array:18 [ "pii" => "13064108" "issn" => "00257753" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2004-06-26" "documento" => "article" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Med Clin. 2004;123:127-30" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 2142 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 10 "HTML" => 1975 "PDF" => 157 ] ] "itemSiguiente" => array:14 [ "pii" => "13064105" "issn" => "00257753" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2004-06-26" "documento" => "article" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Med Clin. 2004;123:131-3" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 2457 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 9 "HTML" => 2220 "PDF" => 228 ] ] "es" => array:11 [ "idiomaDefecto" => true "titulo" => "Déficit y sobrecarga de hierro en la población adulta de Cataluña" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "131" "paginaFinal" => "133" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Iron deficiency and iron overload in an adult population in Catalonia, Spain" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "Albert Altés, M Àngels Ruiz, Conxa Castell, Eulàlia Roure, Ricard Tresserras" "autores" => array:5 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "Albert" "apellidos" => "Altés" ] 1 => array:2 [ "Iniciales" => "M" "apellidos" => "Àngels Ruiz" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "Conxa" "apellidos" => "Castell" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "Eulàlia" "apellidos" => "Roure" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Ricard" "apellidos" => "Tresserras" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/13064105?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00257753/0000012300000004/v0_201607121218/13064105/v0_201607121219/es/main.assets" ] "itemAnterior" => array:14 [ "pii" => "13064107" "issn" => "00257753" "estado" => "S300" "fechaPublicacion" => "2004-06-26" "documento" => "article" "subdocumento" => "fla" "cita" => "Med Clin. 2004;123:121-6" "abierto" => array:3 [ "ES" => false "ES2" => false "LATM" => false ] "gratuito" => false "lecturas" => array:2 [ "total" => 3219 "formatos" => array:3 [ "EPUB" => 7 "HTML" => 3057 "PDF" => 155 ] ] "es" => array:11 [ "idiomaDefecto" => true "titulo" => "Percentiles de riesgo: un nuevo método adaptado para la valoración del riesgo vascular. Estudio ERVPA" "tienePdf" => "es" "tieneTextoCompleto" => "es" "tieneResumen" => array:2 [ 0 => "es" 1 => "en" ] "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "121" "paginaFinal" => "126" ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Risk percentiles: a new adapted method for evaluating vascular risk. ERVPA study" ] ] "contieneResumen" => array:2 [ "es" => true "en" => true ] "contieneTextoCompleto" => array:1 [ "es" => true ] "contienePdf" => array:1 [ "es" => true ] "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "autoresLista" => "José I Cuende, Alfredo Acebal, José Luis Abad Fernández, José Álvarez López, Ángel de Miguel Gutiérrez, Jesús M Triana Sánchez, Mercedes Durántez Cacharro, José Donis Domeque" "autores" => array:8 [ 0 => array:2 [ "nombre" => "José I" "apellidos" => "Cuende" ] 1 => array:2 [ "nombre" => "Alfredo" "apellidos" => "Acebal" ] 2 => array:2 [ "nombre" => "José Luis" "apellidos" => "Abad Fernández" ] 3 => array:2 [ "nombre" => "José" "apellidos" => "Álvarez López" ] 4 => array:2 [ "nombre" => "Ángel de" "apellidos" => "Miguel Gutiérrez" ] 5 => array:2 [ "nombre" => "Jesús M" "apellidos" => "Triana Sánchez" ] 6 => array:2 [ "nombre" => "Mercedes" "apellidos" => "Durántez Cacharro" ] 7 => array:2 [ "nombre" => "José" "apellidos" => "Donis Domeque" ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/13064107?idApp=UINPBA00004N" "url" => "/00257753/0000012300000004/v0_201607121218/13064107/v0_201607121219/es/main.assets" ] "es" => array:14 [ "idiomaDefecto" => true "titulo" => "Tratamiento de sustitución de nicotina frente a reducción progresiva en la deshabituación tabáquica" "tieneTextoCompleto" => true "paginas" => array:1 [ 0 => array:2 [ "paginaInicial" => "127" "paginaFinal" => "130" ] ] "autores" => array:1 [ 0 => array:3 [ "autoresLista" => "Teodor Marcos, Teresa Godás, Josep Corominas" "autores" => array:3 [ 0 => array:3 [ "nombre" => "Teodor" "apellidos" => "Marcos" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "affa" ] ] ] 1 => array:3 [ "nombre" => "Teresa" "apellidos" => "Godás" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "affb" ] ] ] 2 => array:3 [ "nombre" => "Josep" "apellidos" => "Corominas" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "affc" ] ] ] ] "afiliaciones" => array:3 [ 0 => array:3 [ "entidad" => "Unitat de Cessació Tabàquica. Hospital Clínic Universitari de Barcelona. Institut Clínic de Psiquiatria i Psicologia. Hospital Clínic. Barcelona. Institut d'Investigacions Biomèdiques August Pi i Sunyer (IDIBAPS). Barcelona. Departament de Psiquiatria i Psicobiologia Clínica. Universitat de Barcelon" "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">a</span>" "identificador" => "affa" ] 1 => array:3 [ "entidad" => "Unitat de Cessació Tabàquica. Hospital Clínic Universitari de Barcelona. Institut Clínic de Psiquiatria i Psicologia. Hospital Clínic. Barcelona." "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">b</span>" "identificador" => "affb" ] 2 => array:3 [ "entidad" => "Unitat de Cessació Tabàquica. Hospital Clínic Universitari de Barcelona. Institut Clínic de Psiquiatria i Psicologia. Hospital Clínic. Barcelona. I Departament de Psiquiatria i Psicobiologia Clínica. Universitat de Barcelona. Barcelona. España." "etiqueta" => "<span class="elsevierStyleSup">c</span>" "identificador" => "affc" ] ] ] ] "titulosAlternativos" => array:1 [ "en" => array:1 [ "titulo" => "Nicotine replacement therapy versus gradual smoking withdrawal in smoking cessation" ] ] "textoCompleto" => "<p class="elsevierStylePara">Desde 1996 funciona una Unidad de Cesación Tabáquica en el Hospital Clínic (UCT-HC), cuyo objetivo prioritario es ayudar a la deshabituación tabáquica a pacientes que estén motivados para eliminar el hábito de fumar de su repertorio conductual y que hayan sido remitidos por médicos especialistas de referencia. Un objetivo secundario sería el de contribuir en los foros <span class="elsevierStyleItalic">ad hoc</span> a progresar hacia «<span class="elsevierStyleItalic">l'hospital sense fum</span>»<span class="elsevierStyleSup">1</span>.