "titulo" => "Abstract" "secciones" => array:1 [ 0 => array:1 [ "identificador" => "abst0010" ] ] ] 3 => array:2 [ "identificador" => "xpalclavsec963743" "titulo" => "Keywords" ] 4 => array:2 [ "identificador" => "sec0005" "titulo" => "Introducción" ] 5 => array:2 [ "identificador" => "sec0010" "titulo" => "Mecanismo de acción de las hormonas tiroideas en el sistema cardiovascular" ] 6 => array:2 [ "identificador" => "sec0015" "titulo" => "Efectos del hipotiroidismo en el sistema cardiovascular" ] 7 => array:3 [ "identificador" => "sec0020" "titulo" => "Hipotiroidismo subclínico y lípidos" "secciones" => array:2 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "sec0025" "titulo" => "Hipotiroidismo y mortalidad" ] 1 => array:2 [ "identificador" => "sec0030" "titulo" => "Efectos del reemplazo con hormona tiroidea" ] ] ] 8 => array:2 [ "identificador" => "sec0035" "titulo" => "Efectos del hipertiroidismo en el sistema cardiovascular" ] 9 => array:2 [ "identificador" => "sec0040" "titulo" => "Manifestaciones cardiovasculares en el hipertiroidismo subclínico" ] 10 => array:2 [ "identificador" => "sec0045" "titulo" => "Hipertiroidismo, enfermedad cardiovascular y mortalidad" ] 11 => array:2 [ "identificador" => "sec0050" "titulo" => "Efectos del tratamiento del hipertiroidismo" ] 12 => array:2 [ "identificador" => "sec0055" "titulo" => "Conclusión" ] 13 => array:2 [ "identificador" => "sec0060" "titulo" => "Conflicto de intereses" ] 14 => array:1 [ "titulo" => "Bibliografía" ] ] ] "pdfFichero" => "main.pdf" "tienePdf" => true "fechaRecibido" => "2017-10-31" "fechaAceptado" => "2017-12-06" "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec963742" "palabras" => array:3 [ 0 => "Hipotiroidismo" 1 => "Hipertiroidismo" 2 => "Enfermedad cardiovascular" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec963743" "palabras" => array:3 [ 0 => "Hypothyroidism" 1 => "Hyperthyroidism" 2 => "Cardiovascular disease" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:2 [ "titulo" => "Resumen" "resumen" => "<span id="abst0005" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0005" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Las hormonas tiroideas desempeñan un papel importantísimo en el mantenimiento del metabolismo del cuerpo y la homeostasis del sistema cardiovascular. Las alteraciones en la función tiroidea, ya sea por inhabilidad de producir suficientes hormonas tiroideas o por sobreproducción de las mismas, son más comunes en mujeres que en hombres. Se estima que 1 de cada 10 mujeres desarrollará disfunción tiroidea a lo largo de su vida. Tanto el hipotiroidismo como el hipertiroidismo causan gran variedad de alteraciones hemodinámicas y cardiacas que pueden conducir a eventos cardiovasculares, arritmias e insuficiencia cardiaca. Existe evidencia que tanto el Hipo-tiroidismo como el hipertiroidismo subclínico causan alteraciones cardiovasculares. Sin embargo, no hay evidencia clara de que el tratamiento de estas formas más leves de disfunción tiroidea modifique los factores de riesgo cardiovascular o disminuya el riesgo de eventos cardiovasculares adversos. En esta revisión se analizarán las complicaciones cardiovasculares del hipo- e hipertiroidismo y los mecanismos involucrados.</p></span>" ] "en" => array:2 [ "titulo" => "Abstract" "resumen" => "<span id="abst0010" class="elsevierStyleSection elsevierViewall"><p id="spar0010" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Thyroid hormones play an important role in maintaining cellular metabolism and cardiovascular homeostasis. Thyroid dysfunction caused by an underactive or overactive thyroid gland is more common in women than in men. It is estimated that one out of ten women will develop some form of thyroid dysfunction in her lifetime. Hypothyroidism and hyperthyroidism can both cause hemodynamic and cardiac changes that can ultimately lead to cardiovascular disease, arrhythmias and heart failure. Additionally, subclinical hypothyroidism and hyperthyroidism are associated with cardiovascular changes. However, there is no clear evidence that treatment of these mild forms of thyroid dysfunction improves cardiovascular risk factors, or prevents cardiovascular events. In this review we will describe and analyze the cardiovascular consequences of hypothyroidism and hyperthyroidism, and the mechanisms involved in the development of these complications.</p></span>" ] ] "multimedia" => array:3 [ 0 => array:8 [ "identificador" => "tbl0005" "etiqueta" => "Tabla 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at1" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Causas de hipotiroidismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Causas de hipertiroidismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Causa autoinmune</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Causas endógenas ↑producción de hormonas tiroideas</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tiroiditis autoinmune crónica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Enfermedad de Graves \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Causas iatrogénicas</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Bocio multinodular tóxico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tiroidectomía \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Adenoma tóxico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Radiación al cuello \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Hipertiroidismo mediado por TSH \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Yodo