</p><p class="elsevierStylePara">El proceso de deshabituación tabáquica se aborda con métodos muy similares a los de otros centros, acordes con las referencias mundiales de mayor eficacia y seguridad (tratamiento cognitivo-conductual de base, apoyo farmacológico de tratamiento sustitutivo de nicotina [TSN] y/o el uso del antidepresivo clorhidrato de bupropión)<span class="elsevierStyleSup">2-6</span>. Todos los servicios del hospital pueden enviar a la unidad a sus pacientes cuando consideran que éstos requieren sus servicios. En este sentido, la unidad podría entenderse como un servicio central de un hospital general. Progresivamente se han ido admitiendo además a los pacientes enviados por médicos de familia del Servei Català de la Salut.</p><p class="elsevierStylePara">El modelo de motivación para la cesación de adicciones que hemos aplicado al tabaquismo es el de Prochaska et al<span class="elsevierStyleSup">7</span> y Prochaska y Velicer<span class="elsevierStyleSup">8</span>. Se trata de incidir en los esquemas cognitivos del paciente para que influyan en la configuración de sus propósitos de mantenimiento e incrementen la autoeficacia en la utilización de sus recursos para afrontar las tentaciones. Los instrumentos de la psicología cognitivo-conductual permiten ensayar, anticipar y modelar pensamientos, entendidos como conductas de manera que el programa se centra continuamente en el presente y el futuro. Así, pues, el sujeto aprende a diseñar respuestas adecuadas a sus propósitos para más adelante. El tratamiento de resolución de problemas es un elemento fundamental.</p><p class="elsevierStylePara">Se acostumbra no valorar la reducción progresiva (RP; disminución controlada en el tiempo del número de cigarrillos hasta la eliminación total en función del consumo actual y de la historia de fumador del interesado) como elemento eficaz para la deshabituación tabáquica. Es frecuente que cuando la persona llega a una tasa de consumo de aproximadamente 10 cigarrillos/día le resulte muy difícil continuar la progresión descendente. En este trabajo nos proponemos contrastar la relación entre eficacia y método de deshabituación tabáquica utilizado por los usuarios de la UCT-HC relacionando seguimiento y abstinencia.</p><p class="elsevierStylePara">El lector interesado por el coste de este tipo de tratamiento puede consultar otras fuentes<span class="elsevierStyleSup">9-11</span>, y para una reflexión global sobre el tema del coste-eficacia en todo el Estado remitimos al artículo de López Casasnovas<span class="elsevierStyleSup">12</span>.</p><p class="elsevierStylePara">Pacientes y métodos</p><p class="elsevierStylePara">Durante el período 1999-2002, 272 pacientes ­146 varones (53,7%) y 126 mujeres (46,3%)­ de una media de edad de 47,9 años solicitaron una primera visita en la UCT-HC. El nivel educativo y situación laboral de los 157 pacientes que empezaron tratamiento (base del cálculo) y de los que se tiene datos quedan reflejados en la tabla 1. El motivo por el cual acudieron a consulta se describe en la tabla 2.</p><p class="elsevierStylePara"><img src="2v123n04-13064108tab01.gif"></img></p><p class="elsevierStylePara"><img src="2v123n04-13064108tab02.gif"></img></p><p class="elsevierStylePara">La procedencia de los pacientes era fundamentalmente del servicio de Neumología (40,1%) y de diferentes ABS (21,3%). El resto de la demanda procedía de diferentes especialidades del hospital.</p><p class="elsevierStylePara">En la tabla 3 se describen las características clínicas del tabaquismo y en la tabla 4, los resultados del test de Fagerström<span class="elsevierStyleSup">13</span> sobre la dependencia de la nicotina.</p><p class="elsevierStylePara"><img src="2v123n04-13064108tab03.gif"></img></p><p class="elsevierStylePara"><img src="2v123n04-13064108tab04.gif"></img></p><p class="elsevierStylePara">En la UCT-HC se usa como primera opción para la deshabituación un enfoque cognitivo-conductual con TSN como apoyo farmacológico. Si el paciente ya ha utilizado el método de sustitución de nicotina de forma programada y correcta (aunque no lo dirigiera ningún profesional) y no ha obtenido más de 6 meses de abstinencia, se le propone repetir el método con el apoyo farmacológico de sustitución de nicotina bajo nuestra supervisión o, alternativamente, con el apoyo farmacológico del antidepresivo clorhidrato de bupropión, siempre que no haya contraindicaciones.</p><p class="elsevierStylePara">Si bien no se considera indicada actualmente la RP del número de cigarrillos habitual como método para dejar de fumar, aceptamos recurrir a ella si el paciente tiene ideación aprensiva hacia el uso de apoyo farmacológico (sea TSN o bupropión) para la deshabituación del tabaco o existe alguna contraindicación, pero se compromete a asistir y asiste regularmente a las visitas programadas. La RP, programada por nosotros para cada caso, consiste, en síntesis, en la eliminación de 2 cigarrillos/día cada 15 días, suponiendo un inicio de consumo de un paquete/día<span class="elsevierStyleSup">14</span>.</p><p class="elsevierStylePara">La comparación de las tasas de abstinencia ­en un seguimiento de hasta 3 años­ entre los pacientes que usaron TSN y los que usaron RP sin TSN para su deshabituación tabáquica se realiza para conocer mejor qué pronóstico tienen los pacientes cuando eligen y les permitimos que prescindan del TSN. Obviamente, no se trata de un estudio doble-ciego con controles, sino de un estudio naturalístico para controlar en lo posible una situación que utilizan algunas personas cuando no quieren o no pueden emplear ayudas farmacológicas para su deshabituación tabáquica.