radioactivo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Causas endógenas: ↑ liberación de hormonas tiroideas</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Exceso o deficiencia de yodo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tiroiditis subaguda \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Enfermedades infiltrativas de la tiroides</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tiroiditis subaguda linfocítica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Linfoma de tiroides \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tiroiditis post-partum \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Hemocromatosis \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Causas exógenas</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Sarcoidosis \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Reemplazo con hormona tiroidea excesivo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tiroiditis fibrosa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Administración de contraste intravenoso con yodo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Tumor o cirugía en la pituitaria</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Ingesta excesiva de yodo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Medicamentos</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleItalic">Medicamentos</span> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Amiodarona \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Amiodarona \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Litio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Litio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Inhibidores de la tirosina quinasa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Interferón alfa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Interferón alfa \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Ipilimumab, alemtuzumab y pembrolizumab \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top"><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span><span class="elsevierStyleHsp" style=""></span>Tionamidas \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab1698837.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0015" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Principales causas de hipo- e hipertiroidismo</p>" ] ] 1 => array:8 [ "identificador" => "tbl0010" "etiqueta" => "Tabla 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at2" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="table-head " align="" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipotiroidismo subclínico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipotiroidismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipertiroidismo subclínico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipertiroidismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">Frecuencia cardíaca \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Sin cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">Disfunción cardíaca \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Disfunción diastólica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Contractilidad ↓<br>Disfunción diastólica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Contractilidad ↑ o sin cambio \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Contractilidad ↑<br>Gasto cardiaco ↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">Presión arterial \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Hipertensión diastólica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Hipertensión diastólica \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Sin efecto \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Sin efecto \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">Disfunción endotelial \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Rigidez arterial ↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Rigidez arterial ↑ Grosor íntima-media carotídeo ↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Grosor íntima-media carotídeo ↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Grosor íntima-media carotídeo ↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab1698835.png" ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0020" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Cambios hemodinámicos y cardiovasculares asociados a la disfunción tiroidea</p>" ] ] 2 => array:8 [ "identificador" => "tbl0015" "etiqueta" => "Tabla 3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "detalles" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "at3" "detalle" => "Tabla " "rol" => "short" ] ] "tabla" => array:2 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:2 [ "tabla" => array:1 [ 0 => """ <table border="0" frame="\n \t\t\t\t\tvoid\n \t\t\t\t" class=""><thead title="thead"><tr title="table-row"><th class="td" title="table-head " align="" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipotiroidismo subclínico \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipotiroidismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipertiroidismo subclínico<a class="elsevierStyleCrossRef" href="#tblfn0005"><span class="elsevierStyleSup">*</span></a> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th><th class="td" title="table-head " align="left" valign="top" scope="col" style="border-bottom: 2px solid black">Hipertiroidismo \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</th></tr></thead><tbody title="tbody"><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">Colesterol total \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ o no cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ o no cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">cLDL \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ o no cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">cHDL \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">No cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">Triglicéridos \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">No cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">No cambios \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">Variable \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr><tr title="table-row"><td class="td-with-role" title="table-entry ; entry_with_role_rowhead " align="left" valign="top">apolipoproteína B \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↑ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="" valign="top"> \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td><td class="td" title="table-entry " align="left" valign="top">↓ \t\t\t\t\t\t\n \t\t\t\t</td></tr></tbody></table> """ ] "imagenFichero" => array:1 [ 0 => "xTab1698836.png" ] ] ] "notaPie" => array:1 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "tblfn0005" "etiqueta" => "*" "nota" => "<p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0005">No existe suficiente información para determinar el efecto que tiene el hipertiroidismo subclínico en los niveles de cHDL, triglicéridos y apolipoproteína B.</p> <p class="elsevierStyleNotepara" id="npar0010">cHDL se refiere a <span class="elsevierStyleItalic">high density lipoprotein cholesterol</span>, cLDL se refiere a <span class="elsevierStyleItalic">low density lipoprotein c</span>hol<span class="elsevierStyleItalic">esterol</span></p>" ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "<p id="spar0025" class="elsevierStyleSimplePara elsevierViewall">Disfunción tiroidea y cambios en los lípidos</p>" ] ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliografía" "seccion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "identificador" => "bibs0015" "bibliografiaReferencia" => array:46 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib0005" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thyrotropin and thyroid antibodies as predictors of hypothyroidism: a 13-year, longitudinal study of a community-based cohort using current immunoassay techniques" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "J.P. Walsh" 1 => "A.P. Bremner" 2 => "P. Feddema" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2009-1977" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2010" "volumen" => "95" "paginaInicial" => "1095" "paginaFinal" => "1104" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20097710" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib0010" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Serum TSH and total T4 in the United States population and their association with participant characteristics: National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES 1999-2002)" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "Y. Aoki" 1 => "R.M. Belin" 2 => "R. Clickner" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1089/thy.2006.0235" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thyroid." "fecha" => "2007" "volumen" => "17" "paginaInicial" => "1211" "paginaFinal" => "1223" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18177256" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib0015" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Serum TSH T(4), and thyroid antibodies in the United States population (1988 to 1994): National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III)" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "J.G. Hollowell" 1 => "N.W. Staehling" 2 => "W.D. Flanders" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jcem.87.2.8182" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2002" "volumen" => "87" "paginaInicial" => "489" "paginaFinal" => "499" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11836274" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib0020" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thyroid disease and the heart" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "I. Klein" 1 => "S. Danzi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1161/CIRCULATIONAHA.106.678326" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Circulation." "fecha" => "2007" "volumen" => "116" "paginaInicial" => "1725" "paginaFinal" => "1735" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17923583" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib0025" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thyroid hormone action: in vitro characterization of solubilized nuclear receptors from rat liver and cultured GH1 cells" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "H.H. Samuels" 1 => "J.S. Tsai" 2 => "J. Casanova" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1172/JCI107825" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Invest." "fecha" => "1974" "volumen" => "54" "paginaInicial" => "853" "paginaFinal" => "865" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4372251" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib0030" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Cellular and molecular basis of deiodinase-regulated thyroid hormone signaling" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "B. Gereben" 1 => "A.M. Zavacki" 2 => "S. Ribich" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/er.2008-0019" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Endocr Rev." "fecha" => "2008" "volumen" => "29" "paginaInicial" => "898" "paginaFinal" => "938" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18815314" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib0035" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thyroid hormones and cardiovascular disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A. Jabbar" 1 => "A. Pingitore" 2 => "S.H. Pearce" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1038/nrcardio.2016.174" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Nature reviews Cardiology." "fecha" => "2017" "volumen" => "14" "paginaInicial" => "39" "paginaFinal" => "55" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27811932" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib0040" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Neuropsychological function and symptoms in subjects with subclinical hypothyroidism and the effect of thyroxine treatment" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "R. Jorde" 1 => "K. Waterloo" 2 => "H. Storhaug" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2005-1775" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2006" "volumen" => "91" "paginaInicial" => "145" "paginaFinal" => "153" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16263815" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib0045" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Clinical practice guidelines for hypothyroidism in adults: cosponsored by the American Association of Clinical Endocrinologists and the American Thyroid Association" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "J.R. Garber" 1 => "R.H. Cobin" 2 => "H. Gharib" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1089/thy.2012.0205" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thyroid." "fecha" => "2012" "volumen" => "22" "paginaInicial" => "1200" "paginaFinal" => "1235" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22954017" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib0050" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thyroid hormone substitution therapy rapidly enhances left-ventricular diastolic function in hypothyroid patients" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "V.K. Virtanen" 1 => "H.H. Saha" 2 => "K.W. Groundstroem" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1159/000047390" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Cardiology." "fecha" => "2001" "volumen" => "96" "paginaInicial" => "59" "paginaFinal" => "64" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11740133" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib0055" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "comentario" => "2011" "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pericardial decompression syndrome in a patient with hypothyroidism presenting as massive pericardial effusion: a case report and review of related literature" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A.S. Lim" 1 => "E. Paz-Pacheco" 2 => "M. Reyes" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:2 [ "tituloSerie" => "BMJ case reports." "fecha" => "2011" ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib0060" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "comentario" => "5" "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "On Myxoedema, a term proposed to be applied to an essential condition in the “Cretinoid” Affection occasionally observed in Middle-aged Women" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "W.M. Ord" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Medico-chirurgical transactions." "fecha" => "1878" "volumen" => "61" "paginaInicial" => "57" "paginaFinal" => "78" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20896517" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib0065" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Hypothyroidism and atherosclerosis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "A.R. Cappola" 1 => "P.W. Ladenson" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2003-030398" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2003" "volumen" => "88" "paginaInicial" => "2438" "paginaFinal" => "2444" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12788839" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib0070" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "What is the association of hypothyroidism with risks of cardiovascular events and mortality?. A meta-analysis of 55 cohort studies involving 1,898,314 participants" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "Y. Ning" 1 => "Y.J. Cheng" 2 => "L.J. Liu" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1186/s12916-017-0777-9" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "BMC Medicine." "fecha" => "2017" "volumen" => "15" "paginaInicial" => "21" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28148249" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib0075" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Left ventricular diastolic dysfunction in patients with subclinical hypothyroidism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "B. Biondi" 1 => "S. Fazio" 2 => "E.A. Palmieri" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jcem.84.6.5733" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "1999" "volumen" => "84" "paginaInicial" => "2064" "paginaFinal" => "2067" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10372711" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib0080" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The