</p><p class="elsevierStylePara"><span class="elsevierStyleItalic">Análisis estadístico</span></p><p class="elsevierStylePara">La comparación se ha realizado entre los 2 procedimientos más usados en la muestra, TSN y RP sin TSN, con el método del análisis de las diferencias entre porcentajes, el estadístico *<span class="elsevierStyleSup">2</span> y el test exacto de Fisher, y sus resultados quedan reflejados en la figura 1. La base de datos original, Access, se explotó con SPSS versión 11.0 para Windows.</p><p class="elsevierStylePara"><img src="2v123n04-13064108tab05.gif"></img></p><p class="elsevierStylePara"><span class="elsevierStyleItalic">Fig. 1. Resultados comparativos de la eficacia de sustitución de nicotina (TSN) y reducción progresiva (RP) al finalizar el tratamiento (6 meses) y durante el seguimiento (6 meses-3 años).</span></p><p class="elsevierStylePara"><span class="elsevierStyleItalic"><img src="2v123n04-13064108tab06.gif"></img></span></p><p class="elsevierStylePara"><span class="elsevierStyleItalic">Fig. 2. Tiempo de abstinencia según el tratamiento utilizado. TSN: tratamiento de sustitución de nicotina; RP: reducción progresiva.</span></p><p class="elsevierStylePara">Resultados</p><p class="elsevierStylePara">De los 272 pacientes que solicitaron una primera visita durante el período considerado (1999-2002), 115 (42,3%) no acudieron a ella y/o no terminaron el tratamiento. Hay que considerar que la lista de espera ha llegado a superar los 6 meses. De cada 3 primeras visitas, 1 no acude en la fecha concertada. De los pacientes tratados con alguna de las dos modalidades de deshabituación tabáquica que aquí nos ocupan (n = 111), 84 realizaron la deshabituación con TSN y 27, con RP. Otros recibían tratamiento con clorhidrato de bupropión, procedimientos mixtos y/o no habían finalizado su tratamiento.</p><p class="elsevierStylePara">De los 84 tratados con TSN, 55 (65,3%) alcanzaron los 6 meses de abstinencia (lo que dura el tratamiento) y 29 (34,7%) no lo lograron. De los 27 tratados con RP sin TSN, 15 (51,8%) lo lograron y 13 (48,2%) no lo consiguieron. El valor de la *<span class="elsevierStyleSup">2</span> fue de 1,612, con un valor de p de 0,204, por lo que no hay una diferencia significativa entre ambos procedimientos.</p><p class="elsevierStylePara">A partir de los 6 meses después de la finalización del tratamiento, se preguntó por teléfono a las personas que se encontraron en su domicilio (n = 91) por la inicial del primer apellido, mediante una tabla de números aleatorios, si fumaban o no y se solicitó, en su caso, el tiempo que llevaban abstinentes. De forma estimativa resultó que se mantenían abstinentes 36 pacientes (39,6%) y habían recaído 55 (60,4%). En el caso de recaídas se recordaba la posibilidad de regresar al tratamiento de deshabituación. Observamos, después de 7 años de funcionamiento de la UCT-HC, que empezamos a visitar a pacientes que no culminaron la abstinencia la primera vez o que experimentaron una recaída.</p><p class="elsevierStylePara">Los resultados de las 91 personas entrevistadas telefónicamente quedan reflejados en la figura 1. Con el mismo método estadístico del análisis de las diferencias entre porcentajes, se observa que no hay diferencias significativas entre el mantenimiento de la abstinencia (o, si se quiere, entre las recaídas) en el período de seguimiento ­desde los 6 meses después del tratamiento hasta transcurridos 3 años­ entre los procedimientos TSN y RP sin TSN; *<span class="elsevierStyleSup">2</span> = 0,124 (p = 0,725). En la figura 2 se describe el tiempo de abstinencia logrado con cada método en el seguimiento hasta 3 años.</p><p class="elsevierStylePara">Discusión</p><p class="elsevierStylePara">La deshabituación tabáquica, como la de otras muchas adicciones, debe contemplarse desde una perspectiva biopsicosocial. No hay ­y no creemos que haya en un futuro próximo­ medicamentos que solucionen mágicamente el problema que preocupa a tantos fumadores, a los laboratorios farmacéuticos y a los que nos dedicamos a esta tarea. La motivación y el autocontrol son las 2 piezas básicas para la deshabituación. Los programas de deshabituación del tabaco, o mejor, de fumar (que no sólo de la nicotina), recogen siempre estos elementos con distintos niveles de intensidad y reconocimiento.</p><p class="elsevierStylePara">Los métodos utilizados en la UCT-HC son sustancialmente los mismos que pueden utilizar los fumadores «no enfermos» a quienes también hemos empezado a atender remitidos por sus médicos de familia. En todo caso, podemos considerar que nuestros pacientes del hospital cuentan con un grado de motivación más elevado, en función de la enfermedad sufrida, que las personas remitidas por los médicos de familia presuntamente «no enfermas».</p><p class="elsevierStylePara">Los resultados en cuanto a efectividad del programa de deshabituación están en la línea de otros publicados<span class="elsevierStyleSup">15</span>. Más de 1 de cada 2 personas (alrededor del 60%) que inician tratamiento en la UCT-HC deja de fumar y persiste en la abstinencia al menos durante 6 meses. De las personas que dejaron de fumar (consultadas telefónicamente), se constató que aproximadamente un 40% seguía sin fumar al cabo de 3 años. Dicho de otra forma, de modo menos autocomplaciente, un 40% de las personas que inician tratamiento en la UCT-HC no alcanzan su objetivo y, de los que lo logran, un 60% recae antes de 3 años.