clinical significance of subclinical thyroid dysfunction" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "B. Biondi" 1 => "D.S. Cooper" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/er.2006-0043" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Endocr Rev." "fecha" => "2008" "volumen" => "29" "paginaInicial" => "76" "paginaFinal" => "131" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17991805" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib0085" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Subclinical hypothyroidism is an independent predictor of adverse cardiovascular outcomes in patients with acute decompensated heart failure" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "T. Hayashi" 1 => "T. Hasegawa" 2 => "H. Kanzaki" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1002/ehf2.12084" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "ESC heart failure." "fecha" => "2016" "volumen" => "3" "paginaInicial" => "168" "paginaFinal" => "176" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27818781" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib0090" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Subclinical hypothyroidism is an independent risk factor for atherosclerosis and myocardial infarction in elderly women: the Rotterdam Study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A.E. Hak" 1 => "H.A. Pols" 2 => "T.J. Visser" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Ann Intern Med." "fecha" => "2000" "volumen" => "132" "paginaInicial" => "270" "paginaFinal" => "278" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10681281" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib0095" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The development of ischemic heart disease in relation to autoimmune thyroid disease in a 20-year follow-up study of an English community" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:6 [ 0 => "M.P. Vanderpump" 1 => "W.M. Tunbridge" 2 => "J.M. French" 3 => "D. Appleton" 4 => "D. Bates" 5 => "F. Clark" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1089/thy.1996.6.155" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thyroid." "fecha" => "1996" "volumen" => "6" "paginaInicial" => "155" "paginaFinal" => "160" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8837320" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib0100" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Thyroid status, cardiovascular risk, and mortality in older adults" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "A.R. Cappola" 1 => "L.P. Fried" 2 => "A.M. Arnold" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/jama.295.9.1033" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "JAMA." "fecha" => "2006" "volumen" => "295" "paginaInicial" => "1033" "paginaFinal" => "1041" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16507804" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib0105" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The influence of age on the relationship between subclinical hypothyroidism and ischemic heart disease: a metaanalysis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "S. Razvi" 1 => "A. Shakoor" 2 => "M. Vanderpump" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2008-0167" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2008" "volumen" => "93" "paginaInicial" => "2998" "paginaFinal" => "3007" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18505765" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib0110" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Lipid profile in different degrees of hypothyroidism and effects of levothyroxine replacement in mild thyroid failure" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:4 [ 0 => "P. Teixeira" 1 => "F. de" 2 => "V.S. Reuters" 3 => "M.M. Ferreira" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Translational research: the journal of laboratory and clinical medicine." "fecha" => "2008" "volumen" => "151" "paginaInicial" => "224" "paginaFinal" => "231" ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib0115" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Subclinical hypothyroidism might worsen the effects of aging on serum lipid profiles: a population-based case-control study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M. Zhao" 1 => "T. Yang" 2 => "L. Chen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1089/thy.2014.0219" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thyroid." "fecha" => "2015" "volumen" => "25" "paginaInicial" => "485" "paginaFinal" => "493" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25780934" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib0120" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The effect of thyroid disorders on lipid levels and metabolism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "L.H. Duntas" 1 => "G. Brenta" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1016/j.mcna.2012.01.012" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Med Clin North Am." "fecha" => "2012" "volumen" => "96" "paginaInicial" => "269" "paginaFinal" => "281" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22443975" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 24 => array:3 [ "identificador" => "bib0125" "etiqueta" => "25" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Dramatically increased intestinal absorption of cholesterol following hypophysectomy is normalized by thyroid hormone" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "C. Galman" 1 => "Y. Bonde" 2 => "M. Matasconi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1053/j.gastro.2008.01.032" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Gastroenterology." "fecha" => "2008" "volumen" => "134" "paginaInicial" => "1127" "paginaFinal" => "1136" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18395092" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 25 => array:3 [ "identificador" => "bib0130" "etiqueta" => "26" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The effect of endocrine disorders on lipids and lipoproteins" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "K.F. Md" 1 => "E.A. Brinton" 2 => "C. Grunfeld" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "LibroEditado" => array:2 [ "titulo" => "Endotext." "serieFecha" => "2000" ] ] ] ] ] ] 26 => array:3 [ "identificador" => "bib0135" "etiqueta" => "27" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Association between serum thyrotropin levels and mortality among euthyroid adults in the United States" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "K. Inoue" 1 => "T. Tsujimoto" 2 => "J. Saito" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1089/thy.2016.0156" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thyroid." "fecha" => "2016" "volumen" => "26" "paginaInicial" => "1457" "paginaFinal" => "1465" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27539006" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 27 => array:3 [ "identificador" => "bib0140" "etiqueta" => "28" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The role of thyroid hormone in blood pressure homeostasis: evidence from short-term hypothyroidism in humans" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "E. Fommei" 1 => "G. Iervasi" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jcem.87.5.8464" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2002" "volumen" => "87" "paginaInicial" => "1996" "paginaFinal" => "2000" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11994331" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 28 => array:3 [ "identificador" => "bib0145" "etiqueta" => "29" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Noninvasive evaluation of cardiac function in hypothyroidism Response to gradual thyroxine replacement" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "W.F. Crowley Jr." 1 => "E.C. Ridgway" 2 => "E.W. Bough" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJM197701062960101" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med." "fecha" => "1977" "volumen" => "296" "paginaInicial" => "1" "paginaFinal" => "6" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/830262" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 29 => array:3 [ "identificador" => "bib0150" "etiqueta" => "30" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Levothyroxine substitution in patients with subclinical hypothyroidism and the risk of myocardial infarction and mortality" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.N. Andersen" 1 => "A.M. Olsen" 2 => "J.C. Madsen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1371/journal.pone.0129793" "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "PLoS One." "fecha" => "2015" "volumen" => "10" "paginaInicial" => "e0129793" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26069971" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 30 => array:3 [ "identificador" => "bib0155" "etiqueta" => "31" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Long-term outcome in levothyroxine treated patients with subclinical hypothyroidism and concomitant heart disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.N. Andersen" 1 => "A.S. Olsen" 2 => "J.C. Madsen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2016-2226" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2016" "volumen" => "101" "paginaInicial" => "4170" "paginaFinal" => "4177" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27571183" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 31 => array:3 [ "identificador" => "bib0160" "etiqueta" => "32" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "2013 ETA Guideline: Management of Subclinical Hypothyroidism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "S.H. Pearce" 1 => "G. Brabant" 2 => "L.H. Duntas" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1159/000356507" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Thyroid J." "fecha" => "2013" "volumen" => "2" "paginaInicial" => "215" "paginaFinal" => "228" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24783053" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 32 => array:3 [ "identificador" => "bib0165" "etiqueta" => "33" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Incidence, clinical characteristics and outcome of congestive heart failure as the initial presentation in patients with primary hyperthyroidism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "C.W. Siu" 1 => "C.Y. Yeung" 2 => "C.P. Lau" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Heart (British Cardiac Society)." "fecha" => "2007" "volumen" => "93" "paginaInicial" => "483" "paginaFinal" => "487" ] ] ] ] ] ] 33 => array:3 [ "identificador" => "bib0170" "etiqueta" => "34" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Pulmonary hypertension is frequent in hyperthyroidism and normalizes after therapy" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M. Marvisi" 