</p><p class="elsevierStylePara">No parece discutible la eficacia del TSN ni la de algunos fármacos antidepresivos en la deshabituación tabáquica a la luz de la bibliografía especializada reciente, así como la de un enfoque cognitivo-conductual en este contexto. En una revisión de la Cochrane Tobacco Addiction Review Group, Lancaster et al<span class="elsevierStyleSup">16</span> resumen en un metaanálisis los efectos del TST para la cesación tabáquica. Las distintas formas de presentación de la nicotina (algunas todavía no disponibles en España), chicle, parche, nebulizador intranasal, inhalador, comprimido sublingual y para todas las formulaciones, resultan eficaces (en más de 32.000 casos), con una <span class="elsevierStyleItalic">odds ratio</span> de 1,71 (intervalo de confianza del 95%, 1,60-1,83). En esta revisión todos los métodos comparados sin sustitución de nicotina presentan una efectividad inferior<span class="elsevierStyleSup">17</span>. La acupuntura e hipnoterapia no resultan más eficaces que otros procedimientos conductuales o no resultan comparables por problemas metodológicos. Los ansiolíticos no son efectivos. El antidepresivo atípico bupropión, considerado un inhibidor neuronal recaptador de noradrenalina y dopamina, resulta eficaz, si bien hay que considerar los efectos secundarios, como un 0,1% de crisis epilépticas al llegar a la dosis de 300 mg/día<span class="elsevierStyleSup">18,19</span>. De todas formas, los efectos secundarios graves son raros; frecuentes serían la sequedad de boca y el insomnio. En un ensayo se encontró que el bupropión, solo o combinado con parche de nicotina, era más efectivo que el parche solo. Esto es insuficiente para deducir la superioridad de ninguno de los 2 tratamientos. En una comunicación cuyos datos no han sido finalmente publicados se comenta la eficacia de la fluoxtina. Ya se había informado de que un antidepresivo tricíclico como la nortriptilina era efectiva, y más en el contexto del tratamiento cognitivo-conductual<span class="elsevierStyleSup">4</span>. Sigue sin estar claro, para ese grupo de revisión, el mecanismo de acción de los antidepresivos y su relación con la cesación tabáquica. Es preciso afinar mucho para descartar la presencia de elementos depresivos en sujetos de los ensayos controlados. Si bien se conoce la relación entre fumar (cesación) y la depresión, se ignora si ello refleja una predisposición genética o efectos neuroquímicos de la nicotina. Una ponderación general de todos los métodos de deshabituación puede hallarse en Hughes<span class="elsevierStyleSup">20</span>.</p><p class="elsevierStylePara">La Normativa SEPAR (Sociedad Española de Neumología y Cirugía Torácica), que es una guía para el tratamiento del tabaquismo realizada por el Grupo de Trabajo de Tratamiento del Tabaquismo del Área de Tabaquismo de la SEPAR y publicada en <span class="elsevierStyleItalic">Archivos de Bronconeumología</span> en 1999<span class="elsevierStyleSup">21</span>, ya resumía que el consejo médico y las pautas de seguimiento encaminadas a ayudar en el abandono del consumo de tabaco al fumador que quiere dejar de serlo deben considerarse intervenciones terapéuticas mínimas y, aunque de escasa eficacia, tienen una alta rentabilidad al actuar sobre un elevado número de fumadores con escaso coste económico. Existe otro tipo de intervenciones más especializadas, prosigue el resumen de la normativa citada, como el apoyo psicológico, el TSN, el bupropión y el seguimiento, que rinden tasas de abstinencia más elevadas aunque su coste sea mayor y su disponibilidad, más escasa. La vía de la especialización puede llevar a los programas <span class="elsevierStyleItalic">ad hoc</span> para los pacientes ingresados en un hospital<span class="elsevierStyleSup">22</span>. No está suficientemente demostrada, aún hoy, una mayor eficacia de la intervención del grupo frente a la individual<span class="elsevierStyleSup">23</span>.</p><p class="elsevierStylePara">La RP tiene una alta tasa de autorrefuerzo para el fumador, que pronto llega a consumir aproximadamente 10 cigarrillos/día; los abandonos del proceso a partir de este consumo son muy numerosos. Hemos utilizado en la UCT-HC, cuando no hay otro medio de establecer contacto con el fumador, las tasas de descenso progresivas, 2 cigarrillos/día, durante una semana por lo menos (si el consumo inicial rondaba 1 paquete de 20 cigarrillos día o el doble si era de 2). Debe estabilizarse el nuevo consumo reducido durante una semana o 15 días antes de producir una nueva reducción semejante a la descrita<span class="elsevierStyleSup">14</span>. En los casos aquí descritos no podemos decir que sea un procedimiento desdeñable. Hay pocos datos fiables de efectividad con este método debido a que no se considera propiamente un proce-dimiento o método terapéutico, aunque puede que sea el usado por un mayor número de fumadores anónimamente. De todas formas, Cinciripini et al<span class="elsevierStyleSup">24</span> ya demostraron la eficacia de una RP en un contexto terapéutico cognitivo-conductual ­incrementando progresivamente los intervalos entre cigarrillos­ con un seguimiento a 1 año.</p><p class="elsevierStylePara">A pesar del reducido tamaño de las muestras comparadas, si observamos los resultados obtenidos tanto en el período de tratamiento como en el seguimiento a 3 años, no deberíamos menospreciar la eficacia de la RP sin TSN ­para los casos en que sea la única opción de tratamiento­, al menos cuando se practique en el contexto de un programa de deshabituación tabáquica con tratamiento cognitivo-conductual.</p><p class="elsevierStylePara"> </p><p class="elsevierStylePara">Agradecimiento</p><p class="elsevierStylePara">A Laura Núñez Quesada, psicóloga becaria, que se ocupó de la recogida y organización de los datos de las historias clínicas.</p>" "pdfFichero" => "2v123n04a13064108pdf001.pdf" "tienePdf" => true "PalabrasClave" => array:2 [ "es" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Palabras clave" "identificador" => "xpalclavsec693777" "palabras" => array:2 [ 0 => "Deshabituación tabáquica" 1 => "Tratamiento de sustitución de nicotina (TSN)" ] ] ] "en" => array:1 [ 0 => array:4 [ "clase" => "keyword" "titulo" => "Keywords" "identificador" => "xpalclavsec693778" "palabras" => array:2 [ 0 => "Smoking cessation" 1 => "Nicotine replacement therapy (NRT)" ] ] ] ] "tieneResumen" => true "resumen" => array:2 [ "es" => array:1 [ "resumen" => "<p class="elsevierStylePara">Fundamento y objetivo: El objetivo es estudiar si la reducción progresiva del número de cigarrillos ­sin tratamiento de sustitución de nicotina (TSN)­ es eficaz para la deshabituación tabáquica en un contexto de tratamiento cognitivo-conductual, en los casos en que no sea aplicable el TSN. </p> <p class="elsevierStylePara">Pacientes y método Se comparan 2 grupos de pacientes con características