1 => "P. Zambrelli" 2 => "M. Brianti" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Eur J Int Med." "fecha" => "2006" "volumen" => "17" "paginaInicial" => "267" "paginaFinal" => "271" ] ] ] ] ] ] 34 => array:3 [ "identificador" => "bib0175" "etiqueta" => "35" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Lipid abnormalities and cardiometabolic risk in patients with overt and subclinical thyroid disease" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "M. Peppa" 1 => "G. Betsi" 2 => "G. Dimitriadis" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "J Lipids." "fecha" => "2011" "volumen" => "2011" "paginaInicial" => "575" "paginaFinal" => "840" ] ] ] ] ] ] 35 => array:3 [ "identificador" => "bib0180" "etiqueta" => "36" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Low serum thyrotropin concentrations as a risk factor for atrial fibrillation in older persons" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "C.T. Sawin" 1 => "A. Geller" 2 => "P.A. Wolf" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJM199411103311901" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med." "fecha" => "1994" "volumen" => "331" "paginaInicial" => "1249" "paginaFinal" => "1252" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7935681" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 36 => array:3 [ "identificador" => "bib0185" "etiqueta" => "37" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Association between serum free thyroxine concentration and atrial fibrillation" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "M.D. Gammage" 1 => "J.V. Parle" 2 => "R.L. Holder" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/archinte.167.9.928" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Intern Med." "fecha" => "2007" "volumen" => "167" "paginaInicial" => "928" "paginaFinal" => "934" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17502534" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 37 => array:3 [ "identificador" => "bib0190" "etiqueta" => "38" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "High-normal thyroid function and risk of atrial fibrillation: the Rotterdam study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:4 [ 0 => "J. Heeringa" 1 => "E.H. Hoogendoorn" 2 => "W.M. van der Deure" 3 => "H" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/archinte.168.20.2219" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Intern Med." "fecha" => "2008" "volumen" => "168" "paginaInicial" => "2219" "paginaFinal" => "2224" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19001198" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 38 => array:3 [ "identificador" => "bib0195" "etiqueta" => "39" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Subclinical hyperthyroidism and the risk of coronary heart disease and mortality" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "T.H. Collet" 1 => "J. Gussekloo" 2 => "D.C. Bauer" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1001/archinternmed.2012.402" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Intern Med." "fecha" => "2012" "volumen" => "172" "paginaInicial" => "799" "paginaFinal" => "809" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22529182" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 39 => array:3 [ "identificador" => "bib0200" "etiqueta" => "40" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Acute cardiovascular events and all-cause mortality in patients with hyperthyroidism: a population-based cohort study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "O.M. Dekkers" 1 => "E. Horvath-Puho" 2 => "S.C. Cannegieter" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1530/EJE-16-0576" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur J Endocrinol." "fecha" => "2017" "volumen" => "176" "paginaInicial" => "1" "paginaFinal" => "9" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27697972" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 40 => array:3 [ "identificador" => "bib0205" "etiqueta" => "41" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Subclinical and overt thyroid dysfunction and risk of all-cause mortality and cardiovascular events: a large population study" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "C. Selmer" 1 => "J.B. Olesen" 2 => "M.L. Hansen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2013-4184" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2014" "volumen" => "99" "paginaInicial" => "2372" "paginaFinal" => "2382" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24654753" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 41 => array:3 [ "identificador" => "bib0210" "etiqueta" => "42" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "2016 American Thyroid Association Guidelines for Diagnosis and Management of Hyperthyroidism and Other Causes of Thyrotoxicosis" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "D.S. Ross" 1 => "H.B. Burch" 2 => "D.S. Cooper" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1089/thy.2016.0229" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thyroid." "fecha" => "2016" "volumen" => "26" "paginaInicial" => "1343" "paginaFinal" => "1421" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27521067" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 42 => array:3 [ "identificador" => "bib0215" "etiqueta" => "43" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "The 2015 European Thyroid Association Guidelines on Diagnosis and Treatment of Endogenous Subclinical Hyperthyroidism" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "B. Biondi" 1 => "L. Bartalena" 2 => "D.S. Cooper" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1159/000438750" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Eur Thyroid J." "fecha" => "2015" "volumen" => "4" "paginaInicial" => "149" "paginaFinal" => "163" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26558232" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 43 => array:3 [ "identificador" => "bib0220" "etiqueta" => "44" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "A Prospective study on cardiovascular dysfunction in patients with hyperthyroidism and its reversal after surgical cure" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "S. Muthukumar" 1 => "D. Sadacharan" 2 => "K. Ravikumar" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1007/s00268-015-3352-6" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "World J Surg." "fecha" => "2016" "volumen" => "40" "paginaInicial" => "622" "paginaFinal" => "628" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26596841" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 44 => array:3 [ "identificador" => "bib0225" "etiqueta" => "45" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Mortality and vascular outcomes in patients treated for thyroid dysfunction" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "R.W. Flynn" 1 => "T.M. Macdonald" 2 => "R.T. Jung" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1210/jc.2005-1833" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Clin Endocrinol Metab." "fecha" => "2006" "volumen" => "91" "paginaInicial" => "2159" "paginaFinal" => "2164" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16537678" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 45 => array:3 [ "identificador" => "bib0230" "etiqueta" => "46" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "contribucion" => array:1 [ 0 => array:2 [ "titulo" => "Cardiovascular morbidity and mortality in surgically treated hyperthyroidism - a nation-wide cohort study with a long-term follow-up" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => true "autores" => array:3 [ 0 => "E. Ryodi" 1 => "J. Salmi" 2 => "P. Jaatinen" ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1111/cen.12359" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Clin Endocrinol (Oxf)." "fecha" => "2014" "volumen" => "80" "paginaInicial" => "743" "paginaFinal" => "750" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24304446" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/01205633/00000025000000S1/v2_201803160440/S0120563317302565/v2_201803160440/es/main.assets" "Apartado" => null "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/01205633/00000025000000S1/v2_201803160440/S0120563317302565/v2_201803160440/es/main.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/S0120563317302565?idApp=UINPBA00004N" ]
año/Mes | Html | Total | |
---|---|---|---|
2024 Octubre | 2055 | 36 | 2091 |
2024 Septiembre | 3248 | 101 | 3349 |
2024 Agosto | 2757 | 70 | 2827 |
2024 Julio | 2677 | 17 | 2694 |
2024 Junio | 2475 | 44 | 2519 |
2024 Mayo | 2742 | 60 | 2802 |
2024 Abril | 2634 | 49 | 2683 |
2024 Marzo | 2639 | 35 | 2674 |
2024 Febrero | 2880 | 53 | 2933 |
2024 Enero | 2766 | 41 | 2807 |
2023 Diciembre | 2116 | 49 | 2165 |
2023 Noviembre | 2492 | 105 | 2597 |
2023 Octubre | 2741 | 64 | 2805 |
2023 Septiembre | 2768 | 88 | 2856 |
2023 Agosto | 2530 | 37 | 2567 |
2023 Julio | 2523 | 24 | 2547 |
2023 Junio | 2305 | 44 | 2349 |
2023 Mayo | 2647 | 40 | 2687 |
2023 Abril | 2279 | 40 | 2319 |
2023 Marzo | 2395 | 73 | 2468 |
2023 Febrero | 1952 | 47 | 1999 |
2023 Enero | 1482 | 30 | 1512 |
2022 Diciembre | 1404 | 35 | 1439 |
2022 Noviembre | 2535 | 66 | 2601 |
2022 Octubre | 2311 | 58 | 2369 |
2022 Septiembre | 2387 | 59 | 2446 |
2022 Agosto | 2065 | 73 | 2138 |
2022 Julio | 1734 | 40 | 1774 |
2022 Junio | 1585 | 79 | 1664 |
2022 Mayo | 1972 | 68 | 2040 |
2022 Abril | 1704 | 61 | 1765 |
2022 Marzo | 1601 | 45 | 1646 |
2022 Febrero | 1515 | 59 | 1574 |
2022 Enero | 1587 | 47 | 1634 |
2021 Diciembre | 1281 | 34 | 1315 |
2021 Noviembre | 1565 | 59 | 1624 |
2021 Octubre | 1775 | 97 | 1872 |
2021 Septiembre | 1554 | 70 | 1624 |
2021 Agosto | 1280 | 35 | 1315 |
2021 Julio | 989 | 44 | 1033 |
2021 Junio | 1144 | 26 | 1170 |
2021 Mayo | 936 | 37 | 973 |
2021 Abril | 1947 | 80 | 2027 |
2021 Marzo | 1085 | 95 | 1180 |
2021 Febrero | 598 | 32 | 630 |
2021 Enero | 561 | 44 | 605 |
2020 Diciembre | 529 | 32 | 561 |
2020 Noviembre | 540 | 37 | 577 |
2020 Octubre | 434 | 33 | 467 |
2020 Septiembre | 444 | 40 | 484 |
2020 Agosto | 536 | 31 | 567 |
2020 Julio | 580 | 28 | 608 |
2020 Junio | 513 | 48 | 561 |
2020 Mayo | 498 | 40 | 538 |
2020 Abril | 594 | 37 | 631 |
2020 Marzo | 421 | 45 | 466 |
2020 Febrero | 373 | 25 | 398 |
2020 Enero | 256 | 13 | 269 |
2019 Diciembre | 233 | 33 | 266 |
2019 Noviembre | 275 | 38 | 313 |
2019 Octubre | 255 | 19 | 274 |
2019 Septiembre | 263 | 40 | 303 |
2019 Agosto | 206 | 21 | 227 |
2019 Julio | 137 | 34 | 171 |
2019 Junio | 140 | 52 | 192 |
2019 Mayo | 222 | 48 | 270 |
2019 Abril | 120 | 34 | 154 |
2019 Marzo | 47 | 16 | 63 |
2019 Febrero | 35 | 16 | 51 |
2019 Enero | 28 | 14 | 42 |
2018 Diciembre | 17 | 6 | 23 |
2018 Noviembre | 45 | 11 | 56 |
2018 Octubre | 66 | 17 | 83 |
2018 Septiembre | 45 | 9 | 54 |
2018 Agosto | 24 | 3 | 27 |
2018 Julio | 16 | 5 | 21 |
2018 Junio | 30 | 0 | 30 |
2018 Mayo | 40 | 4 | 44 |
2018 Abril | 23 | 0 | 23 |
2018 Marzo | 39 | 4 | 43 |
2018 Febrero | 12 | 11 | 23 |
2018 Enero | 3 | 8 | 11 |