sociodemográficas, clínicas y grado de dependencia a la nicotina según el test de Fageström similares. Se trata de 111 pacientes tratados para deshabituación tabáquica en la Unidad de Cesación Tabáquica del Hospital Clínic; 84 pacientes realizan tratamiento de deshabituación tabáquica utilizando el enfoque cognitivo-conductual de dicha unidad con apoyo farmacológico de TSN, y 27 realizan el mismo programa con reducción progresiva del número de cigarrillos, sin TSN. </p> <p class="elsevierStylePara">Resultados: A los 6 meses de seguimiento no es significativa la diferencia de tasas de abstinencia/recaída obtenidas con TSN y con reducción progresiva (el 65,3 frente al 51,8%; *<span class="elsevierStyleSup">2 </span>= 1.612; p = 0,204). Al prolongar el seguimiento hasta los 3 años, sigue sin existir diferencias significativas en el grado de eficacia de ambos procedimientos (un 41% con TSN y un 36% con reducción progresiva; *<span class="elsevierStyleSup">2</span> = 0,124; p = 0,725). </p> <p class="elsevierStylePara">Conclusiones: No debiera menospreciarse la eficacia de la reducción progresiva, sin TSN, para la deshabituación tabáquica, particularmente para los pacientes reticentes al apoyo farmacológico o cuando haya contraindicaciones.</p>" ] "en" => array:1 [ "resumen" => "<p class="elsevierStylePara">Background and objective: The aim was to study the effectiveness of the gradual nicotine withdrawal without nicotine replacement therapy (NRT) as a method of smoking cessation during a three years follow-up period in the cognitive-behavioural context in the clinical work of the Clinic Hospital Unit. </p> <p class="elsevierStylePara">Patients and method: Two groups of patients with similar sociodemographic and clinical characteristics and the same degree of nicotine dependence according to the Fageström test were compared. We included 111 patients treated for smoking cessation in the Unit Hospital: 84 patients, under the cognitive-behavioural model, were treated with NRT and 27 patients, under the same model, were treated only with gradual nicotine withdrawal without NRT. </p> <p class="elsevierStylePara">Results: There was not a significant difference between the effectiveness of the NRT (65.3%) and that of the gradual nicotine withdrawal without the NRT (51.8%) on smoking cessation (*<span class="elsevierStyleSup">2 </span>= 1.612; p = 0.204) at the first year or during a 3 years follow-up period (NRT: 41% and gradual nicotine withdrawal: 36%; *<span class="elsevierStyleSup">2</span>: 0.124; p = 0. 725). </p> <p class="elsevierStylePara">Conclusions: The gradual nicotine withdrawal without NRT scheme shows the same degree of effectiveness at the first year and during a three years follow-up period as that of the nicotine replacement therapy scheme on smoking cessation.</p>" ] ] "multimedia" => array:12 [ 0 => array:6 [ "identificador" => "tbl1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tablaImagen" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagenFichero" => "2v123n04-13064108tab01.gif" "imagenAlto" => 223 "imagenAncho" => 219 "imagenTamanyo" => 6649 ] ] ] ] ] ] 1 => array:6 [ "identificador" => "tbl2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tablaImagen" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagenFichero" => "2v123n04-13064108tab02.gif" "imagenAlto" => 220 "imagenAncho" => 217 "imagenTamanyo" => 6826 ] ] ] ] ] ] 2 => array:6 [ "identificador" => "tbl3" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tablaImagen" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagenFichero" => "2v123n04-13064108tab03.gif" "imagenAlto" => 563 "imagenAncho" => 431 "imagenTamanyo" => 20003 ] ] ] ] ] ] 3 => array:6 [ "identificador" => "tbl4" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tablaImagen" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagenFichero" => "2v123n04-13064108tab04.gif" "imagenAlto" => 541 "imagenAncho" => 214 "imagenTamanyo" => 14219 ] ] ] ] ] ] 4 => array:8 [ "identificador" => "tbl5" "etiqueta" => "Fig. 1" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tablaImagen" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagenFichero" => "2v123n04-13064108tab05.gif" "imagenAlto" => 368 "imagenAncho" => 730 "imagenTamanyo" => 54312 ] ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "Resultados comparativos de la eficacia de sustitución de nicotina (TSN) y reducción progresiva (RP) al finalizar el tratamiento (6 meses) y durante el seguimiento (6 meses-3 años)." ] ] 5 => array:8 [ "identificador" => "tbl6" "etiqueta" => "Fig. 2" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" "tabla" => array:1 [ "tablatextoimagen" => array:1 [ 0 => array:1 [ "tablaImagen" => array:1 [ 0 => array:4 [ "imagenFichero" => "2v123n04-13064108tab06.gif" "imagenAlto" => 561 "imagenAncho" => 730 "imagenTamanyo" => 56147 ] ] ] ] ] "descripcion" => array:1 [ "es" => "Tiempo de abstinencia según el tratamiento utilizado. TSN: tratamiento de sustitución de nicotina; RP: reducción progresiva." ] ] 6 => array:5 [ "identificador" => "tbl7" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" ] 7 => array:5 [ "identificador" => "tbl8" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" ] 8 => array:5 [ "identificador" => "tbl9" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" ] 9 => array:5 [ "identificador" => "tbl10" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" ] 10 => array:5 [ "identificador" => "tbl11" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" ] 11 => array:5 [ "identificador" => "tbl12" "tipo" => "MULTIMEDIATABLA" "mostrarFloat" => true "mostrarDisplay" => false "copyright" => "Elsevier España" ] ] "bibliografia" => array:2 [ "titulo" => "Bibliograf¿a" "seccion" => array:1 [ 0 => array:1 [ "bibliografiaReferencia" => array:24 [ 0 => array:3 [ "identificador" => "bib1" "etiqueta" => "1" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "«Hospitals sense fum»: un model d'acció institucional concertada. Ann Med 1999;82:117-8." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "«Hospitals sense fum»: un model d'acció institucional concertada." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "Méndez E." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Ann Med" "fecha" => "1999" "volumen" => "82" "paginaInicial" => "117" "paginaFinal" => "8" ] ] ] ] ] ] 1 => array:3 [ "identificador" => "bib2" "etiqueta" => "2" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Practice guideline for the treatment of patients with nicotine dependence. Am J Psychiatry 1996;153(Suppl):10." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Practice guideline for the treatment of patients with nicotine dependence." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "American Psychiatric Association." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:4 [ "tituloSerie" => "Am J Psychiatry" "fecha" => "1996" "volumen" => "153" "paginaInicial" => "10" ] ] ] ] ] ] 2 => array:3 [ "identificador" => "bib3" "etiqueta" => "3" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "referenciaCompleta" => "Guía clínica para el tratamiento de la dependencia a la nicotina. Barcelona: Stm editores, 2002." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Guía clínica para el tratamiento de la dependencia a la nicotina. Barcelona: Stm editores, 2002." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "American Psychiatric Association." ] ] ] ] ] ] ] ] 3 => array:3 [ "identificador" => "bib4" "etiqueta" => "4" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Nortryptiline and cognitive-behavioral therapy in the treatment of cigarrette smoking. Arch Gen Psychiatry 1998;55:683-90." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Nortryptiline and cognitive-behavioral therapy in the treatment of cigarrette smoking." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:7 [ 0 => "Hall SM" 1 => "Reus VI" 2 => "Muñoz RF" 3 => "Sees KL" 4 => "Humflect G" 5 => "Hartz DT" 6 => "et al." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Gen Psychiatry" "fecha" => "1998" "volumen" => "55" "paginaInicial" => "683" "paginaFinal" => "90" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9707377" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 4 => array:3 [ "identificador" => "bib5" "etiqueta" => "5" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "referenciaCompleta" => "Antidepressants for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2003(2):CD000031." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Antidepressants for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2003(2):CD000031." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "Hughes JR" 1 => "Stead LF" 2 => "Lancaster T." ] ] ] ] ] ] ] ] 5 => array:3 [ "identificador" => "bib6" "etiqueta" => "6" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "referenciaCompleta" => "Workplace interventions for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2003(2):CD003440." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Workplace interventions for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2003(2):CD003440." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "Moher M" 1 => "Hey K" 2 => "Lancaster T." ] ] ] ] ] ] ] ] 6 => array:3 [ "identificador" => "bib7" "etiqueta" => "7" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Modelo transteórico de cambio para conductas adictivas. En: Casas M, Gossop M, editores. Barcelona: Ediciones en Neurociencias, 1993; p. 85-136." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Modelo transteórico de cambio para conductas adictivas. En: Casas M, Gossop M, editores. Barcelona: Ediciones en Neurociencias" "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "Prochaska JO" 1 => "Prochaska JM" 2 => "Di Clemente." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Libro" => array:4 [ "titulo" => "Modelo transteórico de cambio para conductas adictivas. En: Casas M, Gossop M, editores. Barcelona: Ediciones en Neurociencias" "fecha" => "1993" "paginaInicial" => "85" "paginaFinal" => "136" ] ] ] ] ] ] 7 => array:3 [ "identificador" => "bib8" "etiqueta" => "8" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "The transtheoretical model of health behavior change. Am J Health Promot 1997;12:38-48." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "The transtheoretical model of health behavior change." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "Prochaska JO" 1 => "Velicer WF (1997)." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Am J Health Promot" "fecha" => "1997" "volumen" => "12" "paginaInicial" => "38" "paginaFinal" => "48" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10170434" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 8 => array:3 [ "identificador" => "bib9" "etiqueta" => "9" "referencia" => array:1 [ 0 => array:2 [ "referenciaCompleta" => "Projecte de viabilitat d'una Unitat de Cessació Tabàquica. [Document no publicat]. Memòria final de curs del Màster de Gestió Sanitària i de Serveis Socials de la Universitat de Barcelona i l'Hospital Clínic de Barcelona. Barcelona, 2000." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Projecte de viabilitat d'una Unitat de Cessació Tabàquica. [Document no publicat]. Memòria final de curs del Màster de Gestió Sanitària i de Serveis Socials de la Universitat de Barcelona i l'Hospital Clínic de Barcelona. Barcelona, 2000." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:2 [ 0 => "Marcos T" 1 => "Lázaro L." ] ] ] ] ] ] ] ] 9 => array:3 [ "identificador" => "bib10" "etiqueta" => "10" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Coste-efectividad de los métodos de cesación tabáquica. Med Clin (Barc) 1995;104:49-53." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Coste-efectividad de los métodos de cesación tabáquica." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:7 [ 0 => "Plans P" 1 => "Navas E" 2 => "Tarín A" 3 => "Rodríguez G" 4 => "Galí N" 5 => "Gayta R" 6 => "et al." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Med Clin (Barc)" "fecha" => "1995" "volumen" => "104" "paginaInicial" => "49" "paginaFinal" => "53" ] ] ] ] ] ] 10 => array:3 [ "identificador" => "bib11" "etiqueta" => "11" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "L'epidèmia de tabaquisme a Catalunya i Balears. Ann Med 1999;82:108-9." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "L'epidèmia de tabaquisme a Catalunya i Balears." "idioma" => "it" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "Pardell H." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Ann Med" "fecha" => "1999" "volumen" => "82" "paginaInicial" => "108" "paginaFinal" => "9" ] ] ] ] ] ] 11 => array:3 [ "identificador" => "bib12" "etiqueta" => "12" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Algunes reflexions econòmiques sobre el tabaquisme. Ann Med 1999;82: 138-9." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Algunes reflexions econòmiques sobre el tabaquisme." "idioma" => "fr" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "López Casasnovas G." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Ann Med" "fecha" => "1999" "volumen" => "82" "paginaInicial" => "138" "paginaFinal" => "9" ] ] ] ] ] ] 12 => array:3 [ "identificador" => "bib13" "etiqueta" => "13" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Measuring degree of physical dependence to tobacco with reference to individualization of treatment. Addict Behav 1978;3: 235-41." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Measuring degree of physical dependence to tobacco with reference to individualization of treatment." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "Fagerström KO." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Addict Behav" "fecha" => "1978" "volumen" => "3" "paginaInicial" => "235" "paginaFinal" => "41" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/735910" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 13 => array:3 [ "identificador" => "bib14" "etiqueta" => "14" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "¡Quiero dejar de fumar! 2.#a# ed. Barcelona: Nuevas Ediciones de Bolsillo, 2002; p. 61-2." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => ".#a# ed. Barcelona: Nuevas Ediciones de Bolsillo" "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "Ramon JM" 1 => "Marcos T" 2 => "Lucas B." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Libro" => array:4 [ "titulo" => ".#a# ed. Barcelona: Nuevas Ediciones de Bolsillo" "fecha" => "2002" "paginaInicial" => "61" "paginaFinal" => "2" ] ] ] ] ] ] 14 => array:3 [ "identificador" => "bib15" "etiqueta" => "15" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Alternatives actuals per a la deshabituació del tabaquisme. Ann Med 1999;82:122-4." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Alternatives actuals per a la deshabituació del tabaquisme." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:3 [ 0 => "Marín D" 1 => "González Quintana J" 2 => "García Baena A." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Ann Med" "fecha" => "1999" "volumen" => "82" "paginaInicial" => "122" "paginaFinal" => "4" ] ] ] ] ] ] 15 => array:3 [ "identificador" => "bib16" "etiqueta" => "16" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Effectiveness of interventions to help people stop smoking: findings from the Cochrane Library. BMJ 2000;321:355-8." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Effectiveness of interventions to help people stop smoking: findings from the Cochrane Library." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:4 [ 0 => "Lancaster T" 1 => "Lindsay S" 2 => "Silagy C" 3 => "Sowden A." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "BMJ" "fecha" => "2000" "volumen" => "321" "paginaInicial" => "355" "paginaFinal" => "8" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10926597" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 16 => array:3 [ "identificador" => "bib17" "etiqueta" => "17" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "A comparison of instained-relaise bupropion and placebo for smoking cessation. N Engl J Med 1997;337:1195-202." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "A comparison of instained-relaise bupropion and placebo for smoking cessation." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:7 [ 0 => "Hurt R" 1 => "Sachs D" 2 => "Glover E" 3 => "Offord K" 4 => "Johnston J" 5 => "Dale L" 6 => "et al." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJM199710233371703" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med" "fecha" => "1997" "volumen" => "337" "paginaInicial" => "1195" "paginaFinal" => "202" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9337378" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 17 => array:3 [ "identificador" => "bib18" "etiqueta" => "18" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "A controlled trial of sustained-release bupropion, a nicotine patch, or both for smoking cessation. N Engl J Med 1999;340:685-91." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "A controlled trial of sustained-release bupropion, a nicotine patch, or both for smoking cessation." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:7 [ 0 => "Jorenby DE" 1 => "Leischow SJ" 2 => "Nides MA" 3 => "Rennard SI" 4 => "Johnston JA" 5 => "Hughes AR" 6 => "et al." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJM199903043400903" "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med" "fecha" => "1999" "volumen" => "340" "paginaInicial" => "685" "paginaFinal" => "91" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10053177" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 18 => array:3 [ "identificador" => "bib19" "etiqueta" => "19" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Clinical trial comparing nicotina replacement therapy (NRT) plus brief counselling, brief counselling alone, and minimal intevention on smoking cessation in hospital inpatients. Thorax 2003;58:484-8." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Clinical trial comparing nicotina replacement therapy (NRT) plus brief counselling, brief counselling alone, and minimal intevention on smoking cessation in hospital inpatients." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:7 [ 0 => "Molyneux A" 1 => "Lewis S" 2 => "Leivers U" 3 => "Anderton A" 4 => "Antoniak M" 5 => "Brackenridge F" 6 => "et al." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Thorax" "fecha" => "2003" "volumen" => "58" "paginaInicial" => "484" "paginaFinal" => "8" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12775857" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 19 => array:3 [ "identificador" => "bib20" "etiqueta" => "20" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Smoking cessation. N Engl J Med 1999;341:610-1." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Smoking cessation." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:1 [ 0 => "Hughes JR." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:2 [ "doi" => "10.1056/NEJM199908193410813" "Revista" => array:7 [ "tituloSerie" => "N Engl J Med" "fecha" => "1999" "volumen" => "341" "paginaInicial" => "610" "paginaFinal" => "1" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10475810" "web" => "Medline" ] ] "itemHostRev" => array:3 [ "pii" => "S1470204513705990" "estado" => "S300" "issn" => "14702045" ] ] ] ] ] ] ] 20 => array:3 [ "identificador" => "bib21" "etiqueta" => "21" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Normativa para el tratamiento del tabaquismo. Arch Bronconeumol 1999;35:499-506." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Normativa para el tratamiento del tabaquismo." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:7 [ 0 => "Jiménez Ruiz CA" 1 => "Solano Reina S" 2 => "González de Vega JM" 3 => "Ruiz Pardo MJ" 4 => "Flórez Martín S" 5 => "Ramos Pinedo A" 6 => "et al." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Bronconeumol" "fecha" => "1999" "volumen" => "35" "paginaInicial" => "499" "paginaFinal" => "506" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10618751" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 21 => array:3 [ "identificador" => "bib22" "etiqueta" => "22" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Efficacy of a smoking cessation program for hospital patients. Arch Intern Med 1997;157:2653-60." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Efficacy of a smoking cessation program for hospital patients." "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "Rigotti NA" 1 => "Amsten JH" 2 => "McKool KM" 3 => "Wood-Reid KM" 4 => "Pasternak RC" 5 => "Singer DE." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "Arch Intern Med" "fecha" => "1997" "volumen" => "157" "paginaInicial" => "2653" "paginaFinal" => "60" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9531235" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] 22 => array:3 [ "identificador" => "bib23" "etiqueta" => "23" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "Efectividad de la terapia de grupo en la cesación tabáquica. Ensayo clínico randomizado. Med Clin (Barc) 2002; 119(2):53-7." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "Efectividad de la terapia de grupo en la cesación tabáquica. Ensayo clínico randomizado." "idioma" => "es" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "Camarelles F" 1 => "Asensio A" 2 => "Jiménez-Ruiz C" 3 => "Becerril B" 4 => "Rodero D" 5 => "Vidaller O." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:5 [ "tituloSerie" => "Med Clin (Barc)" "fecha" => "2002" "volumen" => "119" "paginaInicial" => "53" "paginaFinal" => "7" ] ] ] ] ] ] 23 => array:3 [ "identificador" => "bib24" "etiqueta" => "24" "referencia" => array:1 [ 0 => array:3 [ "referenciaCompleta" => "The effects of smoking schedules on cessation outcome: can we improve on common methods of gradual and abrupt nicotine withdrawal? J Consult Clin Psychol 1995;63:388-99." "contribucion" => array:1 [ 0 => array:3 [ "titulo" => "The effects of smoking schedules on cessation outcome: can we improve on common methods of gradual and abrupt nicotine withdrawal?" "idioma" => "en" "autores" => array:1 [ 0 => array:2 [ "etal" => false "autores" => array:6 [ 0 => "Cinciripini PM" 1 => "Lapitsky L" 2 => "Seay S" 3 => "Wallfisch A" 4 => "Kitchens K" 5 => "Van Vunakis H." ] ] ] ] ] "host" => array:1 [ 0 => array:1 [ "Revista" => array:6 [ "tituloSerie" => "J Consult Clin Psychol" "fecha" => "1995" "volumen" => "63" "paginaInicial" => "388" "paginaFinal" => "99" "link" => array:1 [ 0 => array:2 [ "url" => "https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7608351" "web" => "Medline" ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] "idiomaDefecto" => "es" "url" => "/00257753/0000012300000004/v0_201607121218/13064108/v0_201607121219/es/main.assets" "Apartado" => array:4 [ "identificador" => "24087" "tipo" => "SECCION" "es" => array:2 [ "titulo" => "Original breve" "idiomaDefecto" => true ] "idiomaDefecto" => "es" ] "PDF" => "https://static.elsevier.es/multimedia/00257753/0000012300000004/v0_201607121218/13064108/v0_201607121219/es/2v123n04a13064108pdf001.pdf?idApp=UINPBA00004N&text.app=https://www.elsevier.es/" "EPUB" => "https://multimedia.elsevier.es/PublicationsMultimediaV1/item/epub/13064108?idApp=UINPBA00004N" ]
Información de la revista
Compartir
Descargar PDF
Más opciones de artículo
Tratamiento de sustitución de nicotina frente a reducción progresiva en la deshabituación tabáquica
Nicotine replacement therapy versus gradual smoking withdrawal in smoking cessation
a Unitat de Cessació Tabàquica. Hospital Clínic Universitari de Barcelona. Institut Clínic de Psiquiatria i Psicologia. Hospital Clínic. Barcelona. Institut d'Investigacions Biomèdiques August Pi i Sunyer (IDIBAPS). Barcelona. Departament de Psiquiatria i Psicobiologia Clínica. Universitat de Barcelon
b Unitat de Cessació Tabàquica. Hospital Clínic Universitari de Barcelona. Institut Clínic de Psiquiatria i Psicologia. Hospital Clínic. Barcelona.
c Unitat de Cessació Tabàquica. Hospital Clínic Universitari de Barcelona. Institut Clínic de Psiquiatria i Psicologia. Hospital Clínic. Barcelona. I Departament de Psiquiatria i Psicobiologia Clínica. Universitat de Barcelona. Barcelona. España.
Artículo
Este artículo está disponible en español
Tratamiento de sustitución de nicotina frente a reducción progresiva en la deshabituación tabáquica
Teodor Marcos, Teresa Godás, Josep Corominas
Med Clin. 2